اے نبشتانک چہ نامداریں اہوالکار ءُ ناول نویس محمد حنیف ءِ انگریزی کتاب ءَ تاج بلوچ ءُ ساجد حسین ءَ رجانک کُتگ۔ اے کتاب بیگواہیں بلوچانی سرا انت۔ اشی ءِ پش کپتگیں بہر یک یک ءَ بلوچستان ٹائمز ءَ شنگ کنگ بنت۔
چہ سریاب روڑ کوئٹہ ءَ بیگواہ بوگا شش سال رند پولیس ءَ حافظ سعید رحمان ءِ شوہاز کنگ ءِ واستا کبرے کلونڈ اِت۔ کورٹ ءَ پرمان داتگ ات کہ لاشے چہ کبر ءَ درکنگ بِبیت چیا کہ پولیس ءَ آئی ءِ بیگواہی ءِ دگہ بازیں اُزرانی ہمرائی ءَ اے ہم گشتگ ات کہ حافظ سعید کُشگ بوتگ۔ آئی ءِ پت اللہ بکش بنگلزئی ءَ، کہ ہپت سال ءَ وتی چُک ءِ در کنگ ءِ واستا جہد ءَ اَت، پولیس ءِ ہبر باور ن>بوت۔ ”مں زانت کہ اے آئی ءِ کبر نہ انت، مں زانت کہ آ نہ مُرتگ،“ اللہ بکش ءَ پر لیس اِت۔ آئی ءَ لوگ ءِ کش ءَ پرچون ءِ دکانے ہست۔
اللہ بکش بنگلزی ءِ ستک ءِ سبب ایش نہ اَت کہ پِتے وتی مستریں چُک ءِ مرگ ءَ ہچ وڑا منّگ نَلوٹیت۔ آئی ءَ ہما کبر ءَ کّلیں لاش چم ء وت دیستگ ات۔ شش سال پیسر، وتی نوک بیگواہ بوتگیں چُک ءِ شوہاز ءَ آئی ءَ بازیں میّت جاہے گولِتگ اَت۔ ”آہاں منا دو لاش پیش داشت،“ اللہ بکش ءَ گُشت۔ آئی ءَ شر چارِتنت۔ ”دوئیں منی چک ءِ عمرئیگ اتنت۔ یک بچکے ءِ گُٹ تَل ات۔ دومیگ ءِ پاد کونڈاں چہ جہل سِستگ اتنت۔ من سارتیں گینّے کش اِت کہ دوئیں منی چُک نہ اتنت“۔
دیم ءِ شش سال ءَ آئی ءِ چُک ءَ بس برے برے رپورٹ، سرکاری کاگد ءُ کورٹ ءِ پیشیانی تہا زاہری دات۔ یک رندے بلوچستان ہائی کورٹ ءَ اے منّگ بوت کہ آ انٹیلیجنس ادارہانی دست ءَ انت۔ دگہ رندے آئی ءَ گشگ بوت کہ آئی ءِ چُک ءَ 25 سال ءِ سزا دیگ بوتگ چیا کہ آ دہشت گردے۔ پدا ہائی کورٹ ہال دیگ بوت کہ آ گجرانوالہ ءَ جیل انت۔ بلے انگہ شَش سال ءِ تچ ءُ تاگ ءُ ہر دروازگ ءِ ٹُکگ ءَ رند اللہ بکش کبرے ءِ کش ءَ اوشتاتگ ءُ لاشے ءِ درکنگ ءِ ندارہ چارگا ات۔ آ وتی دل ءَ جزم ات کہ اے آئی ءِ چک نہ انت۔
حافظ سعید 4 جولائی 2003 ءِ بیگاہ ءَ چہ وتی لوگ ءَ دراتک۔ جمعہ ءِ روچ ات ءُ ہمے دَمگ ءَ بلاہیں ترْاکے بوتگ ات۔ ترْاک ءَ چِل مردم ءِ بیران بوگا رند کرفیو جنگ بوتگ ات۔ ”مگرب ءِ نماز ءَ رند آ لوگ ءَ اتک، وتی سائیکل ئےِ زرت ءُ دراتک،“ اللہ بکش ءَ گیر آران ءَ گشت۔ آ یکّیں گپ ءَ پِر لیسیت، گشئے چیزے بے ہال ئےِ کتگ ءُ اگں سرجمیں کسّہ ءَ شر گِیر بیاریت وتی چُک ءَ درگیتک کنت۔ ”شہر ءَ مئے نیمگا کرفیو جَنگ بوتگ ات۔ کرفیو 6 بج ءَ بندات بوت ءُ حافظ 6:15 ءَ چہ لوگ ءَ دراتک۔“ شش سال ءَ وتی یادداشت ءِ پٹّگ ءَ رند آ انگت نزانت آ روچی کرفیو ءِ جَنگ بوگا رند پرچہ آئی ءِ چُک چہ لوگ ءَ دراَتک۔
۔ ”بلکیں آئی ءَ دل ءَ ہمے گشتگ کہ اگں تو سائیکل ءَ سوارئے کس ترا جُست نہ کنت۔ یا بلکیں آئی ءَ نزانتگ کہ کرفیو جَنگ بوتگ۔ من نزاناں آئی ءِ ہیال چے بوتگ“۔
حافظ سعید ءِ عمر 25 سال ات وہدے آ بیگواہ بوت۔ آ ہبر زوروکیں ءُ سرپدیں چُکے اَت۔ پانزدہ سال ءِ عمر ءَ قران ئےِ دل یات کت۔ پدا میٹرک ءِ چکّاس ئےِ پرائیویٹ پاس کت۔ اقرا اسکول ءَ چُکاں قران ئےِ حفظ کنائینتگ۔ آ مستریں چُک اَت ءُ آئی ءِ شور بوتگ کہ سالے پد سور بِکنت، بلے بیگواہ بیت۔
مدرسہ ءَ وانگ، اسکول ءَ قران وانیینگ، ریش، کُپّی ءَ لانتکگیں شلوار فوج ءُ پولیس ءُ دگہ بازینے ءَ شَکّ ءِ تہا دور دینت کہ بِگندئے آئی ءَ گوں مذہبی گروہ یا جہادی گلے ءَ بندوکی یے بوتگ۔ ”آئی ءَ چُشیں ہچ کار نہ کتگ۔ اسکول ءَ وانینگ ءَ رند آ تچک ءَ غریب آباد ءَ منی دکان ءَ اتکگ منا کمک ئےِ کتگ۔ آئی ءَ لہتیں تروزتک ءُ ناکوزتک بوتگ کہ آہاں ہم مدرسہ ءَ وانینتگ۔ آ برے برے آئی ءِ چارگ ءَ اتکگ انت۔ من ہجبر آہاں سیاسی گپ ءَ ندیتگ۔ آ سکّیں ہدا ترُسیں مردمے بلے دگہ چپ ءُ چوٹ ئےِ مان نہ بوتگ۔ آ منی مستریں چُک اِنت ءُ چہ مں سک نزّیک بوتگ۔ چُشیں گپّے بوتیں مں سرپد بوتگ اتاں“۔
۔ ”آ شپی حافظ لوگ ءَ واتر نَبوت۔ چوش ہجبر نَبوتگ کہ منی چُک ءَ لوگ ءَ چہ ڈن شپے گوازینتگ۔ من پریشان بوتاں ءُ آئی ءِ شوہاز ءَ دراتکاں“۔
حافظ سعید ءُ آئی ءِ خاندان ءَ گوں کس ءَ ذاتی دشمنی نہ بوتگ۔ آئی ءِ پت ءَ دل ءَ ہمے گُشت کہ کرفیو ءِ وہدا ڈنّ ءَ دراہگ ءِ سبب ءَ فوج ءُ پولیس ءَ گپتگ۔ آئی ءَ اے ہم جیڑت کہ یکے ءَ ملام ءِ واستا آوار جتگ بلے پدا آئی ءَ وتا گشت کہ کس چرائی ءِ وڑیں نیزگاریں مردمے ءَ ملام ءِ گَت ءَ نہ گیپت۔ آئی ءَ پولیس ءَ کیس درج کُت، ہسپتال گول اتنت ءُ ہر کس کہ دپ کپت وتی چُک ءِ جست ئےِ کت۔
۔ ”پانزدہ روچ رند مردمے منی گندگ ءَ اتک،“ اللہ بکش ءَ گُشت۔ ”آ موٹر سائیکل ءَ سوار ات، گُشت ئےِ آئی ءِ نام یاسین انت ءُ چہ ملٹری انٹیلیجنس ءِ نیمگا اتکگ“۔ ایم۔آئی ءِ یاسین ءَ اللہ بکش جست کت کہ آئی ءِ چُک ءِ گوں جہادی گَلے ءَ واستا است؟ ”من آئی ءَ گشت کہ آئی ءَ گوں کس ءَ واستا نیست بید ء چُکّانی وانینگ ءُ منی دکان ءَ“۔
موٹر سائیکل والا مرد ءَ اللہ بکش دلجمی دات کہ ایم۔آئی پٹ ءُ پول کنت ءُ اگں آئی ءِ چک سیکورٹی ادارہانی کرّا انت یلہ دیگ بیت۔ تاں سئے ماہ ءَ اللہ بکش ءَ شر پَٹّ ءُ لوٹ کُت بلے آئی ءَ چہ ہچ کس ءُ ہچ نیمگا گوش مالومی نہ رس اِت۔ آئی ءَ ہائی کورٹ ءَ کیس کُت۔
کورٹ ءِ کیس ءَ نوں ہپت سال بیت ءُ کورٹ ءَ باز رند ءَ اے پرمان جاری کتگ کہ بیگواہیں مرد ءَ را آئی ءِ وارثاں پیش دارگ بِبیت بلے یک رندے ہم آئی ءَ وتی چُک ءِ دیدار نہ بوتگ۔ اے دراہیں مدّت ءَ آئی ءَ وتی چُک ءِ گوماں ہچ وڑیں ہال اہوال نہ بوتگ۔
بنداتی پیشی یے ءِ تہا چہ آئی۔ایس۔آئی ءِ نیمگا یک بیانے ءَ گشگ بوتگ ات کہ تراکے ءِ تہا ٹپّی بوگ ءَ رند حافظ سعید دزگیر کنگ بوتگ ءُ چرائی ءَ جست ءُ پرس بوگا انت۔ کرائم برانچ ءَ جتائیں رپورٹے ءِ تہا منّتگ کہ حافظ سعید چیریں ادارہانی دست ءَ انت۔ ہائی کورٹ ءَ پرمان دات کہ آ خاندان ءِ مردماں پیشدارگ ببیت، بلے ہجبر پیشدارگ نَبوت۔ اشی ءِ سرا، کرائم برانچ ءَ دگہ رپورٹے آؤرت، اے رندی ہمے گشت ئےِ کہ حافظ سعید چیریں ادارہانی دست ءَ نہ انت۔
اللہ بکش ءَ صدر ءُ چیف جسٹس ءِ سرا کاگد راہ دات بلے آہانی جواب ہجبر نیاتک۔ آ یازدہ ماہ ءَ کوئٹہ پریس کلب ءِ دیما احتجاجی کیمپ ءَ وانڈہ بوت۔ اے دراہیں سالاں آئی ءِ چُک ہچ جاگہ زاہر نَبوت، آئی ءِ ہچ ہال نیست ات، بلے اللہ بکش ءَ بس نَکُت۔
یک روچے، 2009 ءِ سال ءَ، اناگہ ءَ بلوچستان ہائی کورٹ ءَ لِسٹے اتک۔ اشی ءِ تہا 13 بیگواہیں مردمانی نام مان ات۔ لسٹ ءِ ہساب ءَ، آ درست بندی جاہ ءَ سزا گوازینگ ءَ اتنت۔ حافظ سعید ءِ نام ہوار ات۔ لسٹ ءِ ہساب ءَ، فوجی عدالت ءَ آ 25 سال ءِ سزا داتگ ات۔ رپورٹ ءِ تہا گشگ بوتگ ات کہ آ گجرانوالہ ءَ بندیگ انت۔
اللہ بکش ءَ ایچ آر سی پی ءِ در ٹُکّ اِت ءُ آہاں وتی مردمے گجرانوالہ جیل ءَ دیم دات۔
جیل ءِ واکداراں گُشت کہ حافظ سعید ہودا نہ انت۔ اللہ بکش پدا ہائی کورٹ ءَ شُت ءُ اے رندی پولیس ءَ ہمے اُزر پیش کت کہ حافظ سعید ہما تراک ءَ مُرتگ ءُ کل کنگ بوتگ۔
یپّیما ہمے زاہر کنگ بوتگ ات کہ ہمے تراک حافظ سعید ءَ کُتگ ءُ ہمیشی ءِ تہا ٹپّی بوتگ۔ نوں شش سال ءَ رند آئی ءِ خاندان ءِ مردمان ءَ ہمے گُشگ بوت کہ حافظ سعید اسل ءَ شش سال پیسر ءِ تراک ءِ تہا بیران بوتگ۔ ترْاک ءِ چار ساہت ءَ رند حافظ سعید چہ لوگ ءَ دراتکگ ات۔ ہائی کورٹ ءَ پرمان دات کہ لاش ءِ ڈی۔این۔اے ٹیسٹ کنگ بہ بیت۔ پولیس ءِ گشگ ایش ات کہ ہما لاش کہ شش سال پیسر آہاں اللہ بکش ءَ پیش داتگ ات آئی ءِ چُک ءِ بوتگ۔ ”مں لاش شر چارتگ انت،“ اللہ بکش ءَ یک رندے پدا تَلیں گُٹ ءُ سستگیں پادانی کسہ بنا کُت۔ ہمے لاش کہ آئی ءِ چُک ءِ نہ ات ہمیشی ءِ کلونڈگ ءَ پیسر آ اللہ بکش ءَ جوڑہے گُد دینت ءُ جست کننت کہ آ اِشاں پجّہ کاریت۔ ”آ منی چُک ءِ گُد نہ اتنت۔ حافظ قران بوگ ءَ رند آئی ءَ ہجبر بٹن والا پشک گوْرا نہ کتگ۔ بلے پدا ہم پکّا کنگ ءِ واستا ہمے گُد آئی ءِ مات ءَ پیش داشت انت۔ آئی ءَ ہم ہمے گُشت کہ گُد آئی ءِ نہ انت“۔
لاش چہ کبر ءَ کلونڈگ ءُ کشّگ بوت ءُ انچو کہ اللہ بکش ءَ پیشگُشی کُتگ ات اے آئی ءِ چُک نہ ات۔ آ دل ایمن بوت۔ بلے کمے وہد ءِ واستا۔ آ وتی دل ءَ گُشیت کہ آ مردم شر نسیب انت کہ آہاں وتی بیگواہیں کسانی لاش دز کپنت۔ ”آیاں آ کل کُتگ انت ءُ نوں آہانی پُرس ءَ نشتگ انت۔ منی دست ءَ بید ءِ ودار ءَ ہچ نَبیت“۔
اے دراجیں ودار ءِ تہا اللہ بکش یپّیما ہما شومّیں بیگاہ ءِ گپّاں جیڑیت۔ ”من ہمے ہبر ءَ سرپد نہ بیں کہ مگرب ءِ نماز ءَ رند آ لوگ ءَ اتک۔ سہتے پیسر تراکے بوتگ ات۔ ءُ آئی ءَ وتی سائیکل زُرت ءُ ڈن ءَ شُت۔ ڈن ءَ کرفیو ات۔ من سَر پِر نَبیت آ پرچہ ڈنّ ءَ شُت“۔
Sajid Hussain (1981-2020) was a writer and senior journalist from Balochistan. He had a degree in Economics, International Relations and English Literature from Karachi University. He had the experience of working with Pakistani newspapers Daily Times and The News International. Sajid Hussain was also the founding editor of this online magazine.
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
