نۆٹ: نامدارێں اهوالکار ءُ گِدارنئویس محمد حنیفءَ بێگواهێں بلۆچانی سرا کتابے نبشته کرتگ. اے کتاب ایچ آر سی پیءَ چاپ ءُ شنگ کرتگ. تاج بلۆچ ءُ ساجد حسینءَ اے کسّه په بلۆچستان‌ٹائمزءِ وانۆکاں بلۆچیءَ ترّێنتگ‌اَنت ءُ اے کسّه یک یکءَ اِدا شنگ بوتگ‌اَنت. اے کسّه ڈاکٹر دین محمدءِ سرا اِنت.

اے مردم گْوشنت که بازێں بێگواهێں مردمانی جێڑهءَ سرکاری ایجنسیانی دست مان اِنت. اے هبر چه آیانی وردیاں، چه گاڑیاں زانگ بیت ءُ چه اے گپّءَ هم که اے گاڑی کجا شُتنت. کَهۆلانی گْوشگ اِنت که هرکَس که اشاں چمِّ وت گندیت، چه تُرسءَ هبر کرت نکنت که پدا جندِش هم برگ ءُ بێگواه کنگ بوت کنت.

چه ایچ آر سی پیءِ فیکٹ فائنڈنگ رپۆرٹ ’اۆست، تُرس ءُ یَک کِرّی‘ءَ ٹُکّرے.

هر وهدا که بلۆچستان یونیورسٹیءَ، کئیمسٹریءَ ایم ایس سیءِ نۆدربر، بیست سالی سمَن بلۆچءَ وتی کلاسےءَ شُت نکرت، ته آئیءَرا درۆگے بندگ کپت. نلۆٹِت‌ئےِ که منی ٹیچر اے گپّءَ بزاننت که آ رۆچءَ که من کلاسءَ نه‌آں، ته یا وَه زهرشانیءِ کئیمپءَ آں، یا اَدالتءِ پێشی‌یےءَ، یا پریس کانفرِنسے کنگا آں، گۆں همے اُمێتءَ که یک نه یک اهوالکارے منی پتءِ بارئوا چیزّے نبشته کنت. ”منا درۆگءِ بندگ وشّ نبیت، بله اگں من هالِش بدئیاں که من کلاسءَ اے واستا آتک نکناں که منا پریس کلبءِ دێما کئیمپءَ نِندگی اِنت یا سُپریم کۆرٹءَ رئوگی اِنت یا اِش که منی پت بێگواه اِنت، آیانی سِتک چه منی سرا پرُشیت. آ بارێں منی بارئوا چے هئیال کننت.“

سمَن، بلۆچستانءِ اے دگه سداں جنِکّانی پئیما، سئے سال اِنت که وتی بێگواهێں پتءِ شۆهازا سرگردان اِنت. ڈاکٹر دین محمد، بیست ءُ هشت جون دو هزار ءُ نُهءَ آوار جنَگ بوت. دین، اۆرناچ خُضدارءِ سرکاری هسپتالءَ ڈاکٹرے اَت. انچێں پَرزشُناسێں ڈاکٹرے اَت که شالءَ وتی چُکّانی چارگا سئے سئے ماهءِ سرا شُت ءُ بسّ لهتێں رۆچءَ نِشت ءُ پدا واتر بوت. ”وتی نادراهانی هئیال‌ئےِ مُدام گْور اَت. مُدام گْوشت‌ئےِ که اگں من اۆدا مباں، کئے اے نادراهانی هئیالءَ داریت،“ سمَنءَ گْوشت. ڈاکٹر دین محمد سکّێں تچکێں مردمے اَت هم. ”زندگیءَ چه هسپتالءِ سرکاری درماناں دانَگے گۆلی‌ئےِ هم لۆگءَ نئیاورت. لۆگءَ که کَسے نادراه بوت، ته اے گپّءِ هئیال‌ئےِ داشت که ما وتی درماناں الّم چه بازارءَ بها بگرێں.“

ڈاکٹر دین محمد سیاسی کارکُنے اَت هم، بی این ایمءِ سنٹرل کمیٹیءِ باسکے اَت. بی این ایم، رُژناپِکرێں سیاسی گَلے.

آ، بیست ءُ هشت جون دو هزار ءُ نُهءَ، شپءِ نێما، سرکاری هسپتالءِ لۆگءَ آئیءِ رندا آتکنت. شپءِ نێما دروازگِش که ٹُکّت، ته ڈاکٹر دین محمدءِ چئوکیدار، رمضانءَ در پچ کرت. آاِش په ساد بَست. هشت نُه مردم اَتنت ءُ دو گاڑی اِش گۆن اَت. ڈاکٹر دین محمد کۆٹیءَ پُترت. بانءَ بوت ءُ بانءِ دپ‌ئےِ بَست، تاں پُرّێں ساهتےءَ، که منا مبَرنت. آیاں دروازَگ پرۆشت ءُ آاِش بُرت.

ڈاکٹر دین محمدءِ ڈْرێوَرءَ، شالءَ، ڈاکٹرءِ لۆگءَ ٹیلپون کرت ءُ هال داتنت. ”منی گهارءَ پِریات کرت ءُ گرێوَگا لگّت. انگته گْرێت.“

ڈاکٹر دین محمدءِ براتءَ اۆرناچءَ ایف آیی آر درج کنائێنت، لۆگءِ مردماں بلۆچستان هائیکۆرٹءَ اَرزے دات ءُ سمَن، چه لۆگءَ در آتک ءُ شالءِ پریس کلبءِ دێما بێگواهێں مردمانی کئیمپءَ رئو ءُ آئےِ بندات کرت. سمَنءِ ناکۆ، هما جْوائنٹ اِنویسٹیگیشن ٹیمءَ لۆٹائێنت که په بێگواهێں مردمانی شۆهاز کنگا ٹهێنَگ بوتگ‌اَت.

آیاں ڈاکٹر دین محمدءِ سیاسی کارانی بارئوا جست ءُ پُرس کرت. ”منی پت گوریلا لیڈرے نبوتگ ءُ چێر نبوتگ. گۆں کسّءَ جنگءَ نبوتگ. سیاسی وَرکرے بوتگ ءُ دُرسانی دێما کارئےِ کرتگ. بی این ایم بندِش جتگێں گَلے نه‌اِنت. آ وت نگْوشنت که ڈاکٹر مسیه اَنت؟ منی پتءَ نادراه اِلاج کرتگ، زرّئےِ هم نگِپتگ‌اَنت. وت دگه کلینِکاں ننِشتگ ءُ په زرّ کارئےِ نکرتگ. انّوں سئے سال اِنت که ما آئیءِ هچ هالءَ سهی نه‌اێں، چێا؟“

سمَنءَ کسترێں براتے هست که وانَگ‌ئےِ یله داتگ ءُ وتی ڈگارانی سرا کار کنت که لۆگءَ لاپ بدنت. بله چه لۆگ ءُ هانَدانءِ اے دگه سجّهێں جێڑهاں گێشتر، سمَن اے گپّءَ پرێشان اِنت که آئیءِ پتءَ مکُشنت ءُ جَتک ءُ جۆنێں لاشءَ جاگهے دئور مدئیَنت، انچۆ که گۆں بازێں بێگواهێں مردمےءَ کرتگش. آ هئیران اِنت که چه کُشگا پێسر چێا مردماں سالانی سال وتی جێلاں دارنت. آ په دمانُکےءَ بےتئوار بیت، پورا جێڑگا اِنت که اگں مردمِش کُشگی اَنت، چێا تچکا نَکُشنت‌اِش؟ آ اے پئیما جێڑَگ نلۆٹیت. ”من اَدالتانی پێشیان رئواں، بلے منی دل پِر نه‌اِنت،“ سمَن گْوشیت. ”من زاناں که اَدالت منا اِنساپ ندئیَنت.“

یک سرکاری وکیلےءَ، که چه سرکارءِ نێمگا کار کنت، گْوشتگ که دین محمدءِ هلاپءَ چارده کێس هست. ”نوں تئو منا بگْوش، یک مردمے که سئے سال اِنت بێگواه اِنت، آئیءِ هلاپءَ چۆنیا چارده کێس دَرج کنگ بوت کنت؟ اے سجّهێں جُرم‌ئےِ چه جێلءِ تها کرتگ‌اَنت؟“

سمنءَ گْوستگێں سئے سال اَدالت ءُ زهرشانیءِ کئیمپاں گوازێنتگ که میڈیاءَ په اے گپّءَ رازی بکنت تاں آئیءِ پتءِ نام هالانی تها زندگ بمانیت.

سمن باز کامیاب نبوتگ. سمَنءِ مات دلءِ نادراهے ءُ باید اِنت که چه هر دابێں بَدێں هالاں دور دارگ ببیت ءُ آ یکّێں بَدێں هالءِ ودار، سمنءَ چه اے دگه سجّهێں جُهد ءُ جکانسریاں گَنتِر پرێشان کنت.

”اگں اے مردم منی پتءَ پاهۆءَ درَنجگ لۆٹنت، وَه منی پتءَ اَدالتءَ بیارنت، کێس بکننت، ءُ مئے دێما پاهۆ بدئیَنت‌ئےِ. ما اے گپّءَ وَه دلجم بێں که نوں نێست‌اِنت. بلے اگں تاں سئے سالءَ زندگ دارنت، سالانی سال، هر رۆچ لٹّ ءُ کُٹّ‌ئےِ کننت، پدا کُشنت ءُ لاشءَ دئور دئیَنت، چێا چُش کننت؟“

سمن چه نااُمێتیءَ سرا چَنڈێنیت. ”اے لاشاں که گِندێں، اشانی بابتءَ گپّاں که اِشکنێں، وداریگ که بێں که انگت دگه لاش دئور دئیگ بیت، نوں وَه مئے جند زندگێں لاش جۆڑ بوتگ. مئے هئیالءَ ما هم همے دابێں جَتک ءُ جۆنێں لاشێں.“