دلگۆش: اے نبشتانک ساجد حسین و تاج بلۆچا چه نامدارێں ناول‌نویس و تاکّار محمد حنیفئے انگرێزی کتابێا رجانک کُرتگ. کتابئے گێشتری بهر یک یکّا بلۆچستان ٹائمزا شِنگ کَنگ بوتگ‌اَنت و پَشت کپتگێن دێمترا شنگ کنگَ بنت.
مں یک انچناێں شَهریے آں. تئو گئورنَر ائے. ما تئیی گئورنَرهاووسا نشتگێں و تئو منا، په منی سلامتیا تُرسێنَگا ائے؟»
(نَسرُلّا بنگُلزئیی، سَرکَماش وایس فار بلۆچ مِسِگ پَرسَنز)
مردُمئے مِرَگئے راه و دَر باز اَنت، بیست و نُه سالی نسرُلّا بنگلزئیی، که پێسَرا ڈگری کالج شالا نۆدَربرے بوتگ، گۆں ملٹری انتیلیجِنسئے کرنَل زَپَر نامێنێا گوشتی. نسرُلّا په وتی بێگواهێں ناکۆ، اَلی ازگَر بنگلزئییئے شۆهازا جُهد کنگا بوتگ و پَنچ سالئے زهرشانی، اَدالتانی پێشی پاشی، چه نادَریا مردمئے گِرَگ و دزبندی کنگاں و رَند شالئے چاونیا ملٹری انتیلیجِنسئے اپسرانی دیوانێا لۆٹاێنَگ بوت. دگه هَپت هَشت اپسَر هم گۆں اَت، درُست مێجِر و کِپٹِں اتنت.
اگں منی ناکۆ زندگ اِنت، مں وتی تَچ و تاگاں یلهَ نکناں. کَس وتی مردما چۆ نرَمبێنیت. بوتَ کنت که نوں منی ناکۆ وتی مئوتا مُرتگ. بوتَ کنت که شُما اَزابکۆش کرتگ. مں تهنا اے چیزا لۆٹاں که منا ناکۆئے کبرئے سَرا ببرێت. مں کَبرا کۆچاں. مں آییا چاراں و پَکّا کناں که هما اِنت یا نه. مں پاتیاے واناں و دگه رَندے شمارا هُشکا جنجالَ نکناں.
کَرنَل زَپَرا نسرُلّا لۆٹاێنتگ‌اَت، چیا که نسرُلّائے یَک‌کَجّیگێں تُکشام (کَمپئین) چِست و اێر و شالئے پرِس کلبئے دێما جتگێں دایمی زهرشانی کئیمپ، پئوجا کَمّے پشَل کنگا اَتنت. «اے چۆناها آیی ایس آییئے کێسے، بله مئے آیی ایس آییئے همکارانا گوشَگ بوتگ که گۆں بێگواهێں مردمانی لۆگئے مردماں هال اِهوال مکنێت» کرنَل زَپَرا گۆں نسرُلّاها گوَشت. «و نوں مارا گوَشگ بوتگ که اے جێڑها بگیشّێنێت. شما پێسَرا چیا مئے کِرّا نئیاتکگ‌اێت؟» نسرُلّاها جُهد کرت که واجها هال بدنت که ایم آییئے کارگِسا کَس انچۆ آتک و پُتِرتَ نکنت. نسرُلّاها کرنَل اے گپئے ترانَگا گێتک که منی پت و گارێں ناکۆئے برات، داد خاں باز رَندا که چه چاونیئے دروازَگئے دَپا بێره دئیگ بوتگ.
تئو، گئورنَرئے کِرّا شتگئے؟، کرنَلا جُست کرت. هئو، آ شتگ‌اَت. کِساس هَپت رَندا.
و تئو، گۆں گئورنَرا گوشَتگ که اِدئے آیی ایس آییئے کَماندارا همدا گئورنَر هاووسا لۆٹاێن؟ هئو، نسرُلّاها اے هبر هم گۆں گئورنَرا کرتگ‌اَت. آ منی کَستِر کَستِرێں درجهئے کِپٹِنے هم لۆٹاێنتَ نکنت. گئورنَر اے گپّا شَرّیا زانت، و تئو هم باید اِنت اے گپّا بزانئے. اے دیواں سئے ساهتا رَند هلاس بوت. نسرُلّاها اے گوستگێں پنچ سالئے بےآسَرێں شۆهازئے تها هرچی که سبوت و کاگَدے یکجاه کرتگ‌اَت، پێشی کرتنت.
نسرُلّاها باز کاگَد گۆں. ادالتی هُمکنامَگ، بێگواه بوتگێں مردمانی (کئولبَند) اِفیڈێوِت، ایم ایں ائیانی شاهِدی که مزنێں پئوجی اپسَراں گۆں آیاں کئول کرتگ‌اَت که ناکۆ اَلی ازگر، لهتێں رۆچئے تها یله دئیگَ بیت. هچ وهدا کرنَل زَپَرا، نه اے گپ زاهِر کرت که الی ازگَر آیانی کِرّا اِنت، و نئے که انکاری کرت.
آ منی سَرا درُشک بئیاں اَت، نسرُلّاهَ گوشیت، که تچکێں جئوابێئے لۆٹۆک اَت. بلکێں شما کُشتگ و انچێں جاگهے کَلّ کرتگ که کَسّی مگندیت. بلکێں شما منا آییئے کبرئے سَرا بُرتَ نکنێت، نسرُلّا گپ جناں اَت. اگں گپّ اِش اِنت گڑا کُرانے بیار، دستا کُرانئے سَرا اێر کں و منا راستێں گپّا بگوش گۆں. بَس مں وتی راها رئواں. نسرُلّائے اے پُرمارِشتێں اَرز و دزبندیاں کرنَل زَپَرئے سَرا هچ اسَر نکرت. هچ پایده نێست. ما مشینے اێں. ما بےمارِشتێں مشینے اێں. نسرُلّا هم پُشتا کنزَگی نه‌اَت. بله تئو که منا اِدا لۆٹاێنتگ، اے راستال پێشَ داریت که یک نه یک جاگهے، یک نه مردمے اے گپّئے سرا پِکرمند اِنت.
کَرنَل زَپَر، نوں بێزاریگ‌اَت و پدا وتی هما گپّی جت که اے چۆناها آیی ایس آییئے کێسے و مں بس کُمَک کنگئے جُهدا بوتگاں. و آ چۆں کُمَک کنگ لۆٹگا اَت؟ کُمَک اِش اَت که نسرُلّاها گوشگا اَت که بَسّ کن، هِچ مگوش؟ اے سئے ساهتئے دیوانا، آ چیز که نسرُلّاها دست کپت، اے پئوجی‌دابێں اُمێت‌بَندی اَت که دیوانئے گُڈسرا کرنَل زَپَرا گوشتگ‌اَت: ما چۆ هم بد نه‌اێں. اگں ما تئیی ناکۆا بکُشێن، جاگهے نه جاگهے ترا آییئے لاش دستَ کپیت.
اے دیواں شَش سالا پێسر بوتگ. الی ازگرئے لۆگئے مردماں انگه لاش نرسِتَگ. اے یازده سال اِنت مردم آییئے واتَرّگئے ودارا اَنت. الی ازگَرا، سریاب رۆڈ شالئے نزّیکا دَرزیئے دُکّانے بوتگ که نامی ڈی‌فرِنچ ٹێلَرز بوتگ. 2000آ، آییئے براتزاتک، نسرُلّا همۆدا دُکّانا اَت، وهدے ائولی رَندا ازگرِش چِست کرت. دو پولیسئے گاڑی آتک، دگه سئے گاڑی اِشانی رَندا گۆں اَت که ساده‌گُدێں مردما پُرّ اَتنت. آیاں الی ازگَرئے دَست بستَنت و لئیندکروزَرێں گاڑیێئے پُشتا دئور دات. وهدے مارکیٹئے مردم که مُچ بوتنت، چِل سالی مردێا جار جت: ما اجِنسیانی مردم اێں. ما اشیا په جُست و پُرسا برَگا اێں. زوت یلهیَ کنێں.
هئو، الی ازگَر، چارده رۆچا رَند آتک. جتگ‌اَتِش، بجلیئے کَرَنٹِش جتگ‌ات و چَپّیا لۆنجانِش کرتگ‌ات، اجَبێں جاگهێا. الی ازگر سیاسی جُهکارے اَت و هئیربَکش مریئے سیاسی گَل، هَکّ‌تئوارئے باسکے اَت. آییئے چَمِّش بستگ‌اتنت و چَپّیا لۆنجانِش کرتگ‌اَت. چَم‌بَندێں مردئے نِزّا گوشئے چاتے اَت. آ کِرّا اۆشتاتگ‌اَنت و هُدائے سئوگِندِش وارت که اگں تئو هئیربکشئے هِلاپ نبئے، سادا بُرّێن، الی ازگَرا در آیگا رَند وتی دۆست‌تِرێں براتزاتک، نسرُلّائے کِرّا هبر کرت. چه اے کَزاها که چُٹِّت و آتک، دگه وڑا اَت، نسرُلّا گوشیت. برے برے دستی انچۆ لَرزِتنت که سگرێٹی داشتَ نکرت. برے برے شپانی نێما پلّرزِت، دْرَهگا اَت. دست و پادی گوات گِپتگ‌اتنت. ما ڈاکٹرێا بُرت. ڈاکٹرا گوشت که الی ازگر انچێں سوچنے جنَگ بوتگ که آییئے سجهێں رَگ و بَندانی نِزامی هَراب کرتگ. الی ازگرا پدا ڈی‌فرِنچا درزیگریئے کار شرو کرت، بله مُدام همے هئیالا اَت که اے پدا کایَنت و منا برَنت. آیاں الی اگرئے ترس راست کرت. آ، ڈگری کالجئے هاسٹلا سنگتێئے چارَگا شُتگ‌ات، چه اۆدا که واتَر پێداگ اَت، داشتِش، چمِّش بَستنت، آییئے سنگت اِکبالِش دگه جیپێا کرت، و بُرتَنتِش.
منا زمینئے چێرزمینی بَندیجاهێا داشتگ‌اتِش، اکبال، که بیست و چار رۆچا رَند یله دئیگ بوتگ‌اَت، گوشیت. انچۆ که بُرتِش، لَٹّ و کُٹّ هما دمانا شرو بوتنت. چار رۆچا رَند اکبالا لهتێں تئوار اشکت. یکّے گوشگا اَت که الی ازگَرا چه وابا پاد کں. نمازئے وهد اِنت. چه همے گپا اکبالا اندازه جت که الی ازگَر، کَشئے کۆٹیا اِنت. یک رۆچے آتکنت و منا گوشتِش که الی ازگَرا اے گپ منِّتگ که مں دَرمُلکی اِجَنٹے آن، و تئو هم نوں بِمَنّ. اکبالا بوک‌هرتال بندات کرت. لهتێں رۆچا رَند آییئے گُٹّگاں ترُندێں دردے زُرت. انچێں ترُندێں دردے اَت که سجهێں رۆچێا مں وتی سَر گۆں دیوالا جت. آییئے سَرا بزّگِش بوت و ڈاکٹرے لۆٹاێنتِش. ڈاکٹرا گوشتنت که اگں اشیئے اِلاج شَرّیئے سَرا نبوت، اے مِریت یا وه مَلشَ بیت و سجهێں زندگیا سُرِتَ نکنت. دئوااِشَ دات و کئولِش کرت که ترا یلهَ کنێں. چه چِست کنگا بیست و چار رۆچا رَند اکبالِش یله دات.
اکبال لۆگا آتک و الی ازگرئے هالی آورت. اکبال چه هما سئیێں مردماں یکے که تچکا الی ازگرئے جندئے هالِش آورتگ‌اَت.
آ وهدا که الی ازگرِش برت، ازگرئے مسترێں بچکئے اُمر دْوازده سال اَت، کَسترێنئے شَش ماه. آییئے هَشت چُکّ اتنت.
نسرُلّاها هما کار کرت که بلۆچستانا همک بێگواهێں مردمێئے لۆگئے مردمَ کننت. آ سریاب رۆڈئے پولیس تانها شُت که ایف آیی آرا دَرج بکناێنیت. آییئے دلا ات که نبشته بکناێنیت که اجَنسی والهاں منی ناکۆ آوار جتگ. ایف آیی آر دَرج کنگ نبوت. نسرُلّا، هاییکۆرٹا شُت. کۆرٹا هُکم دات که ایف آیی آر درَج کنگ ببیت. ایف آیی آر دَرج نبوت.
اکبال نوں سک زدَگ‌پرۆش اَت. پمێشکا، نسرُلّاها تهنا یک رَندے کۆرٹا بُرتگ‌اَت گۆں و بَس یک رندێا پرِس کانپرِنسێا. نوں تَهتئے باهۆٹ اَت. کُمَک کنگ لۆٹگا اَت، کُمَکی کرت هم بله نسرُلّا نلۆٹگا اَت که زیاده زۆری پِر ببیت. آ پدا بلۆچستانئے هاییکۆرٹا شُت، که اۆدا مُنسِپێا آییارا گوشت که: «چے جێڑگا ائے؟ اے وَردی‌پۆشێں مردم اَنت. ما اِشاں چے کرتَ کنێن؟ جَجا پدا هُکمے دات که ایف آیی آر دَرج کنگ ببیت. چه الی ازگرئے بێگواهیا سالێا رَند هم انگت ایف آیی آر دَرج نبوتگ‌اَت. لۆگئے مردماں دگه نُه سال انگه ودار کنگی اَت، په ایف آیی آرئے دَرج بئیگا.
2003 آ نسرُلّا و لۆگئے مردماں گۆں شالئے کئورکَماندارا پێشیے رَسِت، اے رَندی بدَلی اِش اَت که اے کئورکماندار بلۆچے اَت. ابدُلکادِر زهری، که نوں مسلم لیگی ایم ایں ائیے، کُمَک کنگئے وڑا اَت. دو پئوجی اپسَر اے لۆگئے مردمانی کِرّا آتک و گوشتِش که شمئے مردم مئے کِرّا اِنت. دگه پانزده رۆچا سَبر کنێت، شمئے مردم شمئے کِرّا بیت. هچ نبوت. چه وردی‌پۆشاں دلپرۆش بئیگا رَند، لۆگئے مردماں سیاسی راه گِپت.
ما هاپِز هُسئیں اهمد دزبندی کرت که مارا کُمَک کں. ما گوشت که تئو مئے جهگیر ائے. تئو که مئے کُمَکّا نکنئے، کئے کنت؟ هاپِز هسئیں اهمدئے دِل نَرم تَرِّت. آییا پئوں چست کرت و گۆں بِرگێڈیَر سِدّیک نامێں مردمێا هبر کرت که شالا آیی ایس آییئے سرۆک اَت. منی کارگِسا بیاێت، آیانا گوشگ بوت. نسرُلّا و آییئے پت داد خان، و هاپِز هسئیں اهمد، بِرگێڈیَرئے کارگِسا چاه و چلیم کنگ بوتنت.
بِرگێڈیَرا، کرنَل بنگش نامێں مردے تئوار کرت که الی ازگرئے پایلا بیار. کرنَلا پایلے آورت و دات. بِرگێڈیَرا تاں لهتیں مِلِٹا پایل چارِت، پدا سَری چست کرت و انچێں گپے جَتی که هَشت سال اِنت نسرُلّا اے گپا مُدامَ جنت. «مبارَک ببیت» بِرگێڈیَرا گوشت. شمئے مردم مئے کِرّا اِنت. زندگ و سلامت اِنت. ما شَکّێئے سَرا گپتگ. بَس لهتێں جُست و پُرس کنگی بوتگ. هاپِز هسئیں اهمدا گپ جت که: اگں مُلکئے هِلاپا کارے کرتگی، اگں شمارا شَکّ اِنت که چیزے کرتگی، ته مں آییئے بارئوا هچبر هچ هبرَ نکناں. شما وتی پُرس‌پۆلا بکنێت، هرچی وهدَ لگّیت.
تاں سالێا بِرگێڈیَر سِدّیکا همک ماه گۆں لۆگئے مردماں گِند و نِندَ کرت. پُرس‌پۆل انگت بئیگا اَت. لۆگئے مردماں دزبندی کرت که مارا الی ازگَرا پێش بدارێت، اَنچێں نشانیے مارا پێش دارێت که ما بزانێں هست‌اِنت. آیانا گوشتِش که په الی ازگَرا لهتێں گُد و پُچّ بیارێت. اے په لۆگئے مردماں کمے شَرّێں گپّے اَت. اگں آیی ایس آییئے هَندی سرۆک ترا بگوشیت که په وتی بێگواهێں ناکۆا نۆکێں گُد بیار، اشیئے مانا تهنا اِش نه‌اِنت که ناکۆ زِندگ اِنت، اِش اِنت هم که ناکۆ وشّ و دراه اِنت و باید اِنت نۆکێں گُد گْوَرا بکنت. اے گپّئے بدَلا آیانا همے هُکمِش دات که هچ مگوَشێت، کَسا هال مدئیێت، یک نه یک راهے درَ کئیت.
آیانا بِرگئیڈیَرئے زۆر و اهتیار پێش دارَگ بوت. یک رۆچے نسرُلّا، همے بِرگئیڈیَر سِدّیکئے کارگِسا نندۆک اَت که بِرگئیڈیَرئے کاردار آتک و گوَشتی که وزیرے آتکگ و واجها گِندگَ لۆٹیت. بِرگئیڈیَرا گوَشت که برئو وزیرا بگوَش که مں انوں دَزگَٹّ آں و ترا دیستَ نکناں. پدا بِرگئیڈیَرا دێم گۆں نسرُلّاها کرت و گوَشتی: «گِندئے؟ تئو اِدا منی کارگِسا نشتگئے و وزیرے تها پُتِرتَ نکنت. نوں وتی زهرشانی و ادالتئے کێساں بَند کں.» نسرُلّائے کِرّا بَس دو جُست اتنت: اے سالے بیت که شما گوَشگا اێت که پُرس‌پۆلے بئیگا اِنت، اے کارا دگه چُنت وهد پَکار اِنت؟ و تانکه اے پُرس‌پۆل بئیگا اِنت، اے نْیاما گۆں الی اَزگَرا گپّ و هالے بوتَ کنت یا نه؟ پئونا هم گپّ بوتَ نکنت؟
شَرّێں بِرگئیڈیَرا اے گپّ مَنِّت. پئونئے سرا گپَّ کناێنێں. نسرُلّائے لۆگا ٹیلپوں نێست‌اَت. وتی همساهگئے نمبَری دات. اے بنگلزئی هانَدانئے بَدبَهتیانی تها دگه یکے بوت. پئونے آتک، گوشگا ات که ما چه پئوجئے نێمَگا گپّا اێن، وتی همساهِگ داد خانا تئوار کرتَ کنێت؟
آ مردما که پئوں چِست کرتگ‌اَت، چه تُرسا پئونی بند کرت. اگں تئو انچێں مردمێئے همساهگ ائے که آ سئے سالَ بیت گار اِنت، و ترا پئونے بیئیت و دێمئے مردم بگوشیت که ما چه پئوجئے دپترا گپّا اێں و ترا تئیی همساهگانی جُستا بکنت ته تئیی تُرسگ بَجاه اِنت. بِرگئیڈیَر سِدّیک 2004 آ چه کارا پِنِش بوت و یَکبرا چه درنْیاما گار بوت. نۆکێں بِرگئیڈیَرے آتکگ‌اَت. یک رندے گۆں نسرُلّاها گِندُکی کرتگ‌اَت و گوشتگ‌اتی که تاں انگت مں سجّهێں کار پکّاییا دَستا نکرتگ‌اَنت. مں نۆک آتکگان، وتی کاراں گێگَ کناں و پدا گۆں شما هالَ کناں.
ائولی گِندُکا رَند نۆکێں بِرگئیڈیَرا هجبر آیانی پئوں نَگِپتنت. شالا اے مردمانی اُمێت هلاس بئیاں اتنت. لۆگئے مردماں اِراده کرت که وتی جنجالانی بُنزِها رئوێں. هاپِز هسئیں اهمدا کئول کرتگ‌اَت که راوَلپنڈیا، گۆں جرنلێا آیانی گِند و نِندے ٹهێنیت. نسرُلّائے پِت، داد خانا زَرّئے بَست و بند کرت، جهازئے چار ٹکٹ گِپت و آ، دێم په اِسلام‌آبادا شتنت. اۆدا هاپِز هسئیں اهمدئے پارلیمانی لۆگا داشتِش. هاپِزا زُرتنت و گۆں جرنَل زَکی نامێں مردمێا گِند و نِند کناێنت. اے مردماں پدا وتی هما گپّ جتنت: مئے مردم شمئے کِرّا اِنت. شمئے تهکیکات دگه چُنت وهدَ جنت؟
اَدالتێا بیارێتی. مارا چارگی بِلّێت. جرنَل زَکیا پئوں چِست کرت و شالا وتی مردمی پئوں کرت. جرنَل زَکیئے هبر تَچک اَت: هئو، مسلهے وه هست‌اِنت، بله اے مسله اِدا پِنڈیا نه‌اِنت. مسله شالا اِنت. گوشتی که شما پدا شالا برئوێت. اۆدا بِرگئیڈیَر نِسار شمارا دُچارَ کپیت. هما شمارا کُمَکَّ کنت. اے مردم پدا شالا آتکنت، بِرگئیڈیَر نِسارا دُچار کپتنت، و نِسارا هِچّ کُمَکّ نکرتنت.
نسرُلّاها اِندگه بێگواهێں مردمانی لۆگئے مردم یکجاگه کرتنت و شالا پرِس کلبئے دێما اهتجاجی کئیمپے پَچی کرت. بلۆچستاں هاییکۆرٹا هم پدا شُت. کۆرٹا پدا هما گپ جت که باید اِنت پولیس آیانی ایف آیی آرا دَرج بکنت. نسرُلّاها کۆرٹئے هما پێسری پَرماں پێش داشت که همے یکّێں گپّئے جِند نبشته اَت: پولیس اِشانی ایف آیی آرا دَرج بکنت. چار سال اِنت الی ازگَر گار اَت و تاں انگت ایف آیی آر هم دَرج نبوتگ‌اَت. ما انساں نه‌اێن؟ نسرُلّاها کۆرٹئے تها جُست کرت. شُما پولیسا چیا پَرماتَ نکنێت که یک تَچکێں کێسے دَرج بکنت؟
بلۆچستانئے آ وهدئے سَروزیر جام ایسُپا هم مارِت که شالئے اے اهتجاجی کئیمپ په آییئے هکومتا پشَلیئے گپّے. مردمانی گاری و بێگواهی په آییئے هکومتا لَجّی گپے نه‌اَت، بس همے هانَدانانی، بلۆچستانئے مزَن‌شَهر، شالا، پرِس کلبئے دێما نندگ و کئیمپ کنگ لجّی گپّے اَت. جارے جَتی: اهتِجاجاں بند کنێت، شمئے مسلا گیشّێنَگَ بیت.
نسرُلّاها گۆں اندگه بێگواهێں مردمانی مردماں شئور و سَلاه کرت. سجّهێناں اے گپّ نَمَنِّت. جام ایسُپا دگه نۆکێں و مستِرێں جارے جت: شمئے تمبو بِلّ مِکّ اِنت، بس اهتجاج مکنێت، وتی لۆگاں بنندێت، شمئے مسله گیشّێنَگَ بیت. نسرُلّاها نَمَنِّت. دمگئے انتیلیجِنس بیورۆئے سرۆکا تها دئور کنگئے جُهد کرت.
اشیئے گپّ هم همِش اَت: اهتجاجی کئیمپا پێچێت، لۆگاں برئوێت، ما جُهدَ کنێں که شمارا کُمَک بکنێن، گۆں نسرُلّاها گوشتی. همے گپّا نبشته کں و بدئے، ما اهتجاجاں بندَ کنێن، نسرُلّاها پسّئوا گوشت. آیی بی دارِکتَرا گوشتگ‌اَت که مں گۆں وتی آیی ایس آییئے سنگتاں هالَ کناں و ترا هالَ دئیاں. پئونی چِست کرت، پئونی کرت، پدا ودارا بوت، ودار کناں بوت.
چه دێما کَسا پئوں نزُرت. آیی بی چێفا کوکّار کرت: اے مادَرچئود منی پئونا هم چِستَ نکننت، انگت چه مں همے اُمێدا دارنت که مں آیانی پێدا کرتگێں مسلهاں گیشّێناں. مارا بنّامِش کرتگ. بلۆچستانئے گئورنَر ائویس گَنیا نسرُلّائے هبر په سَبر و تهمبُل گۆش داشتنت. گئورنَرا منا گوشت که مں گۆں بِرگئیڈیَر سِدّیکا هبر کرتگ و آییا منا گوشتگ که ما هجبر هچ مردم چِست نکرتگ و الی ازگَر مئے کِرّا نه‌اِنت.
چینچُک سال اِنت مردم منَّگا بوتگ‌اَنت، نوں مزنێں سَرکاری اگده‌دار گۆں نسرُلّاها اے گپّا منّگا نه‌اَنت که تئیی ناکۆ مئے کِرّا اِنت. گئورنَر ائویس گَنیئے گپّ هما هما اَت که اے دگرانی اَت: اهتجاجا بند کنێت، لۆگاں برئوێت. نسرُلّائے گَپ کسانێں و سادهێں گپّے اَت: بَرگئیڈیَر سِدّیکا و کرنَل بنگشا لۆٹاێں. بِلّ منی دێما اے گپّا جننت که منی ناکۆ آیانی کِرّا نه‌اِنت. بِلّ مئے دێما اے گپّا نمَنّنت که مئے کِرّا مَنِّتگِش که ناکۆ همایاں بُرتگ. اے کارا بکن، اے مسله نێم ساهتئے تها گیشّیت.
گئورنَر ائویس گَنیا کَمّے جێڑِت. مں کئور کماندارا لۆٹاێنتَ نکنان، گَنیا گوشت، بله مں دلجم آں که کرنَل یا بِرگئیڈیَرے لۆٹاێنتَ کناں. مں په شما دیوانے ٹهێناں.
اے دیواں هجبر نبوت. دیوانئے بدَلا آییارا چه ایم آییئے، همۆدئے کارگِسا پئونے آتک. آییا کرنَل و کرنَلئے همکارێں اپسر گوشتنت که کَس وتی مردمے اے دابا یلهَ نکنت. مردمێئے مِرَگئے راه باز اَنت، آییا گوشتنت و پدا وتی گپّی جَت که: اگں الی ازگَر اے دنیایا نه‌اِنت، منا آییئے کَبرئے سَرا ببرێت. اگں هست‌اِنت، اَدالتا بیارێتی. آ یکێں دلجمێترێں گپ که آییارا چه سئے ساهتی دیوانا رَسِتگ‌اَت، کرنَلئے همے گپّ اَت که: اگں ما بکُشتێن، شمارا یک نه یک جاگهے آییئے لاش دست کپتگ‌اَت.
گۆں ایم آییا گپّا رَند، نسرُلّا پدا گئورنرئے کارگِسا لۆٹاێنَگ بوت. گئورنَرا زانه وتی اهتیار زانتگ‌اَت، پمێشکا تچکا گوشتی: اگں شما وتی اهتجاجاں بندَ نکنێت، مں شمئے سَلامتیئے زِمّها زُرتَ نکناں، گئورنَرا گوشت. نسرُلّا پوره سِنگ و سیاه بوت. من نشتگ اتاں، تاں دَه منِٹا مں یک لبزے هم چه زبانا در نکرت. گئورنَرا زۆر دات که گپّے بجن. منی چُکّ! گپّے بجن. نسرُلّائے گالوار تَهل بوتگ‌اَت: من آییارا گوشت که مں یک آم شهریے آں. تئو گئورنَر ائے. ما تئیی گئورنَر هاووسا نشتگێں و تئو منا په منی سلامتیا پادتْراپ دئیگا ائے؟
گئورنَرا تهنا همے گپّ جت کرت که نسرُلّا و اندگه اهتجاج کنۆکانی سرگَرمی هکومتا بنّام کنگا اَنت. چه وزارتِ داخلها یک اپسرے شالا آتک و گۆں نسرُلّاها گندُکی کرت.
اے مَردا گۆں ما کئول کرت که اگں اهتجاجی کئیمپ بند کنگ ببیت، دو هپتگئے تها الی ازگَر یله کنگَ بیت. مارا گوشتی که الی ازگَر، سیمسَرئے نزّیکا یله دئیگَ بیت و پدا ما بگوشێں که الی ازگَر اے سجّهێں سالاں درێں مُلکێا بوتگ. گئورنَرئے پادتراپ و وزارتِ داخلهئے اپسرئے کئول و کَراراں کار کرت. نسرُلّاها گۆں اے دگه هانَدانانی مردماں شئور و سَلاه کرت و کئیمپ ادارُکی بند کنگ بوت.
دو ماه گوَست. چار ماه گوَست. مردماں وتی اهتجاج زُرت و اسلام‌آبادا شُتنت. وزارتِ داخلهئے هما اپسرئے شۆهاز کنگئے جُهدِش کرت که گوشتگ‌اتی الی ازگَر یله کنگَ بیت. اے گپّ زاهِر بوت که مردا گۆں اِشاں درۆگ بستگ‌اَت. الی ازگَرئے بێگواهیئے ایف آیی آر چه بێگواهیا دَه سالا رَند دَرج کنگ بوت. ایف آیی آر هما وهدا دَرج بوت که سُپریم کۆرٹا پَرمانے دات.
کێسئے تها نبشته کنگ بوت که بِرگئیڈیَر سِدّیک، کرنَل بنگش و آ وهدئے کئور کماندار ابدُلکادِر زهری مسترێں گنهگار اَنت. سئے ماها پێسَر، سپریم کۆرٹا بلۆچستانئے آیی جی گوشتگ‌اَت که بَرگئیڈیَر سِدّیکا دزگیر بکنێت. پولیسا گوشت که ما کئے پی کئے هۆم سکرٹریئے سَرا نبسته کتگ و دێم داتگ. سِدّیک نوں همۆدا نندۆک اِنت. و گوشتگ‌اِش که ما انگه ودارا اێں که چه اۆدا پسّئوے بیئیت.
اگں بِرگئیڈیَر گِرَگ بوت و اے کێس آییئے سَرا دئیگ بوت که الی ازگَری اَگوا کرتگ، اے ائولی اے دابێں کێسَ بیت. نسرُلّائے تجرُبه، گۆں مستَرێں دادگاهی مجلِسان، گۆں دَه سالئے جُهداں دگه گپّے جنت. دادگاه، مُلکئے مسترێں سَرکاری اپسَر و سیاستدانان، هاکِمێں سیاستداناں هم، لۆٹاێنتَ کنت، بله پئوجی اپسرئے باریا، تُری رِتایِرێنے ببیت یا انگه کارا ببیت، دست و پادی سَردَ تَرّنت.
اے هما لکیر اِنت که مئے اَدالتی نِزاما انگت چه اِدا گْوَست نکرتگ. اگں مهلوکئے نمایندهێں سَروزیرے دادگاهانی هبَرا ممَنّیت، چۆنی کننت؟ اَدالتی نِزام آییا درَ کنت و لۆگا راهَ دنت. بله رِتایر بوتگێں بِرگئیڈیَرے لۆٹاێنت و گوشتَ نکنت که بیا و وتی مئیارانی دێمپانیا بکں. نسرُلّا دلجم اِنت که گۆں کُشتگێں مردماں انساپ و دگه مردماں چه بێگواه بئیگا رَکّێنَگئے یکێں راه همش اِنت که گناهگار اَدالتاں آرگ ببنت. تانکه مێجر و کرنَلاں ادالتاں نئیارئے، اے دارَگ بوتَ نکننت. شَرّ اِنت، اگں تئو آیاں سِزا داتَ نکنئے، جێلاں راهِش داتَ نکنئے، رۆچ په رۆچ مسترێں اُهدهِش مدئے. سهولتانِش پچ گِر. دمانا وتی چێرێں گناهاں مَنّنت. اے په اندگراں هم سبَکّے بیت.
دَه سالا پێسر، که الی ازگَر چِست کنگ بوت، نسرُلّائے اُمر بیست و سئے سال اَت و کالجا نۆدَربَرے اَت. آییا وتی کالج یله دات که الی ازگرئے هَشتێں چُکّاں بساٹیت و په آییئے در گێجگا جُهد بکنت.
اے دَه سالئے جُهدا، تهنا دو رَندا نسرُلّاها وتی ناکۆئے تچکێں هالے رسَتگ، چه دو انچێں سیاسی وَرکَرا که وت پئوجیانی همے ازیت‌خانهاں بند بوتگ و واتَر آتکگ‌اَنت. گُل مهمد بگٹی که هپت سال و نێما رَند واپس آتکگ، شالا پئوجی چاونیا، جێلئے تها الی ازگَری دیستگ‌اَت. دگه یک مردمے که چه تُربتا گِرَگ بوتگ و هێلی‌کاپترئے سرا راولپنڈیا برَگ بوتگ، راولپنڈی چاونئے تها جێلئے دابێں جاگهێا گۆں الی ازگَرا کمے وهدی گوازێنتگ‌اَت. وشّ و دراه اَت. لٹّ و کُٹِّش نوں بند کرتگ‌اَت، بله بَس داشتگ‌اتِش. الی ازگَر دلجم نه‌اَت که یک نه یک وهدے یلهی دئینت یا کُشنت و جاگهے دئوریَ دئینت، انچۆ که گۆں دگه بازێنێا کرتگ‌اَتِش.
الی ازگَر که برَگ بوت، آ وهدی مسترێں چُکّئے اُمری دوازده سال اَت و کسترێنئے شَش ماه. یازده سال وتی ناکۆئے شۆهازا گوازێنَگا رنَد، نسرُلّا وتی جندئے زهنی هالتئے بارئوا هم شَرّیا هبرَ کنت. سجّهێں لۆگئے مردماں نپسیاتی مسله هست. منی هئیالا ما سجهێں مردم زهنی سورتا ناسلامت اێں. بنگلزئیی هانَدانئے درد و دۆر وتی جاگها، بله زندگیئے سُر پُر هلاسَ نبنت. الی ازگَرئے مسترێں بَچّئے سور لهتێں سالا پێسَر بوتگ. سجهێں هانَداں یک جاگه اَت، انگها یکێا الی ازگَرئے نام گپت و گرێوَگ شرو بوت.
نوں سجّهێناں گرێوَگ شرو کرت. ما سجّهێناں تاں پُرّێں هپتگێا گرێت. مں وتی سجّهێں زندگیا اینچک مردم اینچک گرێوَگا ندیستگ. لۆگِش چه الی ازگَرئے اکسا پُرّ اِنت که زهرشانیاں اے اکساں برنت گۆں. الی ازگَر همے بێگواهیئے تها پیرُکے بوت. نُماسگ هم آییا چاچا گوشیت، که مں آییا مُدام چاچا گوَشاں.
چُک اَکسا چارَنت و منا جُستَ کننت: چاچا کدی لۆگا کئیت؟ هر وهدا که مں اسلام‌آبادا رئوان، منا گوشیت که اے رَندی تئو چاچایا کارئے گۆں.
نسرُلّا کمے هامۆشَ بیت که دلئے هئیالی گۆں وت مبَرَنت گۆں. زانئے الی ازگَرئے جنکّا انوں یک رۆچے منا چے گوشت؟
چے؟، مں جُست کرت.
پدا وتی هئیالی بدل کرت، نه، گوشتی و وتی سَری سُرێنت. بَسّ اِنت نوں. گوشتَ نکناں. مں نوں گرێوَگا شرو کنگَ نلۆٹاں.
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
Sajid Hussain (1981-2020) was a writer and senior journalist from Balochistan. He had a degree in Economics, International Relations and English Literature from Karachi University. He had the experience of working with Pakistani newspapers Daily Times and The News International. Sajid Hussain was also the founding editor of this online magazine.
