یوسف نسکندیءِ لوگءَ، گیٹءَ کہ پُترتیں، تہ واجہ نسکندی دیما ءُ ما پُشتءَ، چار پنچ گامءِ تَنکیں دمکءَ رَند، راستیں نیمگا دیم پہ دیما پراہءُ شاہگانیں کوٹیءَ پُترتیں۔ دمانےءِ ہاموشیءَ رَند کہ ہال اہول بیت اَنت تہ ہما روتاکی ہالانی سرا ہبر اَت کہ ”چے بوگا اِنت“ ءُ ”کئے چے گُشگا اِنت؟“۔
جُنز نوک اَت۔ ہمراہیں مردم یک ءُ دو۔ کراچی بلوچانی مَستریں شہر اَت۔ بی۔ایس۔او (متحدہ) ءَ ہودا لہتیں یونٹ ہست ات ءُ کراچی یونیورسٹی ءَ اِسٹڈی سرکلانی برکت ءَ لیاری ءُ ملیر ءِ چندے مردم غیرپارلیمانی سیاست ءِ سرءَ ہبر ءَ اتنت۔ بی۔این۔ایم ہمیش انت نوک جوڑ بوتگ ات۔ چئیرمین ءِ زور ہم کراچی ءِ سرءَ ات، ءُ آئی ءِ اولی مردماں چہ یکے کماشیں یوسف نسکندی ات۔
چئیرمین رَس اِت۔ چہ کوٹیءِ دپءَ سلامے دات ئےِ، ما درست پاد اَتکیں، ءُ چئیرمین، وتی کوشانی درکنگءَ دمانُکے مہتل بیگا رَند، کوٹیءَ پترت، یک یکءَ دستءُ دروہ کنان اَت۔ ہرکسءَ کہ دستءُ دروہ بوت، گُلائیش کنگا رَند، دیم پہ دیما، مِکّءَ مِکّ اوشتات، راستیں دست ئےِ دست ءِ کُت، تَچکا چمانی تہا چارگا اَت۔ جوڑی تیاریءِ وہدا چئیرمینءِ چم تہنا ہما زاتی یا پرسنل ہالءَ کنگا اَتنت کہ چئیرمینءُ ہما یکیں مردمءِ جندءِ نیامءَ اِنت۔ءُ چوناہا ہر کسءَ گوں چئیرمینءَ ”وت ماں وتی“ گپے ہست اَت، مہرے بیت یا کَہرے۔۔کسےءِ سورءِ کسہ اَت، کسےءِ دشتارءُ سانگبندیءِ۔۔۔بلے اے ہال دیوانءِ تہا ہمے چمانی سرا بوت ءُ چہ چئیرمینءِ چمانی چارگا تو زانت کہ اے وہدی چئیرمین دلءِ توکا ترا چے گشگا اِنت۔
چئیرمین کہ نشت، یک برے بس سیدھا نشت، دوئیں کونڈ پراہ پراہ اَنتءُ زمینءَ اَنت۔ یک پہ یکءَ درستانی نیمگا چاران، کَندانءُ ہال گران اِنت۔ واجہ نسکندیءَ توار اخبار دستءَ اِنتءُ ڈیوال ءَ تکہ اِنت ءُ نشتہ۔ ہبر کنت تہ گندئے کہ چہ توکا گلءَ بال اِنت۔ سی سال ءَ پیسر آ بگندئے چئیرمین ءِ عمر ءِ مردم بوتگ ءُ کمیونسٹ بنیاداں بلوچ آجوئی ءِ جنز ءِ اہمیں مردمے بوتگ۔ آ جنز کہ ہلاس بوتگ آئی ءِ اہمیت ہم گار بوتگ۔ نوکیں جنز ءِ بندات ءِ ہمرائی ءَ چئیرمین ءَ آ چہ لیاری ءِ تنکیں دمکاں درگیتگہ ءُ آئی ءِ سیاسی اہمیت بحال کُتگ ات۔ نوں آ پدا سرگرم ات۔ گَل ات۔
”ہالات سک باز تینزیءَ بدل بوان اَنت“، چئیرمینءِ کَشءَ نشتگیں کماشءَ گوں بچکندیں دپے گُشت۔ چئیرمینءَ ہالتانی تینزی ءَ بدل بوگ ءِ گپ ءِ سرءَ وتی راستیں دست تینزی ءَ چہ زانسرءَ چست کت، مُکّ وتی راستیں کونڈ ءَ کتءُ دستءِ پنجگ مُشت کتءُ راستیں گُبّ ءُ گوشبُن ءِ جہلی نیمگ ءَ جِکّ دات۔ انچش کہ تئی ہیالءَ وتی دست ئِے مِنُکّ کتہءُ دیم ہمے دستءِ کُمکءَ سرگءَ اوشتارینتہ۔ سرءِ اے رنگ ءَ ایر کنگءَ چئیرمین ءِ بے گوشتیں گُب، ہمے دستءِ ہڈّانی جاگہءَ پورا کمو کَنڈ بوتءُ جہل شُت، دیم ئِے گوں ہما سنگت ءَ کُتءُ گوشدارگءَ بوت۔
”ہاکم وت زانگءَ نہ اَنت کہ چے بکننت، گھبرائینتگ اِش، برے گپے کننت“، چہ دومی نیمگا سنگتءَ درّائینت، تہ چئیرمینءَ وتی دیم دومی نیمگا ترّینت ءُ دیم ئِے رُژناتِر بوان بوت۔
”بلے میڈیا یک چیزے مان گیشینگا اِنت ءُ اے کارءَ ہم پہ زانت کنگا اِنت“، دگہ یکےءَ گوشت۔ ”بلوچستان مسلہ“ گشگءِ متلب ہمیش اِنت کہ ”بلوچستان پدمنتگ اِنت، روڈ نیست، آپ نیست، روزگار نیست، وانَگ نیست“، اے رنگءَ بلوچ راجی جیڑہ چیر ترّینگ بوگا اِنت۔“
چئیرمین، سنگتءِ نیمگا چاران اَتءُ کم کمءَ آئی ءِ بچکند سنجیدہ تر بوان بوت۔
”ہئو، بلے بلوچ قومی سوالءِ خدءُ خال ہم گیشینگ کپنت“، دومی ہبرءِ باریءَ سنگت ءِ توار گیشتر توانا، جُہلتِر، ءُ بُرزتِر بوت۔
”سیاسی ہالات کہ دیما روان بنت وَ لازم اے ہبر ہم دیما آیان کنت کہ بلوچ قومی سوال اسلیں مسلہ اِنت“، واجہ نسکندیءَ گوشت، تہ چئیرمینءَ پہ انچیں بچکندے چارِت کہ اے بچکند تچکءَ واجہ نسکندیءِ دیما چو آدینکءَ درپش اِت۔
”ہئو، بلے چہ پیما؟ سوال وت گیشنت یا کسے سوالاں گیشینان کنت؟“۔
”بچار، ما ہرجاگہ کہ رویں یا مئے سنگتے ہمدردے اگاں جاگہے ہبرے کنت وَ آ کہ استیں بلوچ قومی سوالءِ بُنیاد ءَ ہبر کنت“۔ چئیرمین یکیں رنگءَ نندوک اَت، دست گُبءَ اَت، بلے اے رندی ہبر کنگ ءِ وہدا نَرم نرم ءَ لُڈّگءَ اَت، سکیں کسانیں لُڈّگے چئیرمین ءِ ہمے ہبرانی نیام ءَ گِندگ بوت بلے انچو کہ ہبر ئِے بس کت، ہمے دمانءَ لُڈّگ ہم اوشتات۔ انگہ چئیرمینءَ ہبر ہلاس نہ کتگ اَتءُ یکےءَ درائینت کہ ”پاکستانی میڈیاءِ وَ کار ہمیش اِنت، بلے اہمیں ہبر ایش اِنت کہ عوام بائد اِنت بزانت کہ بلوچ چے لوٹیت“۔
ہمے گپانی جند اتنت وہدے ما ہوٹلءَ نشتہ چاہ ورگا اتیں، ہر سنگتءِ آہگ ءَ دیوان دراجکشتِر کنان کتگ اَت، ہر سنگت گوں ہزاراں سوالءَ پیداک اَت، ءُ چئیرمین گوں ہر سوال کنوکءَ کندان اَتءُ ہبر کنان اَت۔ ہوٹلءَ وہدے چہ لیاری ءِ کوہنیں کامریڈاں یکےءَ جست کت کہ ”کراچیءُ سندھ ءِ جہمنندیں بلوچ بائد اِنت رَزا دیگ بہ بنت کہ یک نہ یک پارلیمانی راہےءَ وتی کسان کسانیں جیڑہانی گیشینگءِ جہدءَ ہم برجاہ بدارَنت ءُ بلوچ آجوئیءِ جنزءَ ہم ہوار بہ بنت۔“
چئیرمینءَ وتی سگریٹ دمے جَت، انچو کہ سگریٹ چہ دپءَ در کت، وتی دستءِ ماتی لنکک ءِ سَرُک گوں سگریٹ ءِ پُژّءَ جتءُ سگریٹ ٹیبل ءِ راستی نیمگا بُرتءُ چنڈِت، ہالانکہ سگریٹءَ چشیں پُرے پِر نیست اَت، ءُ گُشت ئِے: ”بچار، مئے اے رنگیں پروگرامے کہ استیں نیست اِنت، آ کَس کہ پاکستان ءِ وفاق ءِ کہ استیں فریم ورک ءِ تہا جہد کنگ لوٹنت، آ مئے ہمراہ بیت نہ کننت، مئے جہد تچک ءَ وفاق ءِ ہلاپءُ بلوچ راج ءِ آزادی ءِ جہد اِنت۔ کراچی یا سندھ ءَ نشتگیں بلوچ دگہ بلوچ نہ اِنت، اے ہما کہ استیں بلوچ اِنت کہ ایرانءِ کبزہ کتگیں بلوچستانءَ بگر داں مکران، ڈیرہ بگٹی ءُ کراچی ءُ سندھ ءُ افغانستان ءَ کہ استیں نندوک اِنت۔ ءُ آزادیں بلوچستان کہ استیں بہ حیثیت قوم اے توامیں بلوچانی زِمہ داری اِنت ہمءُ بلوچءِ دردءِ دوا اِنت ہم۔“
بلے چاہ ءِ ہوٹل ءُ واجہ نسکندیءِ اوتاکءَ بووکیں دیوانانی نیام ءَ یک پرکے کہ ہست اَت، ایش اَت کہ واجہ نسکندی ءِ لوگءَ کہ چئیرمینءَ سنگت لوٹائینت اَنت تہ بزاں یک نہ یک کارے ہست، یا یک نہ یک نیمگے کارے دیما شتہ، جاور بدل بوتگ اَنتءُ دگہ تیاری یےءِ وَہد اَتکہ۔
”عوامءِ زانگءِ راہ یکے وَ میڈیا انت، میڈیا وَ کہ استیں پہ زانت بلوچ قومی سوالءَ چیر دنت دانکہ پاکستانءِ وجود کہ استیں ہمے رنگءَ دارگ بیت بکنت، بلے مئے مخلوکے کہ جہدے کنگا اِنت، اے جہد ءِ کہ استیں محوَرءُ منبع بلوچ قومی سوال انت ءُ بلوچ وتن ءِ آزادی کہ استیں مئے منزلءُ مکسد اِنت۔“ چئیرمینءِ گپانی تہا لبز برے رِچوک اتنت ءُ برے نیم شَل، بلے لبزانی سرا ہما جاگہءَ کہ پہ مانہےءَ زور مان کنگی اَت، آ توارزور (اسٹریس) گون اَت۔
”چئیرمین، عوام چونیءَ زانت؟ پاکستانءِ درہیں عوام وَ ہمیش اِنت کہ میڈیا ءُ نان ایشوآنی تہا مان گیشّتہ“۔
”بچار، بلوچستانءَ کہ وہدے کہ اینکسیں مزنیں آسے روک بیت، تہ سندھ یا اندگہ جاگہاں نشتگیں مہلوک کہ استیں الّم اے چیزءَ گندیت۔ باقی اِدا کراچیءَ یا سندھ ءِ اِندگہ جاگہاں ہما کہ حقیقی نظریاتی مخلوقے کہ ہست اِنت، گوں آہاں یک رِشتہے دارگ، وتی گپانی ایر کنگ، پروگراماں بہر زورگ، کم کم ءَ اے ہبر دیما کہ استیں آہان کنت۔
”سندھ یا دگہ جاگہ وَ ہئو، منی ہیالءَ اہم تریں کار وتی مہلونکءِ تیار کنگ اِنت کہ آ چہ پیما اے سکّیں، دراجیں سپرءَ بُرّان کنت۔“
”بچار، ما ہم ہمے گُشیں کہ بلوچ مہلوک کہ استیں وتی آزادیءِ جنزءَ کہ استیں وتی ہمت، وتی ہوسلہءُ وتی کہ استیں کمٹمنٹےءِ بنیادءَ کہ استیں دیما بران بکنت۔ اے وَ زاہریں گپے کہ بلوچ ءَ وتی جہد کہ استیں وتا کنگ کپیت۔ بلے میڈیا، ءُ دنیاءِ دیما ہم اے گپ ءِ کہ استیں پدّر کنگ ءِ زرورت اِنت کہ بلوچءِ ڈیمانڈ کہ استیں چے انت؟ چیا کہ اگاں ما ہبر نہ کنیں وَ اِندگہ پارٹیاں وَ ہمیش اِنت کہ وتی دیم کہ استیں سیاہ کتہ۔“ اے بری ہبر ہبرءِ تہا چئیرمینءَ وتی یک پادے چست کتہءُ دومی پادءِ سرا کتگ اَتءُ وتی کلاسیکل بحث ءِ اسٹائلءَ نندوک اَت۔ ہما ڈولءَ کہ چدءُ پیش ہم گرمیں بحثانی واستا نِشت۔ یک پادےءِ پنجگ، دومی پادءِ کونڈءِ سرا، دستءِ مُک سربِری پادءِ کونڈءِ سرا، دستءِ پنجگی نیمگءَ برے سگریٹے دست ءَ ءُ برے دگہ چیزے، اگہ ہچ دستءَ نیست تہ بار بار وتی سربری پاد ءِ پنجگءَ لتاری، یا زمینءَ۔
بلے آ روچی ہم انچو نشتگ اَت، ہمے پیما کندان اَت، ہالانکہ ما تُرسءَ گار اتیں۔ تربتءَ مارا ہالءَ گپتگ اَت کہ کراچیءَ ڈاکٹر امداد ءِ زی گرگ بیتگ اَنت، ما زانت کہ اے تہنا امداد نہ اِنت۔ دومی روچ ءَ بسءَ ٹکٹ کُت اتکیں کراچیءَ، تہ ہرکس پہریز کنگا اَت۔ ما درست تُرسگءَ اتیں۔ کسی سر پِر بوگا نہ اَت کہ چے کنگی اِنت۔ داں کلوہے اَتک کہ ”چئیرمینءَ گُشتہ بیا اِت کماشءِ لوگءَ“۔ ہمے لوگءَ، واجہ نسکندیءِ اوتاکءَ، آ روچی کہ ما اتکیں ہم ہمے رَنگءَ کماشے گوں واجہ نسکندی ءَ پیسرا نندوک اَت، بلے آ دگہ کماشے اَت، مرچیگیں دگرے۔
ہمے ڈولءَ کہ پیسرا چئیرمین ءَ پہ تمردی گپ جتگ ات، آ روچی ہم انچش اَت۔ آ روچی بچکند ءِ تہا کمے ابیتکی ہست اَت، بلے اے ابیتکیاں بچکند چیر ترّینت نہ کتگ اَت۔ گوں رسگ ءُ نندگءَ گشی: ”ہاں، ہالاں دئیے؟“، ”مرد اِش گپتہ“، سنگتءَ گشت۔ ”ہئو، اے خانوادہانءَ ہزار رَندا کہ استیں گوشتہ کہ اے شہرانی تہا ترّءُ تابءِ زرورت نہ اِنت، بلے خیر چاریں کہ استیں چے کنگ بیت کنت“
”گُڑا، اے گپ نوں پدّر کنگ بہ بیت کہ لاگریں مرد ہم گرگ بوتہ گوں؟“ سنگتےءَ جُست کت۔
”بچار، آئیءَ کہ گپتگ اَنت وَ زاہر اِنت نی وَ زانت اش، چیر دیگءِ پائدہ چی اِنت۔۔۔ کماش تو وتی کوہنیں سنگتانی ہالءَ گران کن باریں۔ وکیلے چیزے شوہاز کن“، دیم ئِے گوں واجہ نسکندیءَ کت۔ ”مارا جلدی پریس کانفرنسءُ اہتجاجی پروگرامے کہ است اِنت تشکیل دیگ لوٹیت ءُ اے ہبر کہ استیں گیشءَ گیش چست کنگ بہ بیت“۔
ما درست کہ پیسرا جیڑگءَ اتیں کہ چوں وتا چیر بہ دئیں، گوں چئیرمینءِ دیوانءَ درست ہمے جیڑگءَ بوتیں کہ اہتجاج چوں دیما برگ بہ بیت۔
اے دیوان ءَ ”بلوچ قومی سوال“ءِ خدوخال ءُ بلوچ راجی جیڑہ ءُ غیرپارلیمانی سیاست ءُ پارلیمانی سیاست ءِ ہبر کم ءُ مردمانی درکنگ ءُ اہتجاجی پروگرام ءِ سرا گیشتر ہبر بوگا ات۔ چئیرمین کہ مردمانی سرپدی دیگ ءَ بلوچستان ءِ ہند ءُ دمگانی سپر ءَ بوتگ ات، آئی ءَ وتی سپرءِ ہال گوْنڈ گران کت انت۔
”بچار، ما انوں کہ کسانیں گَرد ءُ ترّےءَ در اَتکگینءُ ہرجاگہے کہ ما کہ استیں سرپدیں مخلوکے کہ دیستہ، درستانی ہوسلہ کہ استیں بلند اَنت ءُ کار شریءَ دیما روان اَنت۔“
”بلے چئیرمین، پارٹی وہدے عوامءِ نزّآرگءِ کارءَ مکنت، اے سرجمیں چیز روان کنت“۔
”بچار، ما سنگتانی وَ کوشش کہ استیں ہمیش اِنت کہ بلوچ عوامءَ کہ استیں گیشءَ گیش انوال کنگ، وتی پارٹیءِ تہا، پارٹیءِ فیصلہ سازیانی تہا، یونٹانی لیولءَ بگر داں کہ استیں مرکزءَ بیا، یک کہ استیں سلسلہےءِ زرورت اِنت۔ اے سلسلہءَ مئے کہ ہرچی کہ زورءُ واکے، آ کہ استیں ہمے کارءِ سرا سَرف بوگا اِنت۔“
”گُڑا، زون، یونٹ، مہلونکءِ آگہیءُ سرکل“؟
”اے کاراں ہرجاگہ کہ مئے سنگتانی کہ وسے یا واکے ہست اِنت، اودا کہ استیں ما جہدءَ ایں، بلے اے کار ہما وہدا دیما روان کننت کہ سرپدیں سنگت کہ استیں گیشءَ گیش انوال بنتءُ کار کننت۔ ما سنگتاں کہ استیں چہ بنداتءَ ہما وہدا کہ مئے نام نہاد مڈل کلاسءَ وتی دیم سیاہ کتءُ گوں پاکستانی ریاستءَ کہ استیں ہوار بوت اَنت، ہما وہدی ئین اِنت کہ سنگتاں کہ استیں مسلسل چہ کیادتءَ کہ استیں اختلاف داشتہ۔ نی ہما سنگتانی ہرچی کہ توانے بیتہ، ہما سنگتانی شورءُ سلاہءَ کہ است اِنت بی این ایمءِ نام ہم چہ بلوچستان نیشنل موومنٹءَ کہ استیں بدل کنگءُ بلوچ نیشنل موومنٹ کنگ بیتہ، دانکہ اے مسلہ کہ استیں نزریاتی ہوالہءَ وازِہ بہ بیت۔ باقی ہرچی کہ نوکیں نسل چہ وتی وانگءَ کہ استیں فارغ بیان بیت، آیان کنتءُ کار ہمے رنگءَ کہ استیں دیما روان کننت۔“
من چئیرمینءَ ہرچی کہ جُست کنان اتاں، وتی چماں پشل بوان اتاں۔ چئیرمین یکیں وہدا وتی آوار جتگیں سنگتانی کَشّگ ءِ واستا اہتجاج ءُ تچ ءُ تاگ ءِ تیاری ءَ ات ءُ دومی نیمگا مئے نظریاتی پوتاریانی نرم نرم ءَ جواب دیان ات۔
ما ہرچی کہ سلاہے دیان اتیں، چئیرمین ہرچیءَ کہ رازی اَت وَ ہما کاراں کنان اَت، بلے ”من چے کنگا آں“، میتگانی گردءُ ترءَ بگر دانکہ پریس کلبءِ دیمءِ اہتجاجاں، داں سیمینارءُ کانفرنساں۔۔۔۔ہرچی کہ سنگتانی دیواناں سلاہے دیما آہان اَت، چئیرمین ہما رنگءَ کاراں دیما بران اَت۔۔۔۔ بلے ما۔۔۔۔ہُشکءَ ہبر کنگا اتیں (منی دلءَ)۔
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch