بسءَ سوار بوگءَ پیسر ما ”حسبء معمول“ دودھ پتی چاہے وارتگ اَت، سگریٹے کشّ اتگ اَتءُ نوں سوار بوتگ اتیں۔ اے واستا کہ منی ہمراہءَ ہم ترّیں جانے شُشتگ اَت، ٹاپ تازہ تازہ اَت، گِندگ بوت کہ دیم ہم بندیک جتہ، چِپسُکءَ چِپسُک اَت۔ چہ تریں جانءِ شودگءَ من زانت کہ نوکی وابءَ پاد اتکہ۔ پدا مئے کار وَ ”لَبَجَگ“ اَت، چاہءِ سرا ہم، ءُ بسءَ سوار بوگءَ پیسر ہم، ہمے ”سیاسی زَہم“ءَ جنان اتیں، بسءِ تہا ہم۔ نوں کہ ایر اتکیں تہ انگہ وشتر بوت، سگریٹے سگریٹے دستءَ، ہمے بحثءَ ایں کہ بلوچ آجوئیءِ جُنز الّم سوبین بیت، چیا کہ جہانءِ تہا چشیں بلوچ سک کم بنت کہ آجوئیں دیارےءِ بَدواہ بہ بنت۔ نوں چے کنگ بہ بیت کہ درہیں بلوچ، بلوچ جہدء آجوئیءِ پِکرءُ نظرءَ سرپد بہ بنتءُ وتی کارءَ بزاننت۔
چہ لیمارکیٹءَ دیم پہ ہَشت چوکءِ واہءَ گِران، بلا بلاہیں سیاسی ٹرم جنانءُ کَندان اتیں۔ بلے ما کہ لوگءِ دروازگ جت، چہ بے ترتیب، شنگءُ شانگ، ءُ نیم سَپائیں، تنک ءُ نَپراہیں لوگ ءَ اولی چیز کہ زاہر بوت آ چئیرمینءِ نیم نازُرکیں سُتکگیں لُنٹ اتنت کہ راستیں نیمَگ اِش کمّے پرَہتِر ات ءُ چہ چپیں نیمگ ءِ لُنٹاں گیشتر دیم پہ اَنارکءُ گوشبُناں شُتگ ات۔ چہ لُنٹانی ہمے پچیءَ راستیں نیمگءِ نِگوَنڈیں دَنتان گیشتِر زاہر اتنت کہ سَربِری، وت ماں وتا نا برابریں دنتاناں، وتی کدّ ءِ کَسان کَسان پَرکءِ سرا یَک دَریائی نیم چولےءِ نَکش کش اِتہءُ دنتانانی نیامءِ شَمَگاں چولءِ ہمک کالک جتا یک کالبے کُتہ۔ اے جاگہءَ کہ لُنٹ وتی پچیءِ آخری جاگہہءَ اتنت تہ لنٹانی گُڈّی سیمسَر، اَنارکانی جَہلءِ گُڈّی سیمسر، ءُ پونزءِ دوئیں گرانزانی سیمسَرءِ کشءُ چیلءَ یک دراجیں لکیرے ودی کتہ کہ بازوَہدا ”اُمرءِ رَہام“ اِش 
گُشت۔ راستیں نیمگءِ اے دراجیں لکیرءِ زِہءِ سَرا بالادستیں رَنگ چہ چپیں نیمگءِ ہمے لکیرئیگاں بَزتِر اَت۔
بلکیں شمئے دلءَ اے ”بلوچ“ءِ مُردَگ پرستی اِنت منی تہا، بلے شمارا راست گُشاں، دانکہ چئیرمین ہست اَت، منا پہ چئیرمینءَ اینکس زہیر کنگا نہ اَت۔ نہ گپاں، نہ مجلساں، نہ کندگاں، نہ مَسکَراآں، نہ کُنّتاں، نہ ملّگاں۔ اے واستا کہ دزرسءَ اَت، جند نہ دیست تہ فون کت۔ پہ چئیرمینءِ کِردارءَ ہچ زہیر کنگا نہ اَت،اے واستا کہ کردار انگہ ہست اَت۔ اِندگہ درہیں زہیرانی سوب وَ ہما راستیں کردار اِنت۔ کِردار من اے بُنیادءَ گُشگءَ نیاں کہ چئیرمین پرِشتہے بوتہ، من گُشگءَ آں کہ چئیرمین مردمے اَت، مردمی کارے کت، شَرّ یا ہراب، بلے یک گپے راست اَت۔ بلوچ مہلونکءِ دیما اَت، ءُ وتی کِردار ئِے وتی گُپتارءِ رَنگءَ رَتکگ اَت۔
ما کہ لوگءَ پُتِرتیں تہ وت پیسرءُ ما پہ رَندا، بانےءَ پترتیں تہ مارا نندگءِ سلاہ ئِے جَتءُ وت ہم نِشت۔ دوئیں کونڈئِے دوئیں کَشانی نیمگا شہار دات اَنت، دوئیں پنجگ نزیک آران کُتءُ ڈُکّینت اَنت، راستی پادءِ پَنجَگ ئِے چَپّی پنجگءِ چیرا داتءُ دوئیں پنجگ گوں یکے دومیءَ کہ کَمات اِنت، تہ کونڈ ئِے ہَم زمینءَ کُت اَنت، وتی پَشکءِ دامن ئِے چارِت، دامنءِ دوئیں سروگ ئِے دَستءَ کُت اَنت، کمو دامُن چَنڈِت، ءُ رَندا دامُن ساپ ساپءَ وتی کُٹّءَ اَنچو ایر کُت کہ دوئیں کونڈانی سَرُکّاں بگر دانکہ پادانی دیما ایر اَت۔
وتی پُشت ئِے ڈیوالءَ تِکہ داتگ اَتءُ نِشتگ اَت۔ ءُ گپءُ دیوان اَت۔ بَرے منیءُ بَرے منی ہمراہءِ چمانی تہا چارَگا اَت۔ ءُ ہرچیءِ جُستءَ مارا کنگءَ اَت، ءُ ما کہ ہبر کت تہ مارا اَنچو چارگءُ گوشدارگءَ اَت کہ ما ہمے گَلءَ ہرچی کہ زانت، درُست تُش تُشءَ، ترَمپ ترَمپءَ جَنان کتءُ بلوچ راجی جُنزءِ دیمرویءُ بلوچ منزلءِ چپءُ چاگردءَ لیکہانی لکیر رَندان بوتیں۔
بحث ایش اَت کہ بلوچ مہلوک آجوئی وَ لوٹیت، چیا کہ اے ہماہانی آجوئیءِ جہد اِنت، بلے اہمیں گپ ایش اِنت کہ مہلوکءَ را اے درہیں ہبراں سرپد چون کنئے؟ مہلوکءَ را مُشکلیں وہدانی واستا تیار چونیا کنگ بوت کنت؟ تنظیم سازی چہ پیما بہ بیت؟ ہمک کارءِ واستا مہلوک چونیا ہال اہوال کنگ بہ بیت۔ ءُ ہمے بحثانی تہا اہم ایش اَت کہ نظریہءَ وَ پارٹی، تنظیمءُ وَرکَر زاننت، مہلوک وَ تَچکءَ کارپَداں چاریت۔ مہلوکءَ را پہ نظریاتی ٹرم کس سیاسی کت نہ کنت، سیاسی ہالت مردماں سیاسی کننت۔
چئیرمینءِ کِرّا فارمولا اَرزان اَت، ترا جست ئِے کُت کہ ”تئی ہیالءَ عوامءِ تہا پہ آزادیءِ واستا تنظیم کاری چون بوت کنت؟“
”گوں عوامءَ نزیکیءَ“۔
”چون؟“ چئیرمین ءَ جُست کت۔
”بچار، چئیرمین، عوام وَ رِزِسٹینسءِ آ لیوَلءَ نچاری کہ آئیڈیالوجیکَلی تو چے کنگا ئے“؟ منی ہمراہ ءَ وتی ونتگیں کتابی زانت ءِ شانَگ بنا کُت۔
”تو، اڑے بِل وتی ٹرماں، مہلونکءَ را شمئے ٹرماں چو مانگیشینتہ۔ تَچکیں ہبر اَنت، شما ہمینچو ٹَرم مان کتگ اَنت، مردم نزانت شما چے گشگءَ ئے“
منءُ چئیرمین، دوئیناں کندِت، بلے چئیرمینءَ کَمتِر کندِتءُ دست جت منی ہمراہءِ کونڈءَ، ءُ پدا گپءَ لگّ اِت۔
گپ ایش اَت کہ ما اے گپءَ ہمشور اتیں کہ بلوچ مہلوک وتی بزّگیءَ زانت، مہلوکءِ مزنیں بہرے اے گپءَ ہم زوت سرپد بوت کنت کہ اے بزّگیانی سوَب گُلامی اِنت، بلے جیڑہ دگہ رَنگ اَنت۔ آ مردم کہ زاننت کہ مئے بزگیءِ بُنی سوَب گُلامی اِنت، آہانءَ اے گپءِ سرا باور نہ کنت کہ بلوچ اینکسیں جہدےءَ شُت کنت، چیا کہ 1970ءِ زمانگ انگہ اینچو ہم کوَہن نہ اِنت (بِل تُری آ زمانگءِ ہبرءُ ہال نبشتہ نہ اَنتءُ ہرکس وتی ہسابءَ دبّان اِنت، بلے یک گپے وَ راست اَت، کہ بلوچءَ باز رَندا بود کتہ، بلے نیامءَ سروک کہ تُستہ، جُہد ہلاس بیتہ۔ اے رَندی چون بیت؟ اے مردم چونیا باوَر کننت؟
”بچار، مردمانی کرا وَ تئی کیڈرءِ کِردار نمونہ بیت،“ چئیرمیں ءَ وتی گشتانک بنا کتگ ات۔ ”ہما سنگت کہ جہدءِ ہمراہ اَنت، گوں مہلوکءَ آہانی نزیکی، آہانی مہر، مہلوکءِ انسانی اِزّتءُ شرفءِ بحال کنگ، اے کُلّیں چیز آم مردمءَ اے سکینءَ الّم دئینت کہ ما سنگت رَد نہ ایںءُ اے جہدءِ تہا ما مہلوکءِ کوشارینگءُ چار سروکءِ لاپءَ پُر کنگءَ نہ ایں۔ تو وَہدے وتی مہلوکءِ دیما ئے، ءُ گوں آہاں شپءُ روچ ہوارئے، آہانی دردءُ مرگءَ، سکیءُ وشیءَ، تہ تئیءُ عوامءِ نیامءَ اینکسیں مزنیں دیوارے جوڑ کنگ گران بیت، اگاں ہمک یونٹ، ہمک میتگ، ہمک زون، ہمک سنگتءِ تہنا کِردارءِ تربیتءَ کنان بکنت، مہلوک وت ریاستءَ دستءَ گیپتءُ چہ بلوچ سرڈگارءَ دَر کنت، عوام وَ جہانءِ درہیں سیاسی تاکتءِ سرچمّگ اِنتءُ تئی سنگتانی زاتی کِردار عوامءِ دیما مِسال اِنت، نظریہ وَ گرادگیءُ ورگی چیزے نہ اِنت، نطریہ تئی عملءِ رہبریءَ کنت۔ اگاں عمل نیست وَ نظریہءِ شری کارءَ نئیت، اگاں نظریہ نیست تہ عمل ہم یک نہ یک روچے کور بیت۔“
وَہدے چاراں، چئیرمین ءَ دوئیں کونڈ چِست کت اَنتءُ چدءُ پیش کہ کونڈ برابریءَ دِلبندءِ کدءَ بِرَسَنت، چَپیں کونڈ ئِے جَہل کنان کُت، چَپّیں دست ئِے وتی راستیں پادءِ پنجگءِ چیرا راہ دات، راستیں پنجگ ئِے چِست کتءُ چپّیں کونڈءِ سَرُکّءِ سَربِرءَ ایر کت، گولڈلیفے روک کت، دَمے جَت، کمو جہلءَ چارِت، سر چِست کتءُ پدا گپءَ بوت۔
”بِچار، ‘کِیَستیں (کہ اَست اِنت)“، مسلہ اِش اِنت کہ بلوچ قومی سَوالءُ بلوچ وطنءِ سُورَتء ہال کمے دگہ ڈول اِنت، ءُ اگاں دیر کنگ بی وَ ریاست باریں چے چے کنت“۔
گُماں بوت کہ چئیرمین وہدے ”سِین“ءِ توارءَ کشیت کہ تہ تَچکءَ ”سِین“ءِ اِسٹینڈَرڈ توار نہ اِنت، پُورا ”س“ءُ ”ش“ءِ نیامی توارے اَت کہ نہ ”س“ اَتءُ نہ ”ش“۔ ”ز“ءِ توار ہم اَنچُش ”ژ“ ءِ نزیکءَ بیت۔
”درہیں تیابءِ زمِینّ“، ”ز“ءِ ”ژ“ ناکیں توارءَ کہ دلجم بوتاں تہ دلگوش سرجمیءَ گوں چئیرمینءِ ہبراں بوت: ”درہا بہا زورگ بیتگ اَنت، پورٹءِ کار ہم بیّان اَنت، اگاں جلدی بلوچءَ چیزے نہ کت وَ مئے سنگتانی ہیال ہمیش اِنت کہ سک دیر بیت۔ نیں اے ہالتءَ شمئے ہیال چے اِنت چے کنگ بہ بیت؟“
تَچکءَ چمانی تہا چارگا اَت، کَسانیں، ہورتیں، خُمارآلودیں چم، کہ اگاں تو پونزءِ جَمک، چَمکَلونٹءُ بُروان یکیں وہدا بچارِتیننت تہ ہمے گُمان بوتگ اَت کہ چئیرمینءِ چم کمو تہا شُتگ اَنت۔ بلے وہدے کہ چمانی تہا چارِت تہ اے رنگیں گُمانءِ جند نہ بوت، کہ یکے وَ چم ئِے سک ساپءُ کندوک اتنت، دومی ہمے وہدا کہ چمان ئِے چارگءَ ئے، انچو تئی چمانی تہا چارِت یِے پُورا تو گشئے چہ منی چمانی راہءَ منی باتنءَ سَرُک دیَگا اِنت۔
یک گپے کہ اے سرجمیں سُورتء ہالءِ سرا ہبرءَ رَند مئے نیامءَ وتسرا جوڑ بیتگ اَت، اِش اَت کہ اے گپءِ جندءِ زلورت نہ اِنت کہ بلوچ مُزاہمت بکنت یا مکنت۔ ”کَنَگی“ وَ ہرہالءَ ہست اِنت، اے گپ تَچک اَت۔ ءُ اے ہبر ہم ہست اَت کہ جلدی کنگ کپیت، اگاں کمو ہم دیر کت، اگاں آہانی آبادی اَتکءُ جہہ منند بوت، رَندا سَک بیوار کنت۔
”چے کنگ بہ بیت“ءُ ”چون کنگ بہ بیت“ءِ پسہ کہ چہ مئے نیمگا تَچک نہ بوت تہ چئیرمینءَ ہم ہچ نہ گُشت۔
منءُ منی ہمراہ، درہیں راہءَ، بسءِ تہا خاموش اتیں، سَک کم ہبر کُت، جیڑان اتیں۔
چہ بسءَ ایر اَتکیں تہ ہمے کولءُ کَرارءَ سِستیں کہ باندا ”سَنڈے بازار“ءَ گِندیں، ریگلءِ دَمکاں۔ ہمودا بلکیں اِندِگہ سنگت ہم بیا اَنت، تہ باندا الکاپیں دیوانے بیت۔
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
