Sameer Mehrab and Taj Baloch

بلۆچستان: مُلّا و کئوم‌پرست و مهلوک

مزنێن مُدّتێا رند، گوَستگێن سالئے دسمبَرا، بلۆچستانا، سرکارئے نارئواێن کِرد و کارانی هلاپا سکّێن مزنێن مهلوکے زَهرشانیا در آتک. مردُمانی زَهرشانی کساس ماهێا گێشا برجاه اَت بله دسمبَرئے ماها اے سکّێن مزنێن زَهرشانیے بوت. اے هرتال و جُلوسانی بُنجاه گوادَر اَت و اِشانی سرۆکی جمائتِ اسلامی بلۆچستانئے جرنَل سِکٹری مُلّا هدایَتُ الرَهمانا کُرت.

اے زَهرشانی یکبَرے بند بوتنت، بلۆچستانئے سَرکارئے کئول و کَرارانی سرا، بله اے رۆچان یکبَرے پدا کمّ کمّا سَرا چِست کنان اَنت.

بُنیادی لۆٹِش اِش اَنت که؛ گوادرئے دریاوَردانا دَریایا رئوگ و شکار کنگئے اِجازت ببیت. دریائے تها چینی و دگه گُجّۆانی (ٹْرالَرانی) سرا بَندِش جنَگ ببیت. دَمک و مێتگانی راهئے سرا هر نێمگا اے چِکّپۆسٹ که مِکّ اَنت و سپاهی همُک مردُما دارنت، بےاِزَّت کننت، اے سجّهێن چِکّپۆسٹ دور کَنگ ببنت. چه گوادرا همے راه که اێرانا رئوت و مرز که بند اِنت، اے مرز پَچ کنگ ببیت که مردُم وتی کارُبارے کننت.

لۆٹانی تها دگه هم مان، بله آ رَندی اَنت. بُندَرا، مردُم تهنا دو چیزّ لۆٹگا اَنت؛ ائولی، مارا گریبی و رۆزگارا بلّ و دومی، مارا بےاِزَّت مکَن.

اے جُنز که بندات بوت، نام اتی گوادرئے هَکّان بدئے. اِشیئے سرۆک همے گپّئے سرا اۆشتاتگ‌اتنت که ما مُلکئے آیین و کانونانی هسابا زندگ بئیگئے هَکّا لۆٹێن. کمّ کمّا اے جُنزئے نام بدَل بوت و بلۆچستانئے هَکّان بدئے بوت.

چه بلۆچستانا و چه پاکستانئے دگه سوبَهان بازێن پارٹی و گَلانی سرۆکان کمّ کمّا اے زَهرشانیا بهر زوران کُرت. بهر زورۆکانی تها جَمائتِ اِسلامی، پیپلز پارٹی و دگه بازێن گَلێئے مردُم هئوار اَتنت.

بازێن مردُمێا شکّ کُرتگ که اے مسله وَه انّوگێن نه‌اَنت، گُڑا جمائتِ اِسلامی و مُلّا اینچُک سالا رند چێا په بلۆچ و بلۆچستانا تئوار چِست کنگا اَنت؟ اے مردُمان شَکّ اِنت که بلکێن سرکارا بلۆچستانا کئوم‌پَرِستانی نِزۆر کنگئے پندَلے سازِتگ و سیاسی کیادَتا مُلّایانی دستا دئیگ لۆٹیت.

مرُدمانی شکّ وتی جاگها، جمائتِ اِسلامی و مُلّایانی ٹگّی و بلۆچ‌دُژمنی هم وتی جاگها، بله اے یکّێن گپّا بچارێن که اینچُک وهدا رند، چُشێن تُرس و لَرزێن ماهۆلێئے تها اینکس بلۆچ په رئوانک و زَهرشانیا که در آتکگ، اے هبرئے جند مارا چے گوَشیت که اسلا بلۆچ لۆٹنت چے؟ یا اے لۆٹ که مُلّایا دێما اێر کُرتگ‌اَنت، اسلا کئیی لۆٹ اَنت؟ آیا اے یَکسر نۆکێن لۆٹ اَنت؟ پێسرا اے مسلَهانی سرا کَسّا گپّ نجتگ؟

گوَستگێن 70 سالا بلۆچانی همُک رهبر و رهشۆنا همے هبر کُرتگ‌اَنت، همے چیزّ لۆٹِتگ‌اَنت. بله آیانی تها گێشتِر مردُم کئوم‌پَرِستا نام کپتگ. گئوس بکش بیزنجئوا بگر تان عطاءالله مێنگل، اکبَر بُگٹی، هئیر بشک مری، سجّهێن سرۆکان بنداتا همے هکّ لۆٹِتگ‌اَنت، و همے هکّانی لۆٹگئے جُرما گِرَگ و بند کنگ بوتگ‌اَنت، بےاِزَّت کنگ بوتگ‌اَنت.

باز مردُمئے هئیال همِش اِنت که پاکستانا چۆ که نِزام کَرَپٹ اِنت، پمێشکا گۆن بلۆچستانا زیادَتی بئیگا اِنت. اِشانی دلا اگَن مُلک په کانون و راه و رهبند ببیت، بلۆچستانئے اے سجّهێن مسله هَلَّ بنت.

بله اگَن همے لۆٹانی جِندان کمّے رێس و پرّێس بکنێن، گِندێن که اِشانی پُشتا هم کانون اِنت، چۆ که؛

زِر: سرکارا باکائده کانون‌سازی کُرتگ که کئے، کدی، چۆن و په چُنت وهدا زِرا شُت و ماهیگ گِپت کنت. هالانکه سرکارا زانتگ که اِدئے گێشتِرێن مردُمانی رۆزیگ چه زِرا اِنت.

ٹْرالَر: بلۆچ‌زِرا هزاران گُجّۆ/ٹرالَر شپ و رۆچ گردگا اِنت و ماهیگانی جند وتی جاگها، ماهیگانی هئیکان هم رۆپان و بَران اِنت. اے گُجّۆ چێر نه‌اَنت، سرکارِش گِندگا اِنت. نون وَه اے ٹْرالَر وت یک مزَنێن مافیاے جۆڑ بوتگ‌اَنت و سرکارئے دریایی کارانی ڈِپارٹمِنٹ و پئوج، مزنێن سرکاری اَپسر، واجه و زردار و وزیر و گزیر اے مافیائے بهر اَنت.

چِکپۆسٹ: بلۆچستانا همُک مێتگا، هر راهئے سرا چِکّپۆسٹ اَنت. اَمن و اێمِنیئے برجم دارگئے نامئے سرا، اے چِکّپۆسٹ همُک گوَزۆکا دارنت، بےاِزَّت کننت، لهتێنا برنت و گار هم کَننت. اے چِکّپۆسٹ سرکارا نادێنتگ‌اَنت و اشانی هرچ و دَرچان هم چه مهلوکئے داتگێن ٹِکسان دئینت.

بارڈَر: مرز، بلۆچستانا اَمن و اێمِنیئے سئوَبا پئوجئے دستا اِنت. مرزا اے دێم و آ دێما گوَزگ ٹۆکَنئے سرا اِنت. هر گاڑیا که ٹۆکنے گۆن، هما گاڑی مرزا اے دێم و آ دێم شُت کنت. پدا اے ٹۆکَن پئوجئے منزورِ نِزَرێن مردُمانی دستا اَنت، گێشتِر هما تُپَنگی مردُم و گُرُپ که گۆن بلۆچ آجۆیی‌پسُندان جنگا اَنت.

اے سجّهێن کار کانونی سورتا بئیگا اَنت. مُلکئے اسمبَلی، وزیر و گزیران کانون‌سازی کُرتگ که چُش کَنگی اِنت.

کئیسَر بَنگالی وَتی کِتاب دی کْرایی فار جَٹِسئے تۆکا گوَشیت که کَنسٹیٹیوشَنئے آرٹیکل 158 اے گَپّا گیشّێنیت که پْریارِٹی آف رِکوائرمِنٹئے هسابا چه هما سوبها که گئیس درَ کپیت، پێسرا هما سوبَهئے زلورت پوره کنگ بنت، آ دگه سوبهان رندا دئیگ ببیت. بله واجه کئیسَر اے گپّا هم جنت که همے گئیس وهدے بلۆچستانا در کپیت، گُڑا تَکریبَن 30 سالا رند تهنا کوئٹه شهرا سر بیت. آ هَم نئیشنل کنزَمپشنئے 2 درَسَد. آ هم اے واستا که پئوجی چاوَنی همۆدا اِنت.

نون اے وڑ هم نه‌اِنت که کسّ سهی نبوتگ و گۆن بلۆچ و بلۆچستانا اے وڑێن نااِنساپی کنگ بوتگ. اے سجّهێن سیاسی پارٹی و لیڈر که مُلّائے گوادرئے هَکّان بدئے جُنزا آتکگ و تکریرِش کُرتگ، اے دُرسانی پارٹی هُکومتان بوتگ‌اَنت. مُلّائے وتی پارٹی هم چۆ ناوَس نبوتگ.

گُڑا گپّ اے پاد کئیت که پرچا اے وڑ بئیگا اِنت و پرچا کَسّ اِشیا مٹّ نکنت؟ باز مردُم، بلۆچ ببنت یا بلۆچانی همدَرد، همے سرپَد بنت که اے سِسٹمِک فئیلیئرے. مُلکئے نِزام شرّ کارا نه‌اِنت و نااِنساپی و نابرابَری همِشیئے نتیجه اِنت. بله چُش نه‌اِنت. سِسٹُم په هما کارا، هما پئیما که جۆڑ کنگ بوتگ، سد دَرسد کامیابیا هما کارا کنگا اِنت.

یکّ مزَنێن مسلهے اسلا اِش اِنت که بلۆچا پاکستانئے تۆکا هِچّ وڑێن ماشی، ربێدگی هکّئے جِند نێست. اِشیئے بُنیادی سئوَب بلۆچستان و پاکستانئے نیامئے اُمرانی مواهده اِنت. بلۆچ که په زۆرے گۆن پاکستانا هئوار کَنگ بوتگ، آ اُمرانی مواهِدَئے تها بلۆچا هِچّ وڑێن باماناێن سیاسی واک و اهتیار نێست.

پدا پاکستانی پارلیمِنٹئے سِسٹُم اَکسَریَتئے بُنیادا اِنت. پنجاپئے مردُم چه اے دگه سجّهێن سوبَهانیان گێشتر اَنت، پمێشکا کئومی اسمبَلیئے تها آیانی سیٹّ هم گێشتِر اَنت. همے سئوَبا، پاکستانئے همے لَنگ و مُنڈێن جمهۆری سِسٹُم که هَست‌اِنت، اگَن سکّ شَرّ ببیت هم، بلکێن په پنجاپ یا اے دگه سوبَهێا مُزّ بیاریت، په بلۆچا هِچّی مان نێست که بلۆچ هِچّ هِسابا نئیئیت گۆن. چه سجّهێن بلۆچستانئے سیٹّان پنجاپئے یکّ زِلَّهێئے سیٹّ گێشتِر اَنت.

پدا بلۆچستانئے اسمبَلیا تهنا هما مردُم آتک کنت که پئوجی کاریت. دُزّ، ڈُنگ، شَپُک… دُرس همِش اَنت. پدا اِشان هچّئے اِهتیار هم نێست. بلۆچستانئے سجّهێن پارلیمِنٹ هۆر ببیت و په هَمتئواری کوکّار بکنت، اِف سی چِکپۆسٹانی دور کنگ وتی جاگَها، یکّ مێتگێا اِسکولے یا بازارێا وَرگی آپے هم دات نکنت.

مُلّا هِدایَت وَه همے مێتگانی مردُمے و بلکێن چه دلئے سۆکا کوکّارا اِنت، بله زُلمئے اے بلاهێن نِزامئے هلاس کنگا مزنێن سیاستے پَکار اِنت. و مُلّائے سیاست هما اِنت؛ هَرچی هُدا بکنت.

مُلّا یکّ وهدے چه گوادرا در کَپت و مێتگ په مێتگ جلسه و جُلوسا اَت. بله هر مێتگا، همۆدا مئوجودێن کئوم‌پَرِستانی هلاپا تَکریرا اَت. یا تهنا سوبایی هکومتئے سَرا نُرُنڈَگا اَت. اَسل مُجرِم، که پاکستانئے پئوج اِنت، آییئے هِلاپا اگن گپّے جنت هم، دَمانا نرمَ تَرّیت. چَمّ‌جَهل، بےلَجّ و اے دابێن سجّهێن لبزان تهنا په هما بلۆچان کارمرز کنت که سرکارا اَنت، یا سیاستا اَنت. په پئوجا اے دابێن هبرَ نکنت. پدا بێگواه کُرتگێن بلۆچانی ناما هم زیاده نگیپت، هالانکه بلۆچستانئے مسترێن جێڑه اِنت. چه اِشیا همے پدّر بیت که مُلّا یا مُلّائے سیاست دِلمانَگ اِنت که آیۆکێن وهدان بلۆچستانا سرکارا بیئیت. سرکارا که کئیت، هما کارا کنت که نِزام پَرماییت. نِزامئے نتیجه وَه همِش اِنت که دێما اِنت. اے کار بیزنجئو و بُگٹیا هم کُتگ، بله نتیجه یَکّ اِنت.

کئوم‌پَرِست پدا دو تَهرئیگ اَنت؛ آزادی‌پَسُند و پارلیمانی پارٹی.

آزادی‌پسُند وه سرکارا هما کَدّا جَتگ‌اَنت که بلۆچستان هالی اِنت. آیان سیاستئے اِجازَت نێست.

پارلیمانی پارٹی ستَر زۆر بجَننت، همے گَندئے بهرے بنت. همے کارا کَننت که انّون مزنێن پِتئے چُکّانی هُکومت کَنگا اِنت. اختر مێنگَلا وَه بنداتا وتی جێل کاٹِتنت. زهرِش دات، چه مُلکا گلّێنتِش، مَردُمِش کُشتنت. مالِک وَه هِمش اَت که آتک و شُت.

نون مئیدان ساپ اِنت. مُلّائے جند وَه هئو، بله مُلّائے سیاسَت تُرسناک اِنت. په مێنگَلا هم، په مالِکا هم، په آزادی‌پسُندان هم و په مُلّا هِدایَتئے جند و چُکّ و نُماسگان هم.

پَشت کَپت مهلوکئے هبَر که مهلوک کئیی هَمراه اِنت؟ مئے هئیالا مهلوک نه مُلّائے همراه اِنت و نه کئوم‌پَرِستئے. مهلوک وتی مسلَهانی همراه اِنت. مهلوک زِندگ بئیگ لۆٹیت، په اِزَّت کار و رۆزگارے کنگ لۆٹیت، اگَن بِلّنتی.

Don’t miss posts from Balochistan Times!

We don’t spam!

+ posts

Sameer Mehrab is a writer and co-founder of Balochistan Times. He often depicts Balochistan's socio-political dilemmas in his fiction and poetry. He is based in Canada.

+ posts

Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.

He can be reached at @TajBloch

Leave a Comment