منی ہیالءَ 2004ءِ کسہ اِنت، من انچو سنگتےءِ کرّا شویے کتگ اَت کہ بی این ایم بائد اِنت وتی منشورءَ دیما بیاریت، منشورءِ تہا اے پیم بہ بیت، اے جیڑہءِ سرا ہبر بکنت، چو بکنت۔ من نزانت کہ اے گپ پہ دل ہما جاگہہءَ سر بنت۔
ہَشت چوکءَ، النور ہوٹلءَ، گوں سنگتےءَ مجلسءَ اِتاں کہ اناگہہءَ چیئرمین نازِل بوت۔ گوں پُتِرگءَ سیدہ پیداک اَت۔ من ہُدا ہُدا کت کہ منی کِرّا میاہات، بلے آئی ءِ چم منا سَک اتنت۔
چئیرمین گُلام مَہمَد، چد ءُ پیسرتو بُگو مں ہجبر ندیستگ اَت۔ دیوانءُ مجلساں، جلسہ جلوساں دیستگ ات، بلے منءُ آئی ءَ ہجبر دیوانءُ مجلس نہ کتگہ۔
باریں1980 ءِ ماہءِ کجام روچ اَت، ما اسکولءَ وانگءَ اتیں، ہال اَتک کہ چئیرمین گُلام مَہمَد پیداک اِنت، دیما رَوَگی اِنت۔
رہبر مئے نیمگا مُدام چہ تربتءِ راہءَ آتکگ اَنت۔ گلام مہمد چہ تربتءَ دَر اَتک ءُ بلیدہءِ مہلونک چہ بلیدہ ءَ۔ نیامءَ ”جہانی آپ“ءَ بلیدہءِ کارَوان ءِ گاڑی ءُ موٹرسیکل اوشتات انت، کورءِ کشءِ کوہءِ سرا، ءُ مزنیں کوہءِ دیما، ہوٹلءِ دپءَ۔ لہتے سروک گوں تپنگیاں پیادگءَ دیما شُت، گلام مہمد اِش دَست گِپت۔ چمودا تپنگانی تیراں جہاں سرا زُرت دانکہ رہبر ہوٹلءِ دپءَ آتک، اُودا مَنتگیں کارَوانءِ درہیں مردم لین ءَ اوشتات اَنت، گلام مہمد یک پہ یکءَ دستءُ دروہ بوان بوت، گاڑیءُ موٹر سیکلاں سوار بوت اَنتءُ داں اے سرجمیں کاروان میتگءَ سر بُوت۔
النور ہوٹل ءَ، گوں پُتِرَگءَ تچکءَ پیداک اَت۔ تَرّیں جانے شُشتہ، آبرَندے جتہ، گیوار پَچ اِنت، تازہیں رِیشے ہم ساتہ، بُرزءُ بُلندیں بالادءَ مَلّان، دپءِ راستیں نیمَگ دیم پہ راستیں گوشبُنءَ جُنزان، کَسانیں بلے کامِلیں لُنٹ کمو پچ اَنت، بِچکندے لُنٹانی سرا اِنتءُ پیداک اِنت۔ بِچکندان اِنتءُ تَچکءَ منی چمانی تہا چارانءُ آہان اِنت۔
ہمے ملّگ کراچی پریس کلبءِ دیما مں دیستگ انت۔ پریس کانفرنسءَ یک ”صحافی یے“ءَ اُردُوءَ جُست کت کہ ”شُما اے گپءَ منّ اِتّ کہ پاکستانءِ آئین بلوچءِ ہم آئینءُ منشور اِنت؟ اگاں منّ ئے گُڑا، ہما آئینءِ مُتابِکءَ جہدءِ سکین چیا نہ دئیے۔“
چئیرمین ءَ بچکندِت، مَردءِ چمانی تہا چارِت ءُ گُشت: ”جی نا منی واجہ، ما پاکستان ءِ آئینءَ تُشے ہم بلوچ ءِ آئین سرپد نہ باںءُ اَگاں شُمارا آئین چو دوست اَنت، گُڑا کشمیریانءَ ہمے سَلاہءَ بدئیت کہ ہندوستانءِ آئینءِ ہسابءَ جہد بکننت، بلوچءَ را اے سوجءَ مدئے۔“
پریس کانفرنسءِ ہلاسیءَ چہ اسٹیجءَ کہ ایر اَتک، اَنچو بچکندان اَت۔ من کشے ءَ اوشتاتگ اتاں۔ منی چمانی تہا چاران ات۔ وہدے چہ منی کش ءَ گوست، منی کوپگ ئِے دَزجتءُ کسانُکیں کَندگےءَ گشی، ہاں چون ئے؟“
من النور ہوٹل ءَ نشتگاں، آ ہما پیما بچکندان، منی چمانی تہا چارانءَ پیداک اَت۔ بلے پریس کلب والا چارگءِ پائدہ ایش اَت کہ مردم باز اَت، ءُ من درآہگءُ پُتِرَگءَ راہءِ سرا اتاں، پمیشا کَسءَ نزانت کہ منی چمانی تہا چارگا اِنت، ءُ گوں من بچکندگءَ اِنت۔
اَتکءُ دیم پہ دیمءِ کُرسیءِ سرا نِشت۔ گوں نِندگءَ گولڈلیفے روک ئِے کُت، گپءَ لگّ اِت، ہال اہوال۔ یکءُ دو دمءَ رَند، پدا دیم ئِے گوں من کُت، من جلدی جلدی باروالاءِ نیمگا چارَگا بوتاں۔ تہ دیست کہ ہما پیما بچکندگءَ اِنت، ہما پیما چمانی تہا چارَگا اِنت، ءُ گشت ئِے: ”باروالاءَ بِلّ، رَواں اِشتاپی آں۔“
گوں ہمے گپءَ اَنچو پاد اَتک، سنگتانءَ دَست ئِے ملّائینت۔ منی دست ئِے داشتگ اَت، من زانت کہ منا روَگی اِنت گوں۔ راہ گِپتءُ پُروَقاریں ملّگے یلہ ئِے دات۔
اے رواج من پیسرا ہم دیستہ، ایوبءِ رواجءِ تہا، ایوب بلوچ کہ مئے سماجی ساختءَ آئیءِ نام ایوب بلیدی کتگ اَت، ءُ ہما روچءَ کہ بلوچستان یونیورسیءِ اسٹوڈنٹس ہاسٹلءَ ہالات نگیگ اتنت، بلوچءُ اوگان دپ کپتگ اتنت، کمو دیرءَ پیسر اوگان سروکے اَتکگ اَت، چار گاڑی ہاسٹلءِ گیٹءِ دپءَ اوشتات، تپنگی ئیں گاٹاں دور کنانءُ جاگہ گِران کُت اَنت، سرجمیں راہ تپینگیاں گپت، سروکءَ وتی ترّءُ تاب کت۔ دمانےءَ رَند ایوب اَتک، دو کسءِ ہمراہیءَ، بے تُپنگءُ گاٹءَ۔ ہاسٹلءَ انچو چکّرءَ اتکگ اَت، بلے ہمے پروقاریں رواجءَ درہیں تُرسءُ بیم چیرترّینت اَنت، ہمے روچءَ من مارِت کہ کِردارءِ ”سچّائی“ انسانءَ سک پُر اَثَر کنت، دانکہ رواجءَ ہم سر کشیت۔ توامیں بلوچستانءَ ایوبءِ پارٹیءِ کِرّا دُزّ، ڈُنگ، ڈرگ مافیاءُ وارلارڈءُ گُنڈاہانی دیمءِ دارگءِ راہ یکے اَت، ایوبءِ دپ ئَے دئے۔ ڈی سی ءُ کمشنراں بگر دانکہ گُنڈہءُ ڈرگ مافیاءَ بیا، ایوبءِ تُرسءَ گار اتنت۔ پہ ہمے کارءِ کشّگءَ اے سروکاں ایوبءِ نام ”شیرء مَکُّران“ کتگ اَت۔
چئیرمین پاد اَتک، ءُ من پہ تُرسءُ لرزے ہمراہ بوتاں، ڈنءَ در اتکاں تہ دستءِ، پتاتگیں کاگد ئِے دات اَنت۔ گشی، ”بی این ایمءِ منشور اِنت، انگہ چاپءُ شنگ نہ انت، وتی سلاہاں بدئیے، من سی سیءِ میٹنگءَ شمئے سلاہاں ہم سنگتانی دیما ایر کناں۔“
من زانت کہ اے چَریا کئے بوتہ کہ منی گپ ئِے ہال داتگ اَنت۔ بلے من نزانت کہ اے وہدی من تُرسءَ چہ تہا لرزگءَ اتاں یا چہ گلءَ۔ تُرسءَ اے واستا کہ ہَشت چوک ءِ پیمیں جاگہےءَ بی این ایمءِ چیئرمین، اینچو مردمءِ دیما منی گِندگءَ اَتکءُ منا روڈءِ سرا لہتے پتاتگیں تاک ئِے دستءَ داتءُ شُت۔ گَل اے واستا کہ بی این ایمءِ چیئرمین، منی ڈولیں آڑالیں مردمےءَ اینچو اہمیت دیگءَ اِنت۔ اے دیمءُ آ دیما گردوکیں، چاروکینءُ (منی ہیالءَ چاروکیں)، گوَزوکیں مردم شکّی نگاہےءَ چارِت اَنتءُ لگُشتاں تچکءَ دیم پہ چریاءِ نیمگا۔
من نزانت کہ اے وہدی اگاں بگندان ئِے تہ بگل یَے بکناں یا گُٹّءَ بگراں، بلے گندگءَ ابید ہچ راہ نیست اَت (کَم ظرفیءِ ہمے مُصیبت، نہ گلءَ داشت کنت نہ گمءَ)۔
“چیئرمین تو ہال داتہ؟”
“ہئو، من ہم ہال داتہ”
“تو ہم؟ چے متلب؟”
“من کہ نام گپتہ، گشتگ ئِے، ہئو، من اشیءَ زاناں، شریں مردمے، الّم سلاہ ئِے کناں”
من دنیگہ نزاناں کہ واکی چیئرمینءَ انچو گُشتگ اَت یا اے مردءَ منی کم ظرفی پجا آرتگ اَتءُ منی گلءَ کمے گیش کنگ لوٹگا اَت۔
ہکّءُ دلءَ، من وَ ”حسبء معمول“ سنگتانی دیما شویے کتگ اَت کہ بی این ایم بائد اِنت وتی منشورءَ چے نبشتہ بکنتءُ چے نبشتہ مکنت۔ چاءُ مستریں شو من اے کتگ اَت کہ ”بلوچ چاگردءَ اگاں بی این ایم جُنزے دیما برگ لوٹیت تہ چوں کار بکنت“۔ بلے نوں ہُداءِ گِرَگ اَت۔
ہیر، منشور نشاں جَت، چیئرمین پدا دیست، وتی کڑے بڑے جت اَنت۔ ہمینچو ہال بوت کہ منی گُمانءَ ہم نہ اَت۔ ہر گپءِ سرا پہ دلجمی گپءُ تران۔
لہتے روچءَ رَند پدا مردکءَ گشت کہ چیئرمین ترا گِندگ لوٹیت۔ من اے رَندی کمتر پریشان بوتاں۔ گوستگیں دیوانءَ من دیستگ اَت کہ اسلءَ چیئرمین ہم منی ڈولیں مردم بنت۔ ہمے رنگءَ چیزاں چارَنت، ہمے رنگءَ مارَنت۔
نوں ہبر ایش اَت کہ منی کڑے بڑے منی گُٹءَ کپتگ اتنت، کہ سیاست چوں عمل کنگ بیت؟
ءُ من ہیران اتاں کہ اے بلاہیں مرد اے ڈولیں جیڑہانی سرا منا چیا سلاہ کنت؟ گوں من اینچو تفصیلءَ چیا ہبر کنت؟ ءُ اینچو پُرمہر اِنت چیا؟ پہ یک دمانےءَ منا اے احساسءَ چیا نہ دنت کہ ”من چیئرمین آںءُ تو یک عام مردمے ئے“۔ جُست کنگءِ وہدا منا چیا ہمے احساسءَ دنت کہ پورا وت ہچ نزانتءُ ہرچی کہ من گشگءَ آں، آ منی گپءِ سرا اِنت۔ منی گپءَ سرجمیءَ گوشداریتءُ رَندا وتی جُستءَ گامے دیما بارت۔
کم کمءَ من ہمے مارگءَ اتاں کہ من سیاست زاناں۔ من ہالتاں دیست کناں۔
ہمے ہساب ءَ منی ءُ چئیرمین ءِ سیاسی ہمسپری بندات بوت۔
(روان انت۔)
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
