چئیرمین دیوانگے، آشکے۔ وتی اشکءِ سپرءَ سرسَر جنان اِنت۔ نندگ، گَردَگ، وَپسگ، پادآہگ، درُست کہ درُست دلبرءِ چَپُءُ چاگردءَ تَرّان اَنت۔
تو بُہ گُشتیں دنیا ءِ پرا کُنڈا چیزے بوتہ، چئیرمین ءَ چِت ءُ گوں بلوچ ءَ بندوک کُت۔
”افغانستانءِ جنگ تیز روان انت“۔
”بچار اے ریجنءِ تہا کہ استیں آلمی کُوّتانی مفادات افغانستانءَ اے رنگیں جنگےءَ پورا بیت نہ کننت، دانکہ آلمی تاکت بلوچ وتن ءَ کہ استیں اہمیت مدینت ءُ اے ریجنءَ بلوچ وتن کہ استیں یک کامیابیں کومی فلاہی ریاستءِ سُورتءَ مہ بیت۔“
پدا بلوچ ءِ ہر عیب ئےِ ڈبّ اِت ءُ چیر دات۔ وتی اِشک ءِ پلّہ مرزی ءَ ہر وہدا ساڑی اَت۔
اگاں اناگہہءَ کسے ءِ دپ ءَ دَر اَتک کہ ”اگاں چاکرءُ گوہرام ءَ سی سالے جنگے مہ کُتیں، مئے ہال اے نہ بیتگ اَت“، تہ دمانءَ گشت ئےِ ”بچار، کہ استیں، چاکرءُ گوہرام ءِ زمانگ ءَ ہرچی کہ بیتہ، اے ہما دورءُ زمانہ ءِ ہسابءَ کہ استیں بیتگ اَنت، اہم ایش اِنت کہ بلوچ انّیں چے کنت؟ آ وَ ہرچیز اِنت کہ استیں مئے تاریخ اِنت، مئے قومی وجود ءِ کہ استیں بنیاد وتی ہمے جُدائیں تاریخ ءُ جدائیں دود ءُ ربیدگ اَنت، بلوچ بائد اِنت وتی تاریخءِ سرا کہ استیں فخر بکنت۔ ہاں اے نیں دگہ گپے کہ دری کومءُ کبزہ گیراں کہ استیں مئے وتن، مئے دودءُ ربیگ، ہرچیزءِ سرا کہ استیں کبزہ کتہ ءُ مئے چاگرد ءِ ہما کہ رُدومے تو گشئے، آ کہ استیں یکدم اوشتاتہءُ منجمد بیتہ“۔
وتی اِشک ءِ توسیپ دم ئےِ نہ بُرت۔
اگاں باپارءُ تجارت ءِ اخباری ہالے ہم چست بوتیں، تہ دمان ءَ جواب ئےِ ایش ات: ”بلوچستان کہ استیں وسائل ءِ ہوالہ ءَ انتہائی آبادیں سرزمینےءُ اشی ءِ کہ استیں آؤکیں تجارتانی تہا سکیں مزنیں اہمیتے۔ آؤکیں زمانگ ءِ تجارت اے توامیں خطہءِ تہا کہ استیں بلوچ وتنءَ ابید ممکن نہ اِنت۔ آزادءُ خودمختاریں بلوچ قومی ریاست کہ استیں مہذبیں دنیا ءِ واستا سک باز فائدہ مند بیت“۔
”لبنانءَ رفیک ہریری کُشگ بیتہ، اے آ نیمگ ءِ جہان ءِ تہا مزنیں تبدیلی یے آورت کنت“۔
”بیت کنت، بلے دانکہ آلمی تاکت کہ استیں بلوچستان ءِ نیمگا نہ چارنت ءُ گوں بلوچ ءَ کہ استیں راہے مہ کشّنت، بین الاکوامی اَمنءِ کہ استیں مستکلیں راہے در نئیت۔ ءُ مارا اُمید اِنت کہ اگاں بلوچ کہ استیں ہمے رنگءَ وتی جہدءَ برجاہ بداریت تہ یک نہ یک روچے دنیا کہ استیں مجبور بیت کہ بلوچستان ءِ نیمگا بچاریت ءُ گوں بلوچءَ کہ استیں راہے بکشّیت۔“
ءُ گُلام مہمد اَنچیں آشکے کہ وتی دلبرءَ تہنا وتی میراس نہ کنت، وتی دلبرءِ آشکاں شوہازان ءُ نزّآران اِنت، مہر دیان اِنت۔
ہرکس کہ پہ بلوچ ءُ بلوچستان ءَ چیزے کنگ لوٹیت، بئیت۔
بزاں جانگیرروڈ ءَ میٹنگ بوت کہ ما نوں تنظیم سازیءَ بندات کنیں، لہتے سنگت ایں ما ءُ دگہ لہتے چئیرمینءَ وت درگیتکہ ءُ دیوان کتہ، اولی میٹنگ اِنت۔ بلاہیں بیٹکے کہ مردمءَ پُرّ اِنت۔ ما وت ہیران اتیں کہ اینچو مردم بی این ایم ءِ میٹنگ ءَ چونیا اَتکہ، اے مردم اینچو وہد اِنت کجا بوتگ اَنت، ما اُمرے گوازینتگ اَت، کمو وہدا پیسر کہ شالءَ بی این ایم جوڑ بیتگ اَت، بی این ایم ءِ دوبر چست بیگ ءِ جارءُ گوادرءَ چینی انجینئیرانی جَنَگ ءِ ہال یکیں روچ ءَ اتکگہ۔
کراچی ءَ بی ایس اوءِ یک سنگتے ہست اَت، ساجد، کہ نِگبہتی یا بَدبہتیءَ منی ”کتاب“ یا ”لبزانکی“ سنگتے اَت۔ ما ہردو کنگلا اتیں۔ عطا شاد، منیر مومن، منظور بسمل، لبزانک، لبزانک ءِ اِلمءُ کالب، اَہدی لبزانک ءِ چستءُ ایر، چاگرد ءُ چاگرد ءِ ردوم، مئے ہواریں بُنگپ اتنت ءُ ہمیشانی سرا کتاب ءِ لین دین ہست اَت، نیاد ہم باز ہست اَت۔ آ بی ایس او (متہدہ) ءَ اَت ءُ اینچو وہد ءِ گپ ءُ ترانانی نیامءَ ما سیاسی سورت ءَ ہم ہم پِکر اتیں۔ آ زمانگ ءَ بی ایس او ءِ یا تو باسک اتئے یا دوزواہ۔ منی تالبی ءِ اُمر نہ ات پمیشکہ بی ایس ءِ دوزواہ ءِ بستار ءَ گوں ساجد ءَ ہمکار اِتاں۔ ہمے سیاسی دیوانے کہ بوت من گون اِتاں۔
انّوں سنگت باز انت، بلے آ وہدا آجوئی جنزءِ سیاسی گلانی واستا مردمءِ جند نیست اَت۔ گُلام مہمد کہ کراچی ءَ اَتک ءُ نشت، کم کمءَ راہ ءُ کشکانی سرا، بیٹکانی تہا سنگت ودّان اتنت، سیمینارءُ کانفرنس ءِ نام ءَ مُچی اتءُ برے پریس کلب ءِ دیما جاک ءُ کوکار، ہرجاگہ چئیرمین گون۔۔۔ءُ مرچی کہ دنیگہ بی این ایم ءِ ہچ زونءُ یونٹ ءِ جند نیست اَت، اے پراہ ءُ شاہگانیں بیٹک ءِ ڈیوالانی دیم پُرّ اَت ءُ مردم ہمے گِرداگِردیں دیوان ءِ دیما، توکا توک ہم سر پہ چَک نشتگ اتنت۔
چئیرمین ءُ شیرمہمد اَتکنت۔ ”سلام“، ”والیک“، مردم پاد اَتک اَنت، چئیرمین یک پہ یکءَ ہمک سنگت ءِ دیما جِکّ اوشتان اِنت، دست ملّائینان اِنت، چم پورہ چمانی تہا چاران اَنت، ”چیال اِنت؟“، ”جوڑ، وشّ، برابر“، بیٹکءِ گولائی ہلاس بوت تہ توکی ءَ نشتگیں مردماں یک پہ یکءَ دست ملائینانءُ ہال کنان، چئیرمین دیما ءُ شیرمہمد پُشت ءَ۔ داں دوئینانی واستا دیوان ءِ دیم پہ دیما ایریں سرجاہانی دیم ہالی کنگ بیت، چئیرمین ءَ وتی بالاد راستیں نیمگا جہل کت ءُ سرگ کہ راستیں نیمگا داں لانک ءَ سر بُوت، تہ راستیں دست ءِ پنجگ پچ کت ءُ دست زمین ءَ شہار دات، انچو کہ مُرگے کہ چہ بالءَ بہ نندیت، وتی پاد ءِ پنچیں لنکُکاں پراہ کنت داں زمین آئی ءِ سرجمیں بالاد ءِ زورءَ دستءِ گرپت ءَ بداریت، نِشت، ءُ گوں نندگ ءَ وتی چپیں دست کونڈءِ نیمگا آورت ءُ نوں راستیں دست چہ زمینءِ اَوَل گرپتیں جاگہ ءَ چست کت، چپیں دستءِ لنکُک دراج داتگ اَنت بلے پراہ نہ شانتگ اَنتءُ لنککانی پوراں زانگ بیت کہ لنکک اے وہدا چہ توکا سکیں لہمیں لہرہےءَ اَنت، راستیں دستءِ لنکک کم کم ءَ چہ پراہی ءَ دیم پہ دراجیں شہارے ءَ روان بوت اَنت، چپیں دست یک کسانیں کَلَہُکے چہ راستینءَ پیسر اِنتءُ دوئیں دست کونڈانی سرا انچو ایر بوت اَنت کہ کپودرے اول نندءَ پد، اولی برءَ وتی بانزُلاں بہ بندیت ءُ الکاپءَ چہ تہا یلہ اِش بدنت۔ یا انچو ہیال کن کہ رسول بکش فرید ءِ چم نزّ اَنت، بینجو دست ءَ اِنت، بینجوءِ سرا زہیروک ءِ سُرانی نچّگ کہ وتی بُرتری جاگہءَ سر بیت، ءُ سروز کہ آسر بیت ءُ فرید بینجوءَ بس کنت ءُ جہلءَ ایر کنت، تہ بینجوءِ توامیں تار وتی لرزگاں کم کم ءَ بس کنان کننتءُ دمانےءَ پد ساکت بنت، چئیرمینءِ توامیں بالاد انچو ایر نشت۔
”بچار، بلوچ کوم ہزاراں سال ءِ تاریخ ءُ تہذیبءِ کہ استیں واہند اِنت“، چئیرمینءِ گپ دیوانءِ گُڈسری نا بلکیں تو بگش یکیں ہبر کنوکءِ ہسابءَ بندات بیت اَنت۔ ”بلے دری کوم ءُ راجانی کبزہ ءَ کہ است اِنت بلوچءَ را انچو منتشر کتہ ءُ یک یک کتہ کہ بلوچ کہ استیں مرچی چہ وتی اجتمائی زندگیءَ دیر بیگ ءَ لاچار بیتہ۔ بلوچ، دنیا ءِ ہر کُنڈ ءَ کہ بیت، بلوچ اِنت، ءُ بلوچستان کہ استیں آئی ءِ وتن اِنت۔ چہ ہمے گپ ءَ مارا کہ استیں پراموشءُ بیگانہ کنگءِ ہاترا کہ بلوچ ءَ را وہد وہدءِ سرا منتشر کنگ بیتہ، بلے بلوچ ہرجاگہ کہ نشتہ، ہمے بیروزگاری، بے تالیمیءُ لگتمالی ءِ کہ استیں آماچ اِنت۔ ہما مردم کہ مرچی گشگءَ اَنت کہ جی بلوچستانءَ ترکیاتی کار بیگا اِنتءُ دو سردار اے کارانی دیما رکاوٹ انت، آ پیسرا اِدا بیا اَنت، بچارنت کہ کراچیءَ کہ استیں بلوچءِ اے مزنیں آبادی یے کہ نشتہ، اے چیا چو بزگ اِنت“۔
دومی روچءَ پٹانءِ ہوٹلءَ چئیرمینءِ گچینی ئیں ءُ نزیکیں سیاسی سنگتےءَ گُشت کہ ”چئیرمین، اے ڈولءَ مارا اِتراز اِنت“۔
”چیا؟ چے بیتہ زانہ؟“
”مُلّا۔۔۔ دوشی میٹنگءَ گون بیتہ، اے وَ جمائت اسلامی ءِ مردم اِنت، من شریءَ زاناں اشی ءَ، انیگیں الیکشنءَ کار کتہ بیتہ“۔
چئیرمین، ہمے دمانءَ ہوٹل ءِ باروالا ءِ شوہازءَ کاونٹرءِ نیمگا چارگا اَت، دپءِ بچکند ودّان اَت، ءُ گولڈلیف ءِ پاکٹ ئِے چست کت، سگریٹ روک کت ءُ نوں سنگتءِ چمانی تہا چم سک دات اَنت ءُ نیم بچکند ءُ نیم سنجیدہیں رنگےءَ گُشت ئےِ:
”گُڑا، بِلیں کہ نیں جمائت اسلامی ئیگ اِنت یا کوشش بکنیں کہ اے رنگیں ہرچی سنگت کہ اِندگہ جاگہاں کہ استیں منتشر اَنت، آہانءَ یک جاگہ بکنیں۔ اگاں اے سنگت وت رزاکارانہ سورت ءَ کہ استیں تیار اِنت کہ وتی وتن ءِ آزادی ءِ جنزءَ کہ استیں وتی کردارے اَدا بکنت، گُڑا ما چیا آئی ءِ واستا دروازگاں بند بکنیں“؟
”ہئو، بلے چئیرمین، اے کٹر مُلا اِنت، ماں شری ءِ سرا زاناں اشیءَ۔“
”آئی ایس آئی ءِ مردم اِنت تئی دل ءَ؟ فوج یا آئی ایس آئی ءِ مردم اِنت؟ چشیں سُبوتے شواہدے ہست اِنت؟“
”اِنّاں“۔
”بس، بل گڑا، بل ئِے کئیت، بچار مردم وَ درو کہ استیں ہمیش اَنت، اینچو وہدا بلوچ نیشنلزم ءِ کہ استیں توامیں تاریخی تسلسل پروشگ بیتہءُ اشی ءِ توامیں شکل کہ استیں مسخ کنگ بیتہ۔ زاہر اِنت مردم کجا رونت؟ ہمے ڈول ءَ کسے اے پارٹیءَ بیتہ، کسے آ پارٹیءَ بیتہ۔ نیں کہ ما شما کہ استیں بلوچ وتن ءِ آزادی ءِ بنیاد ءَ کہ جدوجہدے شُرُو کتہ، بائد اِنت اے توامیں مخلوک ءِ واستا کہ استیں مئے دروازگ پچ بہ بنت۔
ءُ مُلّایے وَ شر اِنت بروت کہ استیں بلوچیں آلم ء دیناں سرپد بکنت کہ بابا بلوچستانءَ مخلوکے کہ جہدے کنگا اِنت، اے وتی آزادی ءِ جائزیں ہک ءِ واستا کنگا اِنت، ءُ وتی ہک ءِ جدوجہد کہ استیں جہادے۔ بائد اِنت ہر یک سنگتے وتی لوگ، وتی توامیں چپ ءُ چاگرد ءِ سنگت ءُ مخلوک ءَ کہ استیں بلوچ ءِ اے جائزیں بُنیادی مُتالبہءَ سرپد بکنت۔“
ہمے نندگی جاگہءَ چئیرمینءَ دم پہ ساہت وتی راستیں پاد ءِ پنجگ ءَ بُرزءُ کونڈ ءَ جہلءِ، چپّی نیمگءِ بَزگوشت کِچینت، ءُ کچینگءِ وہدا کہ پہ کترہے دپ ئِے ہم دگہ ڈول بوت، تہ من، کہ کشءَ دیم پہ دیم نشتگ اِتاں، دیست کہ چئیرمینءِ پاد سَڑِتہ، ریش اِنت۔ کچینگءِ تہا کہ آزمانرَنگیں بَزیں کاٹنءِ شلوارءِ پادگ کمو بُرزءَ اَتک تہ سہرا بوت کہ چئیرمینءِ پادءِ ہِٹّیگءَ کمو بُرز دانَگ بوگءَ بندات کنت دیم پہ کونڈءَ رَوان اِنت۔
”چئیرمین، پادءَ چے بوتہ؟“
”بس کمّو ریش اِنت، شَرّ بیت“۔
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
