چوناها بلیدهءِ مردماں گوں اے گَپّءَ کار نیستاَت که میتگءِ ائولی هیروینی کئے بوته، بلے زانا اے مئے کوهیں هاتِر اَت که مَردُماں تاں وهدےءَ همُک سُهب ءُ همُک بیگاه، بےکَزا، هر روچ، روچے دو رندا مئے اے جنگ گوش داشت. یکّےءَ گوَشت مستریں هیروینی هئیرو چمن اِنت ءُ یکّےءَ گوَشت ڈاکٹر سَلیم. ما اے دگه، نِشتگیں مردم (وتی منّءَ) پٹّ ءُ پول کنگ ءُ پکّا کنگا اتیں که کجام راست اِنت. اے مئے پَرز اَت. مئے وَ کار همیش اَت؛ گپّءِ گیشّینَگ که راست چے اِنت؟
اے ائولی رند نهاَت که ما جیڑهےءِ گیشّینگءِ جُهدءَ اتیں. مردمان مارا اِزّت هم پمیشکا دات که ما هر روچ میتگءِ یک نه یک جیڑهےءِ سرا گپّءَ اتیں، بَهسا اَتیں. سُهبءَ بگر تانکه نیمروچ ءُ بیگاهءَ تاں مَگرِبکَزا همے دراجیں کوٹیءِ رودَراتکی کَپّءِ همے پچیں تَگِردءِ سرا لچِّتگاتیں که ڈیکیءِ جانءَ گِردا گِرد پچ اَت.
اے کوٹیءَ برے اے چیزّءِ سرا بَهسَ بوت که واٹرسپلائیءِ مشین همک روچ چیا بند اِنت ءُ چے کنگ ببیت؟ برے اِش که میتَگءَ چیا هر روچ لئین نیست؟ برے، دُزّاں مردمے کُشتگ ءُ موٹرسئیکل بُرته، اشیءِ هلاپءَ کوکار ءُ جاک کنگی اِنت. یا، دیر اِنت میتگءَ ساز ءُ زیملی دیوان نبوتگ. باید اِنت گُشنده ءُ شائریں سنگتاں دزبندی بکنیں که دیمءِ ماهءَ بلیدهءَ چَکّرے بجناِت که زندگی بےرنگ اِنت. بلے اے بَری گَپّ دگرے اَت.
آپ، لئین، هسپتال ءُ داکتر، چه زندگیءِ بےرَنگیءَ بیزاری. ما نوں چه اے جیڑهاں دم بُرتگاَت. آپ ءُ لئین ءُ اِلاج ءُ اسکول… اے چُشیں چیزّ نهاَنت که په اِشانی لوٹگا اِنسان هر روچ جلسه ءُ جلوس بکنت. ھاکم زاننت که اِنسان بے اے چیزّاں زندگ بوت نکنت. اے چیزّ نیستاَنت که په زانت دئیگ نبنت. همُک رندا که دُزّےءِ رندا کپئے، دیم په دیما گِندئے که واجهانی مردم اِنت. نوں ما اے آسَرءَ سر بوتگاَتیں که اے سجّهیں نِزاما گوَجَگءَ ابید دگه راه نیست. اے سرجما چوٹ اِنت. اے باید اِنت گوجَگ ببیت، اگن نه مئے آیوکیں توامیں نسل برباد بنت.
تاں اے جاگها وَ مردم انگه مئے گپّاں گوش دارَگا اَتنت. مردم گَل اَتنت که ما نااِنساپیانی هِلاپءَ گپّا ایں، نابَرابریانی سرا زهر ایں. بلے اے سجهیں چاگِرد که کَروجَگی اِنت، پدا چونینے سازَگی اِنت؟ اِدا نوں سنگتاں هر گپّے که جَت، پَسّاں بوتنت. مسالءِ هبرءَ مئے گپّ اَت که لاپ ءُ اِلاج ءُ لوگ سرکاری زِمّهواری بنت، بلے هرکَس هر کار ءُ روزگارے که لوٹیت، دئیَگ بیت؟ مُلکءَ چَلائینیت کئے؟ ورَگی آپ لوگاں وت سر کنگ بیت، اے کارا سرکار کنت، بله اے آپءِ بُنجَل کجا بیت؟ چه اودا که پئیپانی تها بیت ءُ میتگ په میتگ ءُ لوگ په لوگ رئوت، اِشیءَ سَمبالیت کئے؟ نوں ما هرچے که زانت وَ جتنت، بلے ما مهسوس کت که مئے اَرواهءَ چُشیں بانزُل پِر نیست که یک دِلکَشّیں سَماجے وتی چمّانی دیما آورت بکنیں. مردماں چے بگوَشیں؟ بیااِت، اے سجّهیں زندگیءَ کَروجین ءُ دئور دئیں؟ بَسّ هَلاس؟ ختم شُد؟
نوں مارا هما مردم در گیجَگی اَتنت که دِلکَشّیں جهانے دِلءَ اِش. آئیڈیَل سماجےءِ وابِش دیستگ. مئے پیسری نسلءِ ایماندارتِریں انکِلابی وَ همیش اتنت که اے بهسا گون اَتنت. آ دگه سجّهیں مردم وَتواه ءُ بےایمان بوتگاَتنت ءُ آیانی هبرا مانَهے نیستاَت. آ وت همے اَنّونیں، نابَرابَریں چاگِردءِ چانوگِر اتنت. آیانی دِلکَشّیں جهان هما بیت که هرچی بها بوت بکنت. چه آیاں وَ انگه مئے وتی وِژَن شَرتِر اَت. مئے سنگتاں انگه تاں مزنیں هَدّےءَ گولییے وارت، چرسے کَشّت ءُ کمّے باز اندازَهے جت که ما چے لوٹیں. آیاں وَ اے همّت هم نیستاَت که وابے بگندنت. مئے مشکل تهنا اِش اَت که مئے نکشه سرجم نبوت.
ما نوکی ونتگاَت که اَسلا آ مردم که نِشه کنت (ھما نشه که زِهنا سُنّ بکنت چو که چرس، تریاک، هیروین)، اَسلا نشهءِ هالتءِ تها که بیت، اے جهانءَ نهاِنت. اے نهاِنت که آئیءِ هئیالءَ من آزمانءَ آں. زانت که من همے زمینءِ سرا، همے میتَگءَ آں. بلے چَپّ ءُ چاگِردءِ چیزّ اے دابءَ نهاَنت که اَسلیءَ اَنت. نشهءِ پِنکیءِ تها، مرد وتی دلپسندیں جهانےءَ اِنت. ءُ هیروین، اے نِشهانی زوراوَرتِرین اَت. پُڑی پونزءَ کت، دمانےءَ رند چمّ نزّ کتنت، هما جاگهءَ ئے که تئی دل گوَشیت.
په جانءَ پُرّیں، هشت جمائت پاسیں، سُهرچَمّیں، نوکیں هیروینی سئولیءَ، سجهیں نیمَگاں نرمیں زیمرےءِ توار اِنت ءُ کَشا، میتگءِ واجکارءِ جنکّءَ سئولی بانکُراں چتگ. وتی باسکئِے سئولیءِ گردِنءَ شِپتگاَنت ءُ چارگ ءُ بچکندگا اِنت. سئولی، نیمروچءِ ٹاکءَ، اے گَڑیلیں مچّانی بُنءَ که پُڑیان شونکیت ءُ تچک بیت، چمّاں نَزّ کنت، نازُرکیں شادمانیں بچکندے که لُنٹانی سرا اِنتئِے ءُ نَرمُکیں آلیٹَ جنت، آئیءِ هئیالءَ همکِلاسیں نازگُل، که نوں وتی ناکوزاتکءِ جن اِنت ءُ چار چکّءِ مات اِنت، هما اسکولی گُدان اِنت، کَسان اِنت، تْرَدّانءَ کئیت ءُ وتی باسکاں سئولیءِ گردنءَ مان ترّینیت ءُ دویں وپسُکائی ناچءَ اَنت ءُ گانا جنَگا اَنت، هما پئیما که اسکولءِ وهدا هر رو پلمِن چارِت ءُ منا گوَشتئِے، ءُ من مُدام کَندِت ءُ کَلاگ بست.
اِجاز دُرّانی که دویں پُڑیاں چاڑینیت، دمانےءَ رند میتگءِ دراجیں سڑکءَ انچو مَلّان اِنت ءُ جهلاد اِنت که سئے کَسءِ جاگهئِے گپتگ. دویں دستئِے ملّگءَ انچو پراه رئونت که کَشءَ کَسے بگوزیت ته کروناءِ پهریزءِ پئیما سئے میٹر پاسله بداریت. اے ملّگاں، پَچیں جیگ چه چِلّ ءُ سُهریں ریشّاں بگر تاں ناپَگءِ پُٹاں درُست گْواتءَ تاپءَ اِنت. هما سنگتءِ پئیما که یورُپی جِماں رئوت، پَشکءَ کشّیت ءُ وتی بالسَپا جتگیں دلبندءَ اَنچو په شانے مِکّ کنت ءُ اکسان کشّیت پوره بلوچستانئِے آزاد کته. اے وهدا که دُرّانی وتی کمَرزانیءَ جنت ءُ نندیت، شهرءِ هاکم اِنت. گپّے که جنت، هر مردمءِ سرا پَرز اِنت که سرا تاں پاداں گوشے ببیت ءُ دُرّانیءِ گپّءَ لبز په لبز دلگوش بکنت.
ما نوکی کتابےءَ ونتگاَت که اسلءَ اے مردم چاگِردءِ پچیں چمّ ءُ ماروکیں دل اَنت. اے چه نابرابریں، سِلّیں چاگِردءَ تچگا اَنت ءُ وتی دلءِ تها وتی جهانے اڈّش کتگ. ءُ اے مردم گوں وتی سازِتگیں، دِلکَشّیں جهانءَ اَنچو ایماندار اَنت که جهانءِ سجّهیں بےاِزّتی، تژن ءُ شگانانی تها هم هر روچ هیروین شونکنت، چمّاں نزّ کننت ءُ وتا هما جهانءَ برنت که وت لوٹنت. اے انگه چه وتی واباں دستبَردار نبوتگاَنت. نوں ما زانت گُلامی چونیں نالَتے. چاگِردءِ پَچیں چَمّ ءُ زندگیں دل هر نیمَگا هاکوٹاں کَپتگاَنت، چیا که سَماج مئے نهاِنت. اگن نه اِشاں اے راج باریں کجا سر کتگاَت.
نوں هبر اِش اَت که اے میتگ که چه شگرِب ءُ مگربءَ پچیں ڈَنّے که گوں هچ دگه شهرءَ نَڈُکّیت، گوریچان ءُ زِربارءَ هُشکیں کوه اَنت، ادا آ ائولی مردم کئے بوتگ که اے رازئِے دَر گیتکگ که اے جهان مارا زندگیءِ شَرّ کنگ وَ نئیلیت، بلے مارا چه وابءِ گندگا داشت نکنت؟
بازیں سائنسی ءُ تامیری پٹّ ءُ پولےءَ رند ما اے جاگهءَ سر اَتیں که ائولی دویں کَسّ ڈاکٹر ءُ چمَن بوتگاَنت که پیرتِریں هیروینی همیش اَنت. مسله اِش اَت که اِشانی تها ائولی کئے بوتگ؟ اَسلیں کار وَ ائولی مردمءَ کته. ءُ اِشیءِ سرا هر روچ سئولی ءُ اجازا کوکّار اَت ءُ مئے توار چه آیاں بُرزتِر. مردم، هئیران، یا کَندان. یا انچو چه اے گوشا بهاِشکُن ءُ چه دومی گوشا در کن، بلے مردماں هم آدَت کتگاَت. ما مردمانی نشه جوڑ بوتگاتیں. ودارءَ اتنت که کدی ما آیان بیں.
همُک سنگتءَ که چه شهرءِ روڑءَ دیم په رودَراتکءَ آیانءَ، هوٹلءِ برانڈهءِ دپءِ ڈیکیءِ نیمگا تاب کت، برانڈه ءُ نیمپرُشتگیں ڈیکیانی نیامءَ که گوَزان بوت، ته چَپّین ءُ راستین نیمَگاں، تَگردانی سرا نِشتگیں ناکو پاٹی ءُ برانڈهءِ تهءِ ڈیکیانی سرا نِشتگیں چرسی ءُ ناکو مِکس پاٹیءِ همک مردما پُرمهر ءُ پُربچکندیں سلامے دات. سنگت که کوٹیءَ پُتِران ءُ سر په دیم بئیان بوتنت، اے سجّهینانی گوش دَران اَتنت که نوں بَهس بندات بیت. بلے مرچاں ما گندگا اتیں که اے پُرمِهریں بچکندءِ وهدا مردمانی لُنٹانی چیرا ریشکَندُکے هوار اِنت گوں. دمانےءِ گپّ ءُ بهسا رند که سئولیءَ کوکار کت که مستریں هیروینی ڈاکٹر اِنت ءُ دُرّانیءَ جاه جت که نه، مستریں هیروینی بُزِرگ اِنت (دُرّانیءَ هئیرو چَمَنءِ نام بُزِرگ کتگاَت)، ته ما دیست که ڈنّءَ مردم بے تْرِکّ ءُ توارےءَ، یکدومیءَ چارگ ءُ بچکندگا اَنت.
مارا اے چیزّءِ هچ پرواه نیستاَت که مردم چے جیڑگا اَنت، چیا که هرابیں چاگردءِ وَ جیڑه همیش اِنت که مردمانی دلگوشءَ چه اسل جیڑهءَ دور کنت. مردمانی دلءَ وَ اے هیروینی، که روچے وتی ماتءِ پَشکے بها کننت ءُ روچے جنءِ پُلُّکے، اے مردمی جند نهاَنت. پمیشکا، اے اوٹءَ ڈاکٹر کَٹّیت یا چمن، مردمانی دلءَ، مئے زندگیءِ سرا هچ اسر نکپیت. بلے مارا اے کار په آیوکیں نَسلاں کنگی اَت. ءُ ما زانت که مارا تاریخءَ اے زمّه واری داتگ. آئوکیں نسل باید اِنت بزاننت که په ما بهشتیں زندگیءِ وابءِ گندوک ءُ اے وابءِ هاترا هر چیزّءِ کُربان کنوکیں ائولی سر کئے بوتگ که وتی سجّهیں زندگی ءُ جن ءُ چُکّ ءُ مات ءُ پت ءُ اِزّت ءُ هر چیزّئِے پُشتءَ چگل داتگ، پوڈرئِے شونکِتگ ءُ په ما آسودگیں چاگردےءِ وابئِے زندگ داشتگ.
بلکیں چه برانڈهءِ دپءَ نِشتگیں، کساس هپتاد ءُ هشتاد سالی ناکو دهکان پارٹیءَ کَسے نه کسےءَ یات بوتیں که ائولی برا چمنءَ هیروین کشِّتگ یا ڈاکٹرءَ، بلے کَسّءَ هچ نگوَشت. مردماں بلّ، دوینانی جِنداں هم هچ نَگوَشت. هالانکه چمن همدا اَت. هر روچ. همے هوٹلءِ همے کوٹیءَ.
انچو که چه نیمپرُشتگین ءُ دَنزشانیں کوٹیءِ رودَراتکی ءُ رونندی دریگانی نیامءِ دروازَگءَ پُتِرتئے، دیم په دیما نیمزنگیں آسِنی ٹیبلے چوٹ اَت ءُ گوں تئی پُتِرَگءِ گواتءَ سَرئِے چَنڈینت ءُ ترا سَلامے داتئِے، اگں چمَن تِکّه نهاَت. چَمنءَ کیرْگرنگیں لیگاریں گُد گْوَرا، سرءِ مود چو آرتءَ پوره چانَگ کتگاَنت ءُ اے دیم ءُ آ دیما ڈِکّ اَنت، همُک چانَگءَ روسی باکَسی ڈیلّے یا تگِردی پیشُّکے مان، دیمئِے گوں زِرباررودَراتکءَ کتگ ءُ وت ءُ ٹیبل کوٹیءِ گِردا گِرد تَرّوکیں ڈیکیءَ تِکّه اَنت ءُ چَنڈگا اَنت. ٹیبلءِ رونندی نیمگا لهتیں دار اَنت که شروا وَ ڈیکیءَ تِکّه بوتگاَنت بلے کم کمّا شِترانءَ نوں سر په سر کپتگاَنت ءُ دوئیں کُمبانی کِرّا شَتور گِپتگاَنت. کُمباں آپ وَ مان، بلے مردم آپءَ پُرّ اَنت ءُ آپ چو زیاده ورَگ نبیت، پمیشکا اِشانی راه نوک گوَپتگیں تگِرد، گورپات ءُ پاتاں بستگ که دَرءَ نِشتگیں ناکواں گوَپتگ ءُ ایر کناں کُتگاَنت. چمَن که چه اے دیم ءُ آ دیما سنگتانی دیما ایریں پاکٹاں سِگریٹے کَشیت ءُ بُنڈُکءَ دئور دنت، ته کُمبانی پِٹِتگیں آپ پیشّاں سُچَگا نئیلنت.
چمن همدا نِشتگ. چمّ نزّ ءُ دست مُدام کارا. برے یکّےءِ پاتءَ گوَپگا اِنت، برے پیشّاں پِڈّ کنگ ءُ دئیگا اِنت. چه همے کارءَ آئیءِ پُڑیءِ زَرّ درَ کاتکنت. آ روچءَ که کارءَ نهاَت، پِنکی گرَگا اَت ءُ دلءِ تها کارءَ اَت ءُ دست هما رنگءَ سُرَگا اَتنت. چه ما کَسّ چمَنءَ ڈِسٹرب هم کنگ نلوٹگا اَت که ما اے دلپسُندیں جهانءِ کدرءَ نوکی زانگا اَتیں.
نوں چمن، یا کئولِ دُرّانیئیگا بُزِرگءِ جند مُدام همدا نِشتگاَت. یکیں جاگهءَ. یکیں دابءَ. میتگءَ کَسّءَ، هچبر، چمَن په جانشُشتَهی ءُ سَررَستَهیءَ ندیستگ. مُدام همے یکیں رنگا، همے یکّیں جاگهءَ نِشتگ. بلے اے بلاهیں جنگءِ نیامءَ هم وت هچّ نگْوَشیت.
دُرّانی گوشیت که یک روچے مَنِّتگئِے که ائولی هیروینی من بوتگاں. بلے چه ما دگه کَسّءَ چمَن اے گپّءِ سرا سرءِ سُرینَگ ءُ هئو کنگا ندیستگ. تهنا دُرّانی گوَشیت که همے روچاں که ما اے بهسءَ بوتگین ءُ من که گوَشتگ ”ائوَلی هیروینی بُزِرگ بوتگ،“ بُزِرگءَ سر سُرینتگ که ”هئو.“ بلے کَسّ نزانت که سرئِے په هئو گوَشگا سُرینتگ یا دلءِ تها یکّےءِ تَگِرد ءُ گورپاتی ٹیکهے زرتگئِے. یا پینکییے گِپتگئِے.
ڈاکٹر وَ گپّ جنَگ ءُ جُست کنگَ نبیت. مُدام کئیت. هپتگے سئے چار رندا.
بازارءَ گردگا ئے، اناگهءَ گندئے ڈاکٹر اِنت. بُرز ءُ بارَگ، جان شُشته، نیمکوٹّیں سرا ٹیلے چرپ کته، تازهیں ریشّے ساته، گوں کاٹَنیں گُداں، چادِرے چه سْرینءَ تَرّینتگ ءُ دیمی نیمگا سرکوپگاں چنڈِته. کندان اِنت ءُ تچکءَ تئی دیم په دیما اوشتیت. اوشتیت کُجا؟ مِکّ بیت، که: “سنگت! براتےءِ کار که گٹّ بیت، براتءَ گوَشیت. نوں تو که اے پنچ سَدیں کلداراں انّوں منا دیئے، اَسلءَ تو منی سرا اِهسانے کنگا نهائے، وتی براتی پرزا پوره کنگا ئے. تو باید اِنت منی شُگرءَ بگِرئے که من ترا تئی اے براتی پرزءِ پوره کنگءِ موکهءَ دئیگا آں.”
اگن جُستئِے بکنئے که ائولی هیروینی تو بوتگئے یا چمن؟ اگن اِشیءِ تب ٹگلِت، اِشیءِ چُکّ ءُ مردم تئی جندءَ کُشنت. میتگءِ زوراوَریں مردم اَنت. هر چیزّءِ مستر ءُ کستِر اَنت. گهتر همیش اِنت که هرکس وتی براتی پرزءَ پوره بکنت ءُ دْوا بکنت که ڈاکٹر جلدی چه من بٹَگلیت.
نوں که دگه سبوت رسگا نهاَت، ما دلیلاں چارَگا اَتیں. سئولیءِ گَپّ اِش اَت که ڈاکٹرءِ جند مَشکتءَ بوتگ. نامئِے پمێشا ڈاکٹر اِنت که اۆدا هسپتالءَ کارا بوته. براتئِے انگه مشکتءَ اَنت ءُ هستومندیں پتےءِ ائولی بچّ اِنت. ڈاکٹرءَ اے گُنجائش بوته که هیروین بها بزوریت. میتگءَ چیزّےءَ که گِراک مبیت، کَسّ بها مکنت، کئے، هر روچ چونیءَ هیروین کَشّیت؟
نوں، سئولیءِ هسابءَ اے چمَن که دنیگه پات ءُ گورپاتےءِ پنجاه ءُ سد کلدارءَ واستیگ اِنت، اِشیءِ اوستءَ کجام سوداگِر اے دابیں کار ءُ بارے شرو کرت کنت؟ سئولیءِ هسابءَ اے مرد ڈاکٹر بوتگ که روچے سئے سئے ءُ چار چار پُڑی هیروینئِے زُرتگ ءُ چه همیشیءِ برکتءَ هیروینءِ بها بِندات بوته. سیریں مردمے، سنگت ءُ ساتیئِے هم باز بوته. ڈاکٹرءَ، پیسرا چه دگه جاگه بها زُرتگ ءُ آورتگ. وتی کِرّا مُدام توشگئِے ایر بوته. کم کمّا وتی سنگتانی تها لهتینئِے راهءَ آورتگ ءُ نوں رندا بلیدهءِ جندءَ هیروین رَسِتگ. ءُ رندا چمنءِ زئیاں شرو کتگ.
سئولیءِ گپّ وتی جاگهءَ، بلے اِجاز دُرّانی اے گپّءَ سهی اِنت که اے مرد که انّوں هئیرو چمن اِنت، اے مَرد یک وهدے کماندار هئیرا بوتگ ءُ اے دمَگاں سَکّ نامدار بوته.
اے هما وهدءِ گپّ اِنت که میر دوست مهمد، تُپنگءَ کاک کنت ءُ زِگریانی مسلمان کنگءِ جهادءَ در کپیت. اے زِگری، چه میتگءَ ءُ جهل هما زمینءِ سرا که نِشتگاَنت، میر دوست مهمد گوَشیت منی پت ءُ پیرُکی میراس اَنت ءُ زِگری گوَشنت ما چه کَرناں همے جاگهءَ جهمنند ایں. جاگهءَ یله بکنیں، کُجا برئویں؟
میر دوست مهمدءَ زگری کوٹ ءُ اَدالتاں وَ بُرتَنت ءُ کیسئِے کَٹِّت، بلے اے گپّءَ کُهتیگ اَت که چه پت ءُ پیرُکاں منی مالانی شپانکیں بلوچُکاں کوٹ ءُ دادگاهاں منی دیما اوشتگءِ هِمّت کته، منا بےاِزّتِش کته.
میتگءِ نائب ءُ سپاهیاں بگِر تانکه مَسیتءِ مُلّا، هرکَسی راشن چه میرءِ لوگءَ رئوت ءُ اے شپانک، وتا گوں میرءَ برابر کننت؟
رَمِزانےءَ، جُمَهےءِ روچءَ، ریشّ ءُ بَروتاں اَنکاسے جته، اَلکاپیں سُبارِگے کته، جمائتءِ نمازءِ وهدا مُلّاءِ وازءَ نیامءَ بُرّیت ءُ نوری نسیر هانءِ دئورءِ ایمانءَ توار جنت. هئیرا نامیں نوکوَرنایے پاد کئیت، واجهءِ چَرّهیءَ زوریت، لهتیں سنگت همراه کنت، زِگریاں جَنان ءُ کُشان کنت. باز جاگهءَ وَ جَن ءُ چُکّاں کُڈّک ءُ گِدانانی تها بند کنت، مَردءَ ڈنّءَ اوشتارینیت که کَلمهءَ بوان. مرد که کلمهءِ وانَگا دیر کنت، ته پیسرا جنین ءُ چُکّاں زِندَگا مان داریت ءُ رندا مردءَ چار نمبرے دلبندءَ دنت که تو چیا منا تئی آکبتءِ شَرّ کنگا همراهداری نکته. دُرّانی گوَشیت که چه اِدا هئیرا سجّهیں دمَگءَ جهادی نام کپیت. وتا همراه ءُ پئوجے بیتئِے. مالیات گیپت. مالدار بیت. زَردار بیت.
بِزاں، زَرّ گئورءَ سَگِّتگ ءُ زور گامیشءَ. کماندار هئیرا زَردار بیت ءُ گئورے نبیت، زورمند بیت ءُ گامیشے نبیت. نوں نزانت اِشاں چوں بکناں. کَم کَمّا، که هَند ءُ ابیلئِے مزن بیت، چه بلیده تانکه زامُران ءُ کولواه، سجّهیں زگریانی هوناں چونسان کنت، ته چه یکّ میتگےءَ چَرسے کَشّیت. همِدا مَرد، دُرّانیءِ بُزِرگ، هئیال کنان کنت ءُ وتی دِلکَشّیں جهانئِے سنگَران کنت. یک وهدے که چَرسءِ خُمار واجهءَ کار نکنت، تریاکے سرا دنت. چه تریاکءَ که گوَزیت، هیروینءَ سرئِے کپیت.
نوں دلیل وَ دوئینانی بَد نهاتنت. بلے مسله اِش اَت که سئولی ءُ دُرّانی وَ مئے همسَرو اتنت. میتگءَ تانکه مارا یات اِنت هیروینی بوته. متلب، کشّوک اَنچو باز بوته که هاجی اُمَرءِ لوگءَ گرَگا که شُتئے، تئوارے جت، یکّے آتک، زرّ داتنت ءُ تاں نیم نیم ساهتءَ ودار کت تانکه چُکّے، کَسے همے سامانءِ جندءَ بیاریت ءُ دستءَ بدَنت. مِرئے، زندگ بئے زرّاں پیسَرا بدئے، پدا بنند ءُ ودار کن، ءُ هاں، هچ نگوَشئے. نوں بار بار تئوار مکن. اگن نه پاد آ، برئو. زَرّ هم نیست ءُ هیروین هم نیست. بازارءَ کئے تئی بدلءَ بیت ءُ هاجیءَ شگان جنت.
هاجی اُمَر یکّیں مردم اِنت که هیروین بها کنت. دگه هرکَس که مرچاں بها کنگا اِنت، چه همائیءِ کِرّا زوریت ءُ بها کنت. گیشتِر وَ وتی هاس ءُ ناسیں مردم اَنتئِے، بلے مئے سبوتانی هسابءَ اے دوئیں مردماں، ڈاکٹرءَ هم ءُ چمَنءَ هم، پیسرا چه دگه جاگهے زُرتگ. پمیشکا ما دلجم اتیں که هاجی پکّائیءَ نَزانت که ادا منی ائولی گِراک کئے بوتگ. نوں اگں هاجیءَ نزانته که میتگءَ گراک بیت، وتسرا چوں اناگها یک روچے هیروین کاریت ءُ ایر کنت که مردم کاینت ءُ بها زورنت؟ سئوالے!.
هاجیءِ اے چُکّ که مئے سنگت اِنت ءُ اے کئومی مسلهءِ هلّ کنگءِ تها وتی بهرءِ جُهدءَ کنگا اِنت، اِشیءِ هسابءَ هاجی، یک وهدے سیاسی ءُ سماجی رهبرے بوته. وتی ورنائیءَ انکِلابییے بوته. چه اسکول ءُ کالِجاں که چُٹّته، بیروزگار بوته. وتی کالج ءُ اسکولانی زمانَگءَ دیستگیں دور ءُ دَریں میتَگانی سنگتانی کِرّا تَرّ ءُ تابءِ تها سهی بوتگ که چرس، تریاک، هیروین ائوگانستانءَ جوڑ بنت. چه اودا گاڑیاں لوڑ بنت، بلوچستانءَ ایر کپنت، بلیده ءُ زامُرانءَ کاینت. ادا په کمّے وهدا گُداماں ایر بنت ءُ رندا ایرانءِ نیمگءِ مال ایرانءَ رئوت ءُ گورَگانی مُلکانی مال دیم په تئیابءَ.
نوں آ جاگهاں که اے مالءِ گُدام اَنت، اودءِ مردمے اے مالانی زمّهوار اِنت. آئیءَ زرّ رسیت. آ وتی مردماں سِلَهبند کنت ءُ اے مالءِ گاٹ بیت، تاں همینکَس وهدا که اودا ایر اِنت. هر وهدا که مالءَ چست کنئے، مردءِ کِراهان دئیئے. بلے اے نیامءَ که مال اودا ایر اَنت، اے مردمانی نِشه کنوکیں سیاد، کم کمّا، یک یک سیرے در کننت. باز مردم وتیگءَ کَشّیت، باز وتیگءَ بها کنت.
هاجیءِ سنگتےءِ سیادے همے دابیں گُدامانی هِپازَتءَ گون اَت. چه اودا یکّےءَ سیرے هیروین وام داتگ که بها کن ءُ رندا زَرّاں بدئے. هاجیءَ یک برے زورگ تُرسِته. گوَشتگئِے اگں بها مبیت، منا اے زَرّ درَ نئیاینت، بلے سنگتءَ گوشتگ که اے یکّیں سیرءِ زَرّ اگں در نئیاتکنت، ترا پَهِلّ اَنت، گڑا هاجیءَ آورتگ. بها بوتگاَنت. هاجیءَ زَرّ داتگاَنت ءُ دگه سیرے آورتگ. پدا بها بوتگاَنت. هاجیءَ آران کتگ. پدا انچو کار ءُ بارئِے جوڑ بوتگ.
بلے هاجیَ گوَشیت من زانتگ که بها بنت. چیا که آ جاگهءَ که اِنسانءِ دَم پُرّ مبیت، اودا بےسار بئیگ هما یکّیں کار اِنت که اِنسان بے دگه کَسےءِ تاوانبار کنگا، تهنا گوں وتی جندءَ کتئِے کنت. ءُ زاهِر اِنت مردم په وشّی وَ دگرا تاوان ندنت، گڑا وتا بےسار کنت. بلے هاجی نزانت که ائولی هیروینی کئے بوته. میتگءَ کَسّ که کَسّ نزانت؟ چو چوں بیت؟
ما پدا وتی ناکوئیں سنگتانی نیمَگا رئواں بوتیں. ما دلجَم اتیں که یکّ نه یکّےءَ یات بیت. چیا که چمَنءِ زئی مئے پِتانی همسرو اتنت. کماشانی دیوانءَ مئے پیرُکءِ زئی اَتنت. چه آیاں الّم یکّ نه یکّے زانت که ائولی هیروینی چمن بوتگ یا ڈاکٹر. پدا اے ناکو مُدام مئے کُمَکّءَ بوتگاَنت. هر وهدا. جلسهے شَرّ. دیوانے شَرّ. مئے اَسلءَ دل همے ناکو اتنت. بلے اودا هم هرکَسءَ که جُست کنئے، کَسّءَ یات نهاِنت. تانکه مردمان یات اِنت، اے دوئیں هیروین کَشّگا اَنت. پیسَرا دوئیں بوتگاَنت، رندا اِشانی همسَرو ءُ کَستِریں آیاں بوتگاَنت. پدا مستریں مسله اِش اِنت که هیروینی، کشّگا که شرو کنت، تاں وهدےءَ زانَگ نبیت. گندَگ هم ببیت، دنیا ءُ جهانءِ سئوگِندان وارت ءُ وتا کَشّیت. تانکه پکّا ببیت که مرد هیروین کَشّگا اِنت وَ مردءَ باریں چُنت وھد بوتگ که کَشّگا بوتگ. ناکواں وَ اے گپّءِ سرا هم اِتراز اَت که اے بےهئیریں هئیرو چمنءِ نامءَ “هئیر” چیا مان اِنت که جندءَ هِچ هئیرئِے مان نیست؟ ما زانت که هئیرئِے مان. اگں سَرءَ نهاِنت، دلءَ اِنت. دلءَ نهاِنت دگه جاگهے بیت، بلے مَرد بےهئیر نهاِنت، بله اے نِزامءَ مردم هَراب تاب داتگاَنت.
ما انگه اے دلیلانی سرا جیڑگا اَتیں، سَرا چَنڈینَگ ءُ بهسءَ اتیں که بانداتءِ تاریخ چون راست کنگ ببیت که اناگها نَزیر چومّا، مئے ورنائیں هیروینی سُهیل گاجوءَ تیرے جنت ءُ کُشیت ءُ ما هُشک ءُ هئیران بیں. سجّهیں میتَگ سِنگ ءُ سیاه. اے چِه کارے بوت. گاجوءِ اَڑے کُشَگ بوتگ؟
گاجو، مورِ بےپَساتیں مردمے اَت. چه میلّے راهءَ پیشسَلام اَت. سرے هبر بِداتیں، سَرئِے چست نکت. مَستری کستِریءِ هئیالئِے هم هستاَت ءُ ادب ءُ اهتِرامئِے هم زانت. پدا هرکَسی هر کارا گون اَت. ترا مهمانے بوتیں، چه هرکَسءَ پیسر وتا رسینتئِے، دَسشود ءُ کرَهئِے زُرتنت، مهمانانی دستئِے شُشتَنت. پدا نِشت ءُ کاشیئِے شُشتنت گوں.
پَسے کُشَگا ئے، دمانءَ رَسِت، کرَه ءُ آپئِے آورتنت. رودئِے شُشت. روت ءُ سَگِندانکانی پالایَگ ءُ شودگا لَگِّت. تاں تو کار هلاس کتیں، گون اَت. سجّهیں کار که هلاس بوتنت، نوں پاد آتک، باٹائیں چَمپَلئِے پادا کرتنت ءُ دراجا دراج لپُشانا انچو رئوان بوت پوره یکّےءَ سرَگءَ گِپتگ ءُ کَشّان اِنت ءُ پادئِے زمینءَ گِرّان اَنت. تو اگں پنجاهے، سَدے کلدار دستءَ دات، همیشئِے زُرتنت ءُ پُڑییے کتنت.
ایمانداریءَ نگوَشئے؟ سجّهیں زندگیءَ کَسّی مالئِے نئوارت. کَسّءَ چه گاجوءِ دپءَ دروگ نهاِشکتگ. هر گپّءَ تچکا تچک. هچبر نَپنڈتئِے. دُزّیئِے نکت. دگرءِ کارئِے هچ کار نداشت. شَرّیں وانِندهیں مردمے اَت. چه مئے اے جُنزءِ بنداتی مردماں یکّے اَت. اِشیءِ نوں کُشگ؟ آ هم چیا؟ منی سرا کَندِتگئِے ءُ منا ٹوکئِے داتگ. ترا وت هر چیزّا وتی سرا شَکّ اِنت. کَسّ پونزےءِ نامءَ مگیپت، که چومّاءِ پونز لِچِّتگ. کَدّءِ نامءَ بگِرئے انچو. سرئے پُٹانی نامءَ بِگرئے اَنچو.
شومّین چومّاءِ مسله اِش اَت که بےکِساس بدرَنگ اَت، بلے وتی دلءَ هندُستانی پلمانی هیروے اَت. سرئِے برے یک ٹاپےءَ رَست. جهانءِ ٹیلئِے جتگاتنت. هر روچ یک پیشِنےءِ سوٹ گوَرا. روچے سینٹے جتگ. برے برے وَ ٹیل ءُ مشکتی اَترءِ مِکسیں بوئِے انچُش اَت که کَشءَ گوزَگ نبوت. گاجوءَ بِزاں دو پُڑی شونکِتگ، ڈیکیءِ سرا نِشتگ ءُ چمّ نَزّ کتگاَنت. دیران ءُ رند سرئِے چَنڈینتگ ءُ آست آستءَ گوَشتگئِے: ”چونیں وَشّیں بانوری بویے.“ همے دمانءَ چومّا چه همِدا گوَزگا بوتگ. تچکءَ شُتگ لوگءَ، گَلگَلی وتاسئِے زُرتگ، تَچانا آتکگ بازارءَ، گاجوءَ تیرے سرَگءَ جتَگئِے ءُ شُتگ.
بلے نَزیر چومّاءِ سرا وَ سجّهیں میتگءِ هر مردم کندیت. چه اِد ءُ پیسر نزیرءَ مردم نَکُشتگ. اے رندی چیا؟ ءُ سُهیل گاجو چیا؟ ءُ همے روچءَ چیا؟ اے روچءَ ڈاکٹرءَ ءُ هاجی اُمرءَ نُماسگے بوتگاَت ءُ هاجی اُمرءَ گوکے کُشَگی ءُ هئیرات کنگی اَت. جنِکّ ڈاکٹرءِ زاتگ، کار هاجی اُمرءِ بَچّئیگ اَت، مِرَگی اَت گوکءَ. سنگتاں گاجو گوَشتگاَت که تو که کُمَکّ کنگا رئوئے، بِچار، وارءَ وشّ کن ءُ ڈاکٹرءَ هالے بگِر، بلکیں تئی کِرّا بِمَنّیت. گاجو شُتگاَت. مئے اِشکنگا گاجو ءُ ڈاکٹر تاں اَسُرکزاءَ هئوار بوتگاَنت. اے روچءَ هاجیءَ گاجو پنچ سد کلدار هم داتگ ءُ سئے پُڑی هیروین هم، که سجّهیں روچءَ همودا کارئِے کتگ. گاجو، هوٹلءِ ڈیکیءِ سَرا نِشتگ ءُ سنگتانی ودارا بوتگ. بلے شومّیں چومّا… اِشیءَ پورهیں کئومے تَباه کت… مسله نزیر ءُ گاجوءِ نهاَت. مسله اِش اَت که اے سماج، وابگِندیں چَمّ برداشت نکنت. چُشیں مردمان نسَگّیت که آئیءَ وتی وابانی جهانے ببیت. ما زانَگا اتیں که مئے اے بهس واکی دُژمنءَ تئورَگا اِنت. تئورَگا مبوتیں، آئیءِ نِزامءَ مئے ورنائیں گاجو چو شهید نکتگاَت.
گاجو مَلامت اِنت یا چومّا؟ نوں هر روچ مردمانی بهس همیش اَت. چومّاءِ سجّهیں شئیتانیانی همراهیءَ نوں میتگءَ هیروینیانی دُزّیانی کسّه، مردُمانی چُکّانی نشهی کنگ، گوَنڈوانی نشهءِ تها کپگ ءُ رَدکاری… سجّهیں کسّه آیان بوتنت. نوں چه باز نیمگا وَ اے هبر هم بئیگا اَت که ”هیروینیانی دئوا کُشَگ اِنت. مِراتنت اے هیروینی.“
اے گپّءَ مارا گیشتِر پریشان کت. اے واستا که مردمےءَ که اے واهگ داشت که تئی دئوا کُشَگ اِنت، چه آئیءِ نیمَگا تو کُشَگ بوتگئے، پَشت کپتگیں چیزّ هما موکه اِنت که کُشوکءَ رَسیت. ما زانت که سجهیناں وَ بلکیں مَکُشنت، بلے اے گپّ که چست بوتگ ءُ بار بار بئیَگا اِنت، چاگِردءَ روتَگ جنان اِنت ءُ نوں گار نبیت. چاگردءَ چیزّےءَ که روتگ جت، آ بِه گار نبیت. بدل بیت. رنگاں بدل کنت. بله جند ئِے په بُن گار نبیت. بلکیں سجهیناں مکُشنت، بلے شَرتِرینان کُشنت. چیا که مسله اے نزامئیگ اِنت.
هرچی که جیڑئے، دگه هچ راه نیست. هر پئیم اِنت اے مردم رَکّینگ کپنت. چو مبیت که په بانداتیں نسَلاں وابءِ گندَگ هم ابرَتے ببیت. بازیں چار ءُ بیچارے بوت. مهپوزیں جاگهانی بارئوا جیڑَگ بوت. یَک راهے تئیاب اَت، که اودا مردمانءَ تُپنگ ءُ جنگاں کار نیست. اودا کَس مئے رهبراں نَکُشیت. دومی جاگه گوریچان اِنت. همودا که منشیاتءِ گُدام اَنت، مردم سِلهبند اَنت، وتی مهمانئے کُشَگا نئیلنت. بلے نِزام زانگَ نبیت. پمیشکا نتیجه اے بوت که چه ما لهتیں سنگت ڈاکٹرءَ زوریت ءُ دیم په گوریچانءَ رئوت ءُ دگه لهتیں، چمَنءَ زوریت ءُ تئیابءِ نیمَگا راه گیپت. بلے چه ما کئے، کجام نیمَگا رئوت، اے گپّ انگه نبوتگاَت ءُ سنگت کَم تَرّاں بوتنت، هوٹلءَ.
مرکزی سنگت که هوٹَلءَ کَمّ کَمّا ناپید بووان بوتنت، ما زانت که سنگتانی هِکمتء اَمَلی بدل بوته. نوں سنگت که چه روڑءَ گوَزانءَ هوٹَلءِ دێما نِشتگیں کَماشاں که سَلامے دئیان، سَرا جهل کنان ءُ گوَزان بوتنت، هرکَسءَ زانت که زندگیءِ جیڑهانی گیشّینَگءِ دیوان نوں کُجا اِنت؛ ٹِکانهءَ. ”مُردهخانه“ءَ.
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
