ساجد حسینئے اے نبشتانک تاج بلۆچا چہ انگریزیا بلۆچیا تَرَێنتگ۔ ساجدا پدا رجانک چارِتگ و زبان وتی ہسابا مٹ کتگ تانکه نبشتانکئے اسل رنگ گار مبیت.
ما، تو بگوش، ہر رۆچ مِڑِتێں۔ سیاستئے سرا۔ من بی ایس او والا ورناے اتان و آ کوْہنێں راجدۆستێں سیاسی لیڈر و بلۆچ نیشنل موومنٹئے سازۆک ات۔ بله آییا ہجبر منی کتابی گپ ورناێئے یوٹوپیا نگوشت و ڈالچار نکتنت۔ من ہرچی گوشت، منی گپی مُدام الکاپیا گۆشَ داشت، سگرێٹے رۆکی کُت و دَمے جَتی تانکه وتی جوابئے تئیار کنگا آییا کمے مۆہ برسیت۔
برے برے ما انچۆ بُرز کپتێں کہ منی مات، بزاں آییئے گہارا وتی گُشان مئے نیاما اێر کت، (بلۆچانی دۆد اِنت کہ اگن جنگئے پِڑا جنێن وتی گُشانا نیاما اێر کنت تہ مردێن آییئے شرپا زَہم‌جنگیا دارنت)۔
مئے سیاسی منزل یکّێن اَت۔ ما سیاسی ہمکار اتێں۔ مئے دوێنانی گَل په بلۆچستانئے آزادیا جہدا اتنت و دوێں اتّهادی اتنت۔ ما طریقہ کارئے سرا ہمشئور نه‌اتێں۔
آ آس پِردارۆکێں گُشتانک دئیۆکے ات۔ آییا کراچی پرِس کلبئے دێما بلۆچ سِلاہ‌بَندێں سرمچارانی پلّه‌مَرزی کت۔ هما وهداں کہ انّوگێں جُنز نۆک‌گام ات، یک رَندے آییا وتی جندئے مێتگ، مندا، فئوجیانی چِک‌پۆسٹانی چست کناێنگئے واستا ریلیے کشّت۔ فئوجیاں آہانی سرا ربّڑئے تیر گوارِت۔ آ پُشتا نکنزِتنت۔ گُڈّیا ایف سیئے کمانڈرا آ سلاہ جت کہ اگن شُما مارا بگوشێت کہ مئے فئوجیانی سرا کئے اِنت کہ اُرُش کنگا اِنت ما اے چِک‌پۆسٹاں چِستَ کنێں۔ آییئے پَسّہ چے اَت؟
تئو آیانی ناما زانَگَ لۆٹئے؟ من ترا جَتگ۔ و منی نام گُلام مہمدِ مہمد ایوب اِنت۔ اے راکٹاں تئیی کئیمپانی سرا من جنَگا آں۔ تئیی فئوجیانی سرا اُرُش من کنگا آں۔ شما کہ چه وتی کئیمپاں در کپێت، اے من آں کہ شمئے سرا تیرَ گواراں۔ اے من آں۔ نوں ترا ہرچی کنگی انت بکن، و اے چِک‌پۆسٹاں دیر کن۔
مهلوکا چێتک جَت و چِک‌پۆسٹ ہما رۆچا، رندتِرا دور کنگ بوتنت۔
من آییئے هر کَسی دێما سِلاہ‌بندێں آجۆیی‌دۆستانی پلّه‌مَرزیا وش نه‌اتاں۔ دگه بازێں گپّانی سرا ما گۆں یکے دومیا ہم‌سَنّت نه‌اتێں بله مئے جنگ و داوایانی بُن ہمِش اَت۔ منی دلیل اِش اَت کہ ما سیاسی گروپ اێن و مارا ماں مێتگ و بازاراں کار کنگی اِنت۔ مئے مکسد لَس بلۆچئے پاد کنگ اِنت دانکه گێشتر مهلوک مئے همراهداری بکنت۔ دنیائے دێما سِِلاہ‌بَندێں مردمانی پَلّه‌مرزی فئوجئے سُلُّک کنگ انت، و آ چُشیا مارا مئے کارا نئیلنت۔
بله یک رَندے لیاری، کراچیا بی ایس او و بی این ایمئے ہئوارێں جلسهێا من مُچّیئے تها گۆن اِتاں۔ آییا که وتی گُشتانک بندات کُت، منی تَهئے پهرێزۆکێں مردم هم میزان میزانا مِران بوت۔ آییئے زبانا اَنچێں سِہرے مان اَت کہ من ہم کم کما ہمے مُچّیئے پئیما بئیان بوتاں کہ آییئے همک لبزا سرا گََلا چێتک جَنَگا اَت۔
بله لۆگا که اَتکێں، ما پدا مِڑِتێں۔ ”تئو فئوج چه پێسرا اُشۆ داته، مرچی تئو دپ گۆں ایم کیو ایم (سیاسی گروپے کہ کراچیئے سرا وتی هاکمیئے دارگا وتی مخالفانی کۆشا هم چَکّ و پد نبیت ) آ کُته۔ آ هم اُردوا، تانکه تئیی هبرا الکاپیا سرپد ببنت۔ تئو دُژمناں گێش کنان ائے۔ کراچیا تئیی کُشگ په ایم کیو ایما مزنێں کارے نه‌اِنت۔“
آییا چه وتی شیرچاها گُٹّے گِپت، سگرێٹے رۆک کُت، وتی نندگئے راستی وَش کُت و بِچکندِتی: ”اے (ایم کیو ایم والا) مئے مردمانی سرا همله کنگا اَنت۔ ایم کیو ایم کراچیا بلۆچئے زۆرا سرپد انت (200 لَکّ مردمئے پۆرٹ سٹی، کراچیا بلۆچانی یک مزنێں آبادیے)۔ ایم کیو ایم والهانا اے هبر وشَّ نبیت کہ بلۆچانی تها سیاسی یجّاگهیے ببیت۔ من آیانا اے کُلئو دێم دات کہ ما وتی مهلوکئے پهرێزگا زانێں“۔ آییا وتی چاهئے گُڈّی ترمپ وارت و سگرێٹارا دَمے جَت۔
ایم کیو ایم والاهاں مئے سنگتانی دپترئے دێما لهتێں تیر گواتا داتگ‌ات، تهنا همے پئیگامئے دئیگا کہ آ کراچیا ہچ رنگێں سیاسی چِست و اێر مکننت۔ ایم کیو ایمئے تیرگواریئے جوابا چئیرمئین (بلۆچانی تها آ چئیرمئینئے ناما زانگ بیت) ئے جواب نبوتگێنے ات۔ آییا گوشت: ”اگن شمارا تیر ہَست، مارا راکٹ ہَست۔“ یک برے همے گپی بلۆچیا کت، و پدا گوشتی: ”چۆ بلکێں شمئے سر پِر نبیت، من ہمے گپاں اُردوا کناں“۔
منی نزّا چئیرمئین بےپرواهے ات و آییئے مَنّۆکانی دلا نَتُرسے۔ بےپرواهی و نَتُرسیئے نیاما لکیرئے کَشّگ گران اِنت، بله من هجبر آییئے دێمئے سرا تُرس ندیست۔
فئوج اے گپا زانَگا اَت که آ تهنا گۆں وتی دپئے هبرا بلۆچ ورنایاں تُپنگ چِست کنگ پرماتَ کنت۔ هر جاگه شُت، چاروگِر آییئے سرا اتنت۔ بازێنے وَه آییا پَجّاهَ آورت۔ آیانی رَد دئیگئے واستا آییا وتی لۆگ و راہ مُدام بدل کنان کُتنت۔ بله اے گپّی زانت که اند و نااِندا آییا چِستَ کننت چیا کہ فئوجا بلۆچ جُهدکارانی گار کنگئے کار دێر ات بندات کتگ‌ات۔ آ، آیانی لیڈر اَت۔ بله اَنگت جلسهاں گُشتانک دئیگا ات و کراچی پرِس کلبئے دێما مزاهرهاں بَهر زورگا ات۔
آ رۆچی هم جلسهے اَت۔ 3 دسمبر 2006 آ۔ آییا جانے شُشت، گُد مَٹّ کُتنت، سرا ٹێلے مُشت، و چه لۆگا در آیگئے وهدا منا جُستی کُت: ”تئو زانا نئیائے گۆں؟“۔ من چه بلۆچانی سیاسی کارانی رهبندا نئوَّش اتان و منا رئوگ ہچ دلا نه‌اَت۔ ”اِنّه“، من گوشت، و آ دَر کَپت۔
”شمئے پِتانی میراس چیا بہرَ نبنت؟“، آییئے زالا منا مِڑَگئے وڑا گوَشت۔
تئیی مَرد وتا مان شُردێنیت۔ و هر جاگه مردمانی دێما منی و منی سنگتانی هلاپا گپ کنت“، من زَنگ جت۔”
اے اِسپێتێں درۆگے۔ تئیی هلاپا هِجبه لبزے هم نگوشیت۔ راستے که تئیی لهتێں سنگتانی سرا نئوَشّ انت و وتی نئوَشّیا چێر هم ندنت بله بله تئیی هلاپا کدی و کُجا گپی جتگ؟
ما انگه گپّا اتێں که آییارا فئونے اَتک۔ فئونی گپت۔ دمانُکێا چۆ بُتا هشک و هئیران بوت، پَدا گوشتی: ”بُرتگِش“۔
من هچ نگوشت و چه لۆگا په تچَگ در اَتکاں۔ ڈَنّا هئور اَت، منا بس و رَکشهئے کِرائے واستا زَر هم گۆن نێست‌ات که لیاریا برئواں، بچاراں چے بوته۔ من هئورئے سرا دو کیلومیترئے کساسا تَچانا شُتاں، چه هما سنگتاں کہ آییا نادۆست اتنت، یکێئے کِرّا کمے زَر بدل زُرت۔
من نُه ماه په تچگ گوازێنت۔ اے اَدالت و آ اَدالت۔ پرے وکیل و پرا وکیل۔ کراچی تاں لاہۆر، تاں اسلام‌آباد۔ برے ایمنسٹی انٹرنیشنلئے آفسا برے ایچ آر سی پیئے. مارا هچ هال رسگا نه‌اَت کہ کج اِنت۔
بیست ستمبر 2007 آ من بَسێا سوار اتان و اسلام‌آبادا رسگی اتاں۔ دومی رۆچا سپریم کۆرٹا آییئے کێسئے پیشی اَت۔ من اے سپرئے واستا سنگتێئے کِرّا 4000 کلدار وام کتگ ات کہ دنیگه بدل نداتگ‌انت۔ چه اسلام‌آبادا لهتێں میل پێسر، منا مئیسجے اَتک که فئوجا آ بلۆچستانئے نیامجینی شہر، سبیئے پولیسئے دَستا داتگ۔
لهتێن وَہد اَت کہ اے وڑێں درۆگێں ہبر بئیگا ات۔ منا پمێشکا باوَر نبوت۔ پدا منا چه نۆکێں نمبرێا فئونے اَتک۔ فئون کنۆک آییئے پارٹیئے باسکے اَت۔ آیاں کہ اے هال اشکتگ‌اَت، سبیئے پولیس اسٹێشنا مُچ بوتگ‌اتنت۔ آییا چراہاں یکے پرماتگ‌ات که منا فئون بکنت۔
”وتی ناکۆا هبر کنئے گۆں؟“ فئون کنۆکا جُست کت۔
من نزانت چے بگوَشاں۔ بلکێں آئی ایس آئی ئے مردمے۔ بله پدا من آییئے جندئے تئوار اِشکُت۔ ”هاں اڑئے، بیا واپس۔“ کَسێا، بلکێں آییئے زالا، هال داتگ‌اَت که من اسلام‌آبادا رئوَگا آں۔
دومی رۆچا آییارا تُربتا، آییئے جندئے دمگئے جێلا بُرتش۔ و لهتێں رۆچا رَند یلهِش دات۔ هرکس آییئے چارگا شُت۔ چه بلۆچستانئے همک شهر و مێتگا. من نَشُتاں۔ آ نوں پدا منی سیاسی دئینکار اَت۔
اَنچۆ که در اَتک، وتی آس‌شانێں گُشتانکی بندات کتنت۔ پاکستانارا بیهار دئیگ و گوشگا اَت کہ اگن منا نِگُٹ کنگَ لۆٹئے، منا بُکُشێت۔ لهتێں رۆچا رَند وهدے آ کراچیا وتی ٹارچرئے ٹَپّانی اِلاجا آتک، مئے داوا پدا شرو بوتنت۔ هما پێشئے مردم اَت، بس مُودش چتگ و کَسان کتگ‌اتنت۔ دێمئے سرا گۆشتئے نِشنان هم نێست‌ات۔ آییئے چه بنیادا مزنێں گۆش پوره مَستر بوتگ‌اتنت۔ بله چه گۆشاں گْران ات۔ وتی پَشکئے دێمئے کیسگئے مُبائل فئونئے گھنٹیئے تئواری هم اِش نَکُت۔
اِشاں منی سرا چیزے پتاتگ و منی هئیالا کَرَنٹِش جته، من کہ ٹارچر سِلئے ازیتانی جست کت ته بچکندانا گوشتی. چۆ اِندگرانی پئیما که تهاری ٹارچر سِلاںی ازیتا چه گوستگ‌اتنت و در آیگا رَند وتی ٹارچر سِلئے ہلاس نبئۆکێں انچێں کسه‌اِش کتنت که مردمئے جانئے پُٹ پاد آتکنت، آییا وتی ازیتانی بارہا باز ہبر نَکُت۔ برے برے منا جتِش، زاہ و بدِشَ کت، سِِلاہ‌بندێں ٹۆلیانی جُست و پدِشَ کت۔ بَسّ۔ هر وهدا که من جست کت، جوابی ہمِش اَت۔ بله آییا بَس نَکُت۔
آییئے تَہل و ترُندێں گشتانک اَنگه په فئوجا سردردے اتنت۔ 2008 آ، یک رۆچے من لایبریریا نشتگ و چیزے نبشته کنگئے جہدا اتاں، یکێا منا فئون کت کہ آ کراچی پرِس کلبئے دێما تکریرێا بوتگ، پولیسا گپتگ و بُرتگ۔
من چه لایبریریا در اتکاں، سنگتے فئون کت کہ پرِس کلبئے نزیک و گْورئے پولیس اسٹێشناں بپٹّیت۔ منی دل جَنَگا اَت کہ یکرَندے پدا آییا ”بیگواہ“ کننت۔ رۆڈ رَش اتنت و منا هما جاگها رسگا گَنٹهے لگّت۔ منی سنگتا منا فئون کت کہ آییئے شَک اِںت سَدّرئے تانها داشتگِش چیا که تانہ‌دار تَچکێں جوابے دئیگا نه‌اِنت۔ من گوشت که همودا بِجَلّ تاں من برَساں۔ من که سر بوتاں، مارا گوشگ بوت که تانہ‌دار گَٹّ اِنت، بنندێت۔ کِساس گنٹهێا رَند، من که آسنئے اسٹولئے سرئے نندگا دَم بُرت، پاد آتک و اے دێم و آ دێما رئوگ و آیگا بوتاں۔ رۆچ نۆکی کپتگ‌اَت۔ همے اے دێم و آ دێمئے گَردگانی تها من تانه‌دارئے دپترئے تَها په دُزچَمی چارِت کہ پکّا بکناں واکی گَٹّ اِنت یا مارا هشکا رْلّێنگا اِنت۔ من آییئے بوٹ دیستنت۔ سارتێں گینّے کَشِّت۔ آ ہمدا اَت۔ فئوجا نَبُرتگ‌اَت۔
نوں من نادَزرسێں اسٹوڈنٹے نه‌اتاں۔ من پاکستانئے مَسترێں انگلش رۆتاکا اہوالکارێئے بِستارا کارا اتاں۔ من وتی کارڈ دێم دات تانه‌دارئے کرَا، و تانه‌دارا منا تها تئوار کت۔
اے تئیی چی اِنت؟، تانه‌دارا جُست کت۔
منی ناکۆ اِنت۔
تانه‌دارا گین سارتے کَشِّت، ڈیوالا لۆنجانێں سیاهێں بۆرڈی منا پێش داشت۔ بۆرڈئے سرا گۆں اسپێتێں رَنگا، بُرزا تاں جهلا لهتێں نام نبشته اَت۔ اے درست، اے تانهئے پێسری ایس ایچ او (تانه‌دار) آنی نام اَنت۔ هرکَسی بدلیئے رۆچ هم نبشته اِنت۔ تئو گوَشت تئو جرنلسٹے ائے؟ بچار، اے تانئے گێشتر ایس ایچ اوا ماهێا گێش نَجَتگ۔ زانئے چیا؟ من هچ نگوَشت۔ پمێشکا که کراچی پرِس کلب همے تانهئے هَدّان اِنت و تئیی ناکۆ همک ہپتگ ہمۆدا کئیت و پاکستانا زاہ و بَدَ کنت. آییا کمّو دَم کُت۔ پدا فئوجی کاینت مئے مات و گهاراں زاہَ دئینت که ما پرچه تئیی ناکۆا ندارێں۔
من جُهدا اتاں که آییئے نگوَشتگێں هبرا سرپد بوت بکناں۔ نوں منی دل جَم اَت آییا دێرا دارگئے وڑا نه‌اَنت۔ تهنا په تُرسێنَگا گپتگِش۔
سوری سَر، منی ناکۆا شُمارا پرێشان کتگ۔ بله، نوں دگه برے پرِس کلبئے دێما نئیئیت، من زانت کہ من درێگێں کرارے کنگا آں۔
ہئو، پلیز، من ایف آئی آر دَرجَ نکناں۔ سُهبا مجسٹریٹا برئو، کَسانێں جُرمانهے جَنت، پُرِّش کن، و چه همۆدا کَشّ و بری۔ بله سرپدی کن۔
زَرور۔ من پدا درۆگێں کرارے کُت۔ من پورا پِتے اتاں و اسکۆلئے ماسٹرا دِلجمی دئیگا اتاں که منی چُک دگه رَندے شئیتانیَ نکنت۔
دومی سُهبا مهله، ما مجسٹریٹئے دپترا اتێں۔ سَر رِتکگێں، تَنک و تَهارێں دپترے اَت۔ دَپترئے تَها اینچک جاگه نێست‌ات که آیاں اینچو فائل مان کتگ‌ات۔ ما داں کِساس 20 منٹا اَنچۆ اۆشتاتگ‌اتێں۔ مجسٹریٹ فائلاں چارگا اَت، گوشئے سَهی نه‌اَت که ما هم همۆدا اێں۔ سَری که چست کت و چارِتی، من دَمبُردَهێں مَردے دیست که وتی اُمرئے شَستُمی سالی نَزّیک کتگ‌اَت۔
ملزم کئے اِنت؟، جُستی کُت۔
اِش اِنت، من په اَجالتی دَست دێم په وتی ناکۆا ٹال کت۔
مجسٹریٹا آییئے نێمگا چارِت۔ دۆشیێں شپ آییا تانها گْوازێنتگ‌ات و اِسپێتێں رییشی تِج اتنت۔
وتی اُمبرا بچار۔ اے اُمرا مردُم چشێں کارَ کنت؟ امن و امانئے مسله پێدا کنگئے بدلا تئو نوں باید اِنت گۆں وتی نُماسگاں لئیبا بوتێنئے۔
من هُدا هُدا کنگا اتاں کہ آ جئورێں جوابے مدنت۔ چه مجسٹریٹا سَتر کَم بگرئے، 25 سالا کَستر اَت۔ بله چۆ بَلَد اَت۔ ہِچّی نَگوَشت۔ آییا دگه رۆچے ڈَنّا گوازێنَگی اَت که پدا پرِس کلبا برئوت یا آییئے گُپتارئے سِہرا مَستێں مردمانی مُچّیێئے دێما آس‌گوارێں گُشتانکے بدنت۔
آ چه جێلا دَر اَتک۔ نوں مارا گۆں یکے دومیا کار نێست‌اَت، کم از کم پرا دَمانا۔ مجسٹریٹئے دپترئے دێما مُچّیے آییئے ودارا اَت۔ ”لۆگا گِنداں گُڑا“، منا گوشتی و گۆں مُچّیئے همراهیا شُت۔
آ شپا دێرا که لۆگا رَسِت، چه مئے مسترێں جنگاں یکے بوت۔ مات بار بار تَها دئور کنگا اَت، بله اے بَری په مئے سَلاہ کنگا نه، په وتی کاشی، نِپاد، سَرجاہ و چادِراں که من دۆشی تانها بُرتگ‌اتنت و همۆدا بێهال کتگ‌اتنت۔ ”اے نوں شُتگ‌انت۔ تئو کراچیئے پولیسا نزانئے“۔ من وَس کت آ مئے سرا بچُٹّیت، بله آ هم وتی براتئے وڑێں یَڈّکے اَت۔ ”من هر هالا لۆٹانِش۔ و اگن دێمئے رَندا جێلا شُتئے، په تئو ورگ دێمَ ندئیاں“، آیی نوں دێم گۆں وتی براتا کتگ‌اَت۔ مئے سیاسی جنگ نوں لۆگی داواے جۆڑ بوتگ‌اَت۔ ما کرار کت که ما آییئے واستا نۆکێں رَزان بها زورێں، بله ما هجبر نَزُرت۔
آ گۆں وتی زال، مات و گُهاراں کتگێں کرارانی مۆکگا زبر نه‌اَت۔ زالی زُبان داتگ‌اَت که تئیی واستا ائے سیے گِراں، نَگِپتی۔ بله گۆں وتی مهلوکا کتگێں کئولی مۆکِت۔ کساس همک دیوان و جلسها کئولی کُت که من په آزاد بلۆچستانا وتی ساہا سَرَ گْوَزاں۔
سئے اپرێل 2009 آ، آ تربتا، چه وتی وکیلئے دپترا گِرَگ و برَگ بوت۔ 9 اپرێلا آییئے تی درْشتگێں لاش دَست کَپت۔
منی هئیال انگه همِش اِنت که آییئے سیاسی حکمت عملی رَد اَت۔ بله آییا گۆں وتی ”رَدێں“ حکمت عملیا لَکّاں بلۆچارا وتی آزاتێں بلۆچستانئے وابئے پورا کنگئے واستا چِست کُت۔ من انگه گوَشاں که منی داتگێں حکمت عملی شَر بوتگ، بله من چے کُت؟ من چه هما ہزارێں زهرا پُرّێں بلۆچاں یکے اتاں که مندا، آییئے لۆگا جم بوتگ‌اتنت و دلا آییئے بێرئے گِرگئے کرارا کنگا اتنت۔
من اے کرار هم پورا نَکُت۔ بله بازێنێا کُت، یا کم از کم همے جُهدا کنگا انت۔
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
