نۆٹ: اے کِسّهی گَپّ اَنت. کَسّ اِشان په وت مکَشّیت، نه دلا بیاریت. اے کِسّهے ائولی بهر درانڈێهی په سَرے و شِگان په سرے اِنت.
مُلکئے مردمان! یورپا بێزار کنێت. شما مُلکا هیروینی باتێت، بله سویڈنا مئیایاتێت. اگن بێبَلهے سویڈنا آتکێت، گڑا اَلّاه بکش گِلاسیئے هَملۆگ و اَلی مهمد اێراننژادئے همساهگ مباتێت. دوێنان منا انچۆ دِلسیاه کرتگ که کِسّهَ نبیت. یک نێمگے مِڈَل‌کِلاس اِنکِلابی کئوم‌پرست رهنما و دومی نێمگا سردارزادگێن آریایی. و دوێن په یکدومیا دنتانَ درُشَنت.
گِلاسیَ گوَشیت منا رۆچے دَه رندا سُهر کن و بدئے، بله من چاهئے پِر کنگَ نزانان. اگن تئو کنَوَر نزانتگ‌اَت، دگه چُلۆپَگے بکرتێن. بله، نه. بێماتێن مُرگئے سجّهێن هَڈّانی چۆنسگا رند بدبۆدارێن باکارگے جنت و هیرانان کِچَنا دئورَ دنت.
یک رندے من په براتی گوَشت: ”اَلّا بَکش! من و تئو برات اێن، بله برے برے پیمّازے ٹماٹرے بترُنس گۆن که منی کۆپگ سُبَک‌تِرَ بیت.”
ائولا وَه سرپد نبوت که ” ترُ نسَگ” چیا گوَشنت. وهدے من زُبانزانتی گالبندانی رِدا گیشّێنت و دات که ترُنسَگ و کۆٹگ یکّ آسانێن کارێئے دو جتاێن نام اَنت، گُڑا شاکارگے جت و گوَشتی: ”گۆش دار. یک رندے باتِستائے سپاهیگ فیدَل کاسترۆئے رندا کپتگ‌اَتنت. کاسترۆ تچان تچانا لۆگێا شُت و چێر بوت. لۆگئے جنێنا کاسترۆ پجّاه آورت. آییا کاسترۆ دستا گِپت و وتی وابێن جنێن‌چُکّئے کَشا واپێنت. وهدے سپاهیگ کاسترۆئے پَدان گِرانا همے لۆگا آتکنت، جنێنا گوَشت: ‹اِدا کَسّ نێست، بێدِ منی جنِکّ و منی زاماتا.› سپاهیگ یکیم بوت و وتی راها شُتنت.”
من گِلاسیئے مَکسَد هما دَمانا زانت: تان بلۆچ کئوم وتی سرۆکئے واستا هما کربانیگا ندنت که کیوبائے مردمان په کاسترۆا داتگ، بلۆچستان آزادَ نبیت. پمێشکا، من هم چه اِد و رند آییئے گوَشگ یله دات و سجّهێن چُلۆپگ وت کرتنت، تانکه میر اَلّاه بَکش په وتی سیاسی و کئومی کاران وهد کشِّت بکنت.
و آ منی مالِک مکان اِنت هم.
دو سال پێسر، وهدے تچان و پرُشان سویڈنا آتک و رستان، اِدا من کَسّ نزانت. لهتێن سیاسی پجّاه آرۆک هست‌اَت، بله چه سیاستا دَم برُتگ‌اَت، پمێشکا شُتان و وتا سویڈن سرکارئے دَستا دات. مُردنی اِنت اِشان منا آ اِزّت ندات که من آییئے لاهِک اَتان. بلۆچی و اِنگرێزی زبانانی نامدارێن نبشته‌کار نکَرزێن سویدیانی مُلکا آتکگ‌اَت، بله اے زَرچاپان آییئے کَدر نَکرت. اِشان منا بُرت و ڈونڈێن کئیمپێا دئور دات.
بله پدا من وتا تسلّا دات که نامدارێن اێرانی نبشته‌کار کادِر اَبدُلّاه هم که دَرانڈێه بوتگ و ائولا نِدرلێنڈا آتکگ، اِسپێت‌پۆستان آییئے کَدر نزانتگ. اے شَهمَردا کَسانێن وهدێئے تها ڈَچّ زبان در بُرت و همے اِسپێت‌پۆستانی جِندئے زبانا وتی ائولی شهکارێن ناوَل نبشته کرت.
نون شمئے کَستِرا هم اِراده کرت که کئیمپئے تهنایی هر هالا سَگّگی اِنت و لهتێن ماهئے تها سویدی زبان انچُش در برگی اِنت که وتی نۆبَل داد گِرۆکێن ناوَلا همے شَرچیزّانی زبانا نبشته کرت بکنان. پێسرا من گوَشتگ اے کارا جهانگیرێن اِنگرێزی زبانا بکنان، بله پدا من پِگر کرت که نۆبَل دادئے بنُیاد اێر کنۆک سویدی
مردے بوتگ و ناروێجی نۆبل کمیٹی هم چه سویڈنا دور نه‌اِنت، گڑا گۆن همے نیّتا، من چار سَد نَگدێن کَران دات و سویدی سِکّگئے کتابے زُرت. برے یوٹوب چارِت. برے دلئے تها وتی ناوَل ائولا بلۆچیا نبشته کرت و پدا سویدیا رجانک کرت. دو ماه همے وڑا کئیمپا گوَست.
بله، مُلکئے مردمان! اۆدا منا رِشک و بۆٹان برُتگ‌اَت. تئیی اے کَشا مزن‌گُٹّێن اَرَبے، آ کَشا چینی شَررنگے و انگت مَزَن‌هُرّێن سیاهے تئیی سرا مێلانک اِنت. تئو منا لَگت دئے و من ترا. هئیّاپه‌دِه. من چارِت اِدا نِندگَ نبیت.
گڑا همے بدهالیئے زمانگا منی سنگتێا گوَشت که آییئے ناکۆا واجه الی مهمد اێران‌نژاد نامێن فئیسبُک پرِنڈے هست. سنگتا واجه اێراننژادئے ٹیلپون نمبر چه ناکۆا پَچ گِپت و منا دات و گوَشت: ”واجه اێران‌نِژاد هرکَسا کُمَکَ کنت. پئونی بکن، ترا هم وڑے کنت.” من پئون کرت.
”اورشِکتا،” واجها گۆن پئونئے چِست کنگا دَرّاێنت.
تان آ وهدا من اینچک سویدی در برُتگ‌اَت که اورشِکتائے مانایا بزانان، بله چُش نزانت که اِشیئے جوابا چے گوَشنت. پمێشکا من واجهئے سویدی سلامئے جواب وتی مَنّا بلۆچیا دات.
”سَلام، واجه! منی نام ساجد اِنت. منا…” منی هبر واجها بُرِّت.
”هان ساجد جان! تئو ائے؟ تئو وشّ ائے، ندَرُن؟” واجهئے رو په من چۆ چاردهی ماها رُژنا اَت.
”من وَشّ…” منی هبر پدا واجها بُرِّت.
”ساجد جان! تئو منی چُکّ ائے، ندرُن، بله ترا هُردلێن هبرے گوَشان، دلا مَکن.” منا ایمانا یله دات. وتی گۆش رُپتنت که بارێن چِه هبرے.
”مارا شمارا باید اِنت چه جَٹّێن اَربانی گلُامیا در بیاێن. تئو منی چُکّ ائے، ندرُن، بله همے سَلام منا دۆستَ نبیت. ما باید بگوَ شێن ‹درود و درهبات›.”
واجهئے هبرئے مانا اِش اَت که مرد اَربی زبانئے سَرا وَشّ وَشّ نه‌اِنت.
من سلامئے بدلا ”درود و درهبات” گوَشگئے کئول کرت و واجه اێران‌نژادا منا گِلاسیئے گوَرا جاگه دئیاێنت.
گِلاسیا واجهئے بنگلهئے دومی تبَکّ په کرێه گۆن اَت. منا ھم جاگهی دات که آییئے کرێه نێم بوت. نون آ وابجاها وَپتگ و من ٹیوی هالا، سۆپهانی پُشتا.
سۆپهانی پُشتا منی نِپاد بیست و چار ساهتا پچ اِنت که پچ اِنت. بێگاها، انچُش که چه کارا کایان همے نرم و آرامێن بۆپئے سرا تچکَ بان و پئیسبُکا مُلکی پۆٹۆ چاران یا یوٹیوبا هُدامُرزیێن شۆهازئے پِر بستگێن سئوتان گۆشَ داران.
مُلکئے زمانَگا، منا شۆهازئے شائری هاس دۆست نبوتگ. من وَه گوَشتگ که آییئے شئیران بێد که جاگهانی ناما دگه هِچّ مان نێست، بله نون آییئے زهیرۆکان گۆش مداران، منی پۆست پُرَّ نبیت. شۆهاز وتی یله داتگێن مَچّاتئے کِسّهانَ کاریت و من وتی نۆدانئے گۆریچ و لِوارانَ ماران.
دَرانڈێهیئے مزَنێن ائیبے اِش اِنت که تئو میزان میزانا مُلکئے ائیبان شمۆشانَ بئے و یکّ وهدے کئیت تئیی یاتا تهنا مُلکئے وَشّی پَشتَ کپنت. تئو آ شپان بێهئیالَ بئے که تئو و تئیی مات شُدلاپی وَپتگێت؛ بسَ هما شَپ یاتَ بیت که ماتا په تئو مردمی رنگئے کۆلُکے پتَکگ. ترا تاهیربَکشێن کئوش یاتَ بیت، بله نپَسگیرێن گَرما بێهئیالَ بئے. ترا سئے سالئے هُشکسالی گیرَ نئیئیت، بله سئے سالا رند ائولی هئورئے بۆ پرامۆشَ نبیت. تئیی نِزۆر ترّانێن یادداشتا، کۆه و کئور رُدانَ کننت و مردم بێهئیال بئیانَ بنت.
اے دَرانڈێهیئے گُڈّی اِسٹئیج اِنت. چه اِد و رند تئو چه مُلکا پَهک سِدئے.
واجه اێران‌نژاد همے اِسٹئیجا سر بوتگ و گِلاسی همے راهئے مساپرے. دوێن په وت مُلکے ٹهێنَگَ لۆٹنت که رۆچے نه رۆچے اۆدا واتر بکننت، بله نزاننت که آیانی یله داتگێن مێتگ نون وئیران اَنت. آ په مُلکئے مردمان سیاسی جُهد وَه باز کنگا اَنت، بله مُلکئے هالا سرپد نه‌اَنت. آیان وتسَرا وتا و منا دلاپ کرتگ. چه ننُّکێن تِپلا گنَتِر اَنت.
گِلاسی وَه انگت چه من سئے سالا کَستِر اِنت و هبرے گوَشتیَ کنان، بله واجه اێراننژادئے اِلاج چے اِنت؟ آییا چه گِلاسیا بۆگے پِر. هپتاد و چار سالئے اُمرا، واجه اێراننژادئے گُڈّی واهگ همِش اِنت که مَرکا رند اێران‌نجادئے ناما مشهور ببیت. آ بلۆچانی اێرانا چه نێکی‌بدهَرامێن خُمێنیئے زُلما نِجات دئیگَ لۆٹیت. همے خُمێنی که واجهئے جندا آورت و مُلکئے مَستِری دستا دات. همے شَرچیزّئے واستا واجها شاهِ اێران مهمد رَزا شاه پهلئوی گَلّێنت. شاه وَه همے گَما رُزوا بوت و مُرت، نون چه خُمێنیا بێر گِرَگئے واستا واجه اێران‌نژاد مان اے رۆچان همے چِست و اێرا اِنت که وڑے نه وڑے مهمد رزا شاهئے مسترێن بچَک رَزا پهلئویا اێرانئے بادشاه بکنت.
په اے اِنکِلابی کارئے کنگا، واجه اێران‌نژاد هر شَپ اِسکایپئے سرا تَکریرَ کنت، و آ هم مئے لۆگا، چیا که وتی لۆگا واجها چُشێن مِلّی کارانی اجازت نێست. آییئے زالا مَردتَلاک وارتگ که اگن الی مهمد اێران‌نژادا لۆگئے تها خُمئینیئے نام گِپت، گڑُا بێبَلهے واجها یلهَ دنت.
اگن گُشتانک شهدێن بلۆچیا بوتێننت، من انگت چه واجهئے هبران اێرانی سیاست و تاریخئے بارئوا لبزے دو لبز در بُرتگ‌اَت، بله آ وتی تکریران مُدام شیرکنێن پارسی زبانا کنت. تان آییئے چَمّان هاٹیگ و منی چَمّان واب مان، آییا هِڈپئون گۆشا اَنت و گۆن وتی جَکسۆکێن هاکمی آوازا رَپٹیت.
”ما باید یک دئولت سۆسیالیستی و کنفیدرێسی در اێرانِ دِموکراتیک ایجاد کُنیم. ما باید ارزشهای رنسانس اروپارا بپذیریم…”
شپئے ائولی دوێن پاس همے پئیم په کوکار و سَلواتَ گوَزنت. انچُش که واب کَلهے واجها هلوَتَ کنت، وتی لئیپٹاپا پێچیت و پلاسٹِکێن کیپێا مانَ کنت و دُزّانی پئیما پادان گِرانا وتی لۆگا رئوت.
بله نون منا کئے وابَ گێجیت؟ واجهئے بازێن وا و زاریان منی چمّانی واب بُرتگ. دلا که کلَهے وابا دئیان داریوش، پِردۆسی، نۆشێروان، سائرس، شامَلۆ، خُمێنی، رزا شاه پھلئوی درُست چمّانی دێما زاهرَ بنت. برے برے مئے و شمئے بُنپیرُکێن داریوشَ کئیت، دستا منی سرا سَماریت و گۆن مُلّا پازُلی بلۆچیا دَرّاێنیت: ”اے مَرد که اَلی مهمد اێران‌نژاد هَست، اَسلا اێران‌نجاد هَست. چُشێن مردِ کبیر رَندِ سدان سال پێدا منیدن. شمارا باید هست اِشیئے اِزّت کنیدن.”
من، شاهانی شاهێن داریوشئے همے هبرئے لهازا کنان و واجه اێراننژادئے هریگ و اَسپیگان مانَ نئیاران، بله گِلاسی که چَرسئے دو دمَ جنت کَسّا مانَ نئیاریت. نون اگن واجها اێرانئے نام گِپت، بزان وت و گِلاسی مِڑتنت.
واجهَ گوَشیت که اێرانئے اَسل مردم بلۆچ بوتگ‌اَنت و چۆناها اێران بلۆچانی مُلک اِنت. چاردَه سَد سال پێسر، شومّێن نۆشێروان بلۆچانی سرا زِدّ بوت و آیی جنان و گَلّێنان مرۆچیگێن مَکُّرانا رَ سێنتنت. واجها وتی وٹساپی کلئوانی تها باز رندا گۆن مشرکی بلۆچان دزبندی کرتگ که پاکستانئے بدلا گۆن اێرانا هئوار ببنت و اێرانئے سرا وتی پِت و پیرُکی هاکمیا دوبرَ بِگرنت. اِشانی جوابا، گِلاسیا وتی وٹساپی کلئوانی تها چه مَگرِبی بلۆچان دزبندی کرتگ که په گرێٹَر بلۆچستانئے جۆڑ کنگا وتی ساها دۆست مدارنت. همے بُنیادی سیاسی اختلافئے سئوبا، هر یکّے دومیگا سندیت و وارت.
مُلکئے هال هم همِش اِنت. سیاسی و زاتی و نَسلی اختلاف یَکّێن اَنت، بله پَرک اِش اِنت که مُلکا هرکَس دومیگا کُشتَ کنت. سویڈنئے تها سَردارزادَگێن اێران‌نژادا اے اِجازَت هم نێست که وتی سیاسی اختلافانی بُنیادا گلاسیا چه وتی لۆگا در کرت بکنت. تان گِلاسی کرێه دئیگا اِنت و دگه کَمینَگیے نکنت، کَسّ آییئے لِمپانَ نگیپت.
بله مُلکا چُش نه‌اِنت. اۆدا تپُنگانی دَپ پَچ اَنت.
”رۆچا دَلاّرے مِریت و شَپا گَدّارے. نون، کُربان آن، نۆدان کُجا پَشتَ کپیت؟” مُلّا پاتمها منا بگلا کرت و گوَشت.
من وتی سورا نۆدانا آتکگ اَتان و مُلّا پاتمه سورئے سَرگوَپ اَت.
اے وهدا مُلّائے نازاکێن رهیم جان هیروین کشّگا اَت. چه منی سورا دو سال پێسر چه مشکتا پِنِش بوتگ و آتکگ‌اَت. ائولا، چۆ اے دگه پِنِش بوتگێن مشکتی پئوجیان، آییا وتی پِنشنئے زرّ ڈَبلڈۆر گاڑیے کرتنت و پاسینجَرکَشّی کرت. مُلّا پاتمه چه اے نۆکێن زِندا وَشّ و رزا اَت. نون آییئے اُردان ولایتی پئیناڈۆل نێست‌اَت، بله آییا سَکیدادێن هُدائے شُگر گِپت که دو مردمئے شام و سُبارگ درَ آتک.
بله هُدایی کاران کئے ٹَگَلێنتَ کنت؟
یک بێگاهے رهیم جان چه ترُبتا آتک، وتی وَشرئواجێن ڈَبلڈۆری جئیک کرت، دست و دێمی شُشتنت و وَپت.
اے بێگاه گوَست، اے شپ گوَست، دگه رۆچے بوت، دومی بێگاه آتک، بله رهیم جان پاد نئیاتک. مِرَگا وَه نمُرتگ‌اَت، بله مُلّایا هر پئیما ناوَلِّت، مَردا بسُت نکرت.
بزان نکنئے رهیم جان بچَکان رد داتگ و هیروینی کرتگ.
همے پئیما مشکتئے پئوجئے سپاه چه رهیم جانا رهیمُک بوت و مُلّا کُرۆسکئے کِرّا کارا لگِت. بازَ گوَشیت مُلّائے جاسوس اِنت و بازَ گوَشیت رهیمُکئے اربی مُلّایا دۆستَ بنت. جاسوسی ماسوسیئے گَپّان هُدا و پرێشتگ بزاننت، بله مُلّا کُرۆسکئے اَرب و اَربی‌دۆستیئے شاهدیا من داتَ کنان چیا که کائده کلَنڈُکئے کِلاسا منی اُستاد بوتگ. بازێن ‹ع› و ‹غ› ئے کَشّگا ما اۆکارتگ و شانتگ، بله اے مردِ مۆمِنا په ما بزّگ نبوتگ.
چُش که رهیمک زمانَگێا خلیجان بوتگ و کمّے باز اَرَبیَ زانت، نون مُلّا کُرۆسک رۆچے یک رندے آییا زَلور اَربیَ پرماییت. رهیمک اَربیَ کنت و ملّا چه پاکێن اربیئے سِهرا کۆچَنڈیت. هما وهدا که بازێن ‹خ› و ‹ق› ئے گوَشگا رهیمکئے اَرواه در آیگیَ بیت، نون آییا سَد کلدار دستا دنت.
اے سَدێن کلدار رهیمکئے رۆچئے پُڑی اَتنت. په همے سَدێن کلدارانی لالِچا سَجّهێن رۆچا مَسیتا کپتگ‌اَت و پنچێن نمازی ملّائے پُشتا وانتنت. اے دگه وهدان مسیتئے اسیریَ رُپتنت، کُمبان آپی مانَ کرت، سوچُکی‌ای دوتَ دات و نمازیانی دئور داتگێن کُلاهیَ چِت و یکجاگهَ کرتنت.
بله انچُش که سَدی نۆٹی دستا کپت، رَهیمُک چه مَسیتا درَ شُت. پمێشکا، تان هاٹیے هَست‌اَت، مُلّا کُرۆسکا وتی اربی گۆش دارگئے شئوک چه اِشائے نمازا رند پورَهَ کرت. اے دگه وهدان وتی شِکاری مُهیمانی کِسّهیَ آورتنت.
آییا، بێد چه شِکارئے شئوکا دگه بلۆچی بود مان نه‌اَت، بله گُڈّی وهدا، آییئے چمّان جواب داتگ‌اَت و چه شِکاری نئوبتان گوَستگ‌اَت. اگن رَهگوَزێن کپۆتے چه همسران سِست و مَسیتئے دپا نِشت، نمازیان په کُنّتَ گوَشت: ”مُلّا! آ اِنت کَپۆتے.”
”کپَۆتے؟” آ پَچَ لَرزِت. ”مُژدَه‌وار کرتگ شُما. زانت که منا جنۆک نێست. منی چمّ شَرّ کرتێننت، اے کپۆتُکا منی پێژگاها کوکوَ نَکُرت.”
آ دگه زمانگے بوتگ که نۆدانئے کپۆتان چه ملّا کُرۆسکئے کِلّێن چمّا ترُستگ. نون نۆدانئے مردمانَ تُرسیت.
بازارئے مردمَ گوَشنت: مُلّا پئوجئے جاسوسے و رهیمُک مُلّائے.
همِدا، سویڈنئے تها، منا دو جاسوس هست: الله بکش گلاسی و الی مهمد اێران‌نژاد. اگن واجهئے هبَر مَنّگ
ببیت، گُڑا گِلاسی آیی‌اِس‌آییئے اِجنٹ و گلِاسیئے پَٹّ و پۆلئے رِدا واجه ساواکئے دَلاّر اِنت. اے بهتام بِهانی بِه دێم‌په‌دێما جنگَ نبنت. تهنا من سهی آن که مئے لۆگا دو جاسوس هست. آیانی دلا جاسوس یکّے. واجهئے جاسوس گِلاسی اِنت و گِلاسیئے جاسوس واجه.
گوَشنت که چه منی آیگا پێسر، واجه و گِلاسیا ساه بهر کرتگ. واجهئے زالئے هسابا، باز وهدا واجهئے دۆستی انچۆ سَر رِتکگ که آییا گِلاسیئے کَلِک چُکتّگ‌اَنت. (آ کَلِکّانَ نگوَشان. اێرانا کَلِکّ گُبّا گوَشنت). آیانی مِڑ و کُڑئے بُن شمئے کستِر بوت.
چُش بوت که یک رۆچے ما سئیێن همدیوان اَتێن. اے وهدا گِلاسیا نۆک منا جاگه داتگ‌اَت و من دوێنانی نیاما دَرامَدے اَتان، پمێشکا وتا زیاده هۆر تۆر نکرت. آ دوێنان گپّ په گپّئے پُشتا داتگ‌اَت. گِلاسی پاکستانا زاه دئیگا اَت و واجه اێرانا. اِشیا کندِت و آییا دات، آییا کندِت و اِشیا دات.
ڈَنّا هئور بئیگا اَت.
همِدا من دَرّاێنت: ”شمئے هئیالا بلۆچستان آزاد ببیت یا گۆن اێرانا هئوار ببیت؟”
ائولا وَه دوێن بێوانک بوتنت. پدا گِلاسیا وتی دپ پَچ کرت، بله چُرتێا کَپت و نِگُٹّ بوت. واجه اێران‌نژاد کَمّک دێرا رند منی هبرا سرپد بوت.
”اے چِه سوالے، اُڑئے؟ اے هبرا هچّ کِچّهے نێست که بلۆچستان گۆن اێرانا هئوار ببیت. بلۆچ دَر اَسلا اێرانی…”
واجه اێران‌نژادا وتی هبر پورَه نکرتگ‌اَت که گِلاسیا دئور کرت: ”تئو بۆشت… تئو بۆشت…” من چه آییئے ”بۆشت، بۆشتان” زانت که مِڈَل‌کِلاس لیڈرا بلاهێن اختلافے دارَگی اِنت. ”که هَست‌اِنت نۆکی اِکانئوئے سال اِنت که بلۆچستان اێرانا گِپتگ.”
گِلاسی دگه هر هسابا بلۆچے، بله چه بیستا رند اردو کنگا لَگّیت و پدا وتی اردوا اِنگرێزیئے تها رجانک هم کنت.
”اکانئوئے، بزان ناینٹی وَن. فَکَت اِکانئوئے سال. بلۆچستان یک آجۆێن سرڈگارے بوتگ، و بیت.”
بزان نکنئے، پێسرا دوێنان نزانتگ که آیانی نیاما چُشێن بلاهێن سیاسی اختلافے هست. نون پَشۆمان آن که اے جُستا مَکنان بوتێنان.
وهدے من چارِت که دوێنانی سیاسی اِختلافا سَر په جاسوسی بهُتاما کَشِّتگ، گڑا من چۆ اکوامِ متّھدهئے پئیما مُداخلت کرت. یک بێگاهے، واجها وتی کُچِک مهارا گِپت و په گام جنَگا دَر آتک. من آییئے رندا کپتان و نێمراها مان تَرّێنت. من گوَشت: ”واجه! تئو مَستِر بو و گِلاسیا وَشّان کن.”
بله آ وتی هاکمی زِدّئے سرا اۆشتاتگ‌اَت: ”اگن مُلک باهۆ بیتّێن، الّاه بکش تان هما کِساسا لَگتُنَ دات که ارواهی چه کینّا دَر آتکێن.”
من چارِت تان واجهئے دێما اے هبرا سابِت مکنان که سَلاه کنگ هاکمی کارے، آ گِلاسیا وَشّانَ نکنت. پمێشکا من په آییئے هاکمی تَبا هاکمی کِسّهے آورت:
”بیت یک مُلّاے و مُلّا بیت آشِکے. نون هر کَسا مُلّایی نامے پِر ببیت، جنێنان سِتکا بیت. گُڑا یکّے په دم و چُفّ و یکّے په سِهر و سامِڑی، بازارئے سجّهێن زالبول مُلّایا پانَگ اَتنت. مردێنانی دِل لاپا نه‌اَت که بلکێن مُلّا یکّێئے جنا رد بِدنت و دێم‌سیاهیے بکنت، بله آیانی دست نه مُلّایا رسِت، نه وتی جَنان. همے وڑا وهد گوَزان بوت و چه هُدائے کُدرتان یک رۆچے بازارئے سردارئے چارُمی جن په تاییدێئے گِرگا مُلّائے گوَرا شُت. نَرێن مُلّایا که سردارئے هانوادهێن جَن دیست، آشِک بوت. جُمَهئے رۆچ که آتک، مُلایا اِسپیکر دپا کرت و واز کرت: ‹هر مردێنے که شپا چه جَنا پێسر واب بکپیت، جنئے سُهنی کپتگ‌اَنت.› هردێن مُلّایا اے وڑێن وازے کرت، مردمانَ زانت که کَسے نه کَسێئے جَن چه دستا شُتگ، بله کئیی؟ مردمان باز پِکر کرت، بله زانَگ نبوت که مُلّائے شِکار کئے اِنت. چُشێن مردم باز اَت که چه جَنا پێسر واب کپتنت. هئیر، دومی جُمَها مُلّایا پدا واز کرت: ‹اگن وپت و وابئے وهدا مردێن چه جَنا پێسر پارِگ ببیت، جنئے سُهن کپتگ‌اَنت.› سجّهێن بازارئے مردم وتی سرا شَکّیگ بوتنت. سئیمی جُمَها مُلّایا پدا واز کرت: ‹هر مردمے چه وتی جنا پێسر ورَگ بوارت، آییئے جَنئے سُهن کپتگ‌اَنت.› نون درُستان زانت مردم کئے اِنت، چیا که تهنا سردارئے لۆگا سردار و مردێنان پێسرا وارت و رندا جنێنان. گُڑا چه اے رازئے سرپد بئیگا رند، بازارئے مردمان شئور کرت که مُلّایا سردارئے دستا کۆشارێنێن.
چارُمی جُمَها، مُلّایا شاکارگے جت و انچش که اسپیکری دپا کرت، بازارئے ورناے گالیگ بوت: ‹نون ترا بَسّ اِنت، رۆباێن مُلّا! مرۆچیگا رند تئو مئے سردارئے بارئوا دانکے آورت، تئیی سِزا کُشَگ اِنت.› مردئے اِراده اِش اَت که سردار چه مُلّائے ٹَگّیان سرپد ببیت و مُلّایا زهمے بجنت و بکُشیت، بله سردارا همے ورنائے دست گِپت و نادێنت. گوَشتی: ‹مُلّا اَنچۆ دپوَشّیَ کنت. ائولا وَه مُلّا چُشێن گهُا چه پۆکا نئوارت که منی جَنا دِلمانَگ ببیت. و اگن دلمانگ بوت، په مُلّایا چُشێن سَد جن کُربان›.”
اِدا من اۆشتاتان. چیا که منی جند نزانَگا اَت من چے گوَشگا آن. اے کِسّه من همِدا اۆشتگی جاگها دپ‌مان‌دپ دات که بلکێن هبرے واجهئے تبا کپیت و رازیَ بیت. من که بسّ کرت، واجه اێران‌نژادا وتی گوَرانڈُکێن کُچِکئے مَهار چِکِت و اۆشتات. کچِکا کلونزَگے جت و منی نێمگا چارِت. من زانت که کِسّهئے کْلائمِکس انگت پَشت کپتگ.
”بله اَسلی هبرا گۆش دار، واجه جان!” نون من وتسرا وتا تُلّسا تُلّس کرت. ”وهدے مردمان نماز وانت و ڈَنّا در آتکنت، سردارا ورنا چامپِت و کِرّێا برُت. آییا گوَشت: ‹من چه ائولی وازا زانتگ که مُلّائے مردم من آن، بله گۆن لَنڈَرێن مُلّایان بِکپان و پاد بیایان، منی سرداری هم رئوت و بلۆچی هم›.” واجه اێران‌نژادا ٹَهکے دات و گوَشت: ”اَجَبتّێن هاکم بوتگ‌اَنت، نه؟”
”هئو، واجه جان! هاکمیئے لاهِک بوتگ‌اَنت.”
من وتی کار کرتگ‌اَت. چه اِد و رند، اگن من بگوَشتێن که وتی لۆگا گِلاسیئے ناما بکن، واجه چَکّ و پد نبوتگ‌اَت، بله من کَسانێن لۆٹے کرت. ”گِلاسیا وَشّان کن، واجه پُلّ! ترا نبَراهیت گۆن گِلاسیا بکپئے و پاد بیائے.”
نون چۆناها واجه رازی اَت. چه من جُستی کرت که چۆن گلاسیا وَشّان بکنت. من گوَشت گِلاسیئے بندیک گۆن بلۆچ و بلۆچستان و بلۆچیا اَڑِتگ. ”تئو وهدے اێرانا آزادَ کنئے، اۆدا پهلئوی و پارسیئے همراهیا بلۆچی هم بوانێنێت. تئو همے هبرا بکنئے، گِلاسی وَشَّ بیت.”
واجها هما رۆچا وتی پاٹی منشور ترمیم کرت و جمهوری وه مِلّی وه کنفیدرست وه سوسیالست اێرانئے لاپا بلۆچی زبانئے وانێنگئے تاریخی پئیسَله منی نکَرزێن چمّانی دێما زورگ بوت، بله آییا یک رندے پدا منا هُژّار کرت و گوَشت: ”الله بکش مارِ سیاهے. منی هُردلێن هبرا گۆش دار، شَنکُن. مئےشمئے لۆگا یک پاکستانی جاسوس هست.” آییا همے هبر انچُش نزّیک آتک و گوَشت که آییئے کَلِکّ منی کَلِکّان ٹَچ بوتنت.
باید وَه همِش اَت که گِلاسی په همینچُکا رازی بوتێن و شِهمِ دنیا بِنشتێن، بله نه. واجهارا ٹیکّا ٹیکّ گوَشیت:
”تئیی پاٹیئے مردم فَکَت چار اَنت. فَکَت تئو، تئیی زال و تئیی چُکّ. تئیی پاٹیا کئے مانَ کاریت؟ هِزبئے درستێن پاٹی بِمَنّنت، گُڑا هبرَ بیت.” اے بلاهێن شَرتے اَت.
هزبِ اێران سئے سَد پاٹیئے اِلاینسے. اے سجّهێن پاٹی دَرانڈێهێن اێرانیان په خُمئینیئے گَلّێنَگا جۆڑ کرتگ‌اَنت.
یک پاٹیێا دو مردم مان، یکێا سئے. واجه اێراننژادئے کنفیدرست مِلّی جمھوری اێران اے پاٹیانی نیاما اَسَردارێن پاٹیے و اگن واجه گَپّێئے سرا اَڑی بکنت، گڑا مردم چه آییئے هبرا ناهَبرَ نبنت. بله، سئے سَد پاٹیئے مَنّێنَگ اَرزان نه‌اِنت. په اے کارا واجه اێران‌نژادا سئے سَد اِسکایپ میٹنگ کنگی اَت؛ آ هم مئے لۆگا، آ هم پارسیا.
”ما باید ببلۆچها در مدارس بپردازیم…”
همے شومّێن پارسیئے دئینان منی نِکاهئے وَشمُرادێن رۆچ گَڑبَڑ بوت.
سئے رندا ”کبول کردن” گوَشگا رند من وتی آبرێشمی کمَرزانی بۆتک و رئوگا لَگّتان. بزان نِکاه تنینگه هلاس نه‌اِنت. ”تئو، چُکّلُک! کلَهے دلا بدار. تچَانئے، کُجا رئوئے؟” مُلّا کُرۆسکا منا پدا دَستا گِپت و نادێنت. لهتێن بےادبێن کُچِکّا چێرِ برۆتان کندِت و منی انداما درَهَگے زُرت. همے نگێگێن جاورانی تها چه مُلّا کُرۆسکئے دپا در آتک: ”پرواه نێست، کراچیئے چُکّے.”
بزان کراچیا رُستگ و مزن بوتگ، پمێشکا اِدئے رَسمانَ نزانت. چه بےادبێن مردمانی بێسرێن کلاگان منا کُرۆسک نامئے همے هبرا گنتِر تئورێنت. یک نێمگے وتا بلۆچی نبشته‌کارے کنان و یکے نێمگے بلۆچ سیاسی سرۆکے، نون تئوِ مُلّا کُرۆسک منا بگوَشیت که ”کراچیئے چُکّے”؟ کراچیا گۆن اے هبرا چِه کار که من پارسیَ نزانان؟ و ترا کئیا گوَشتگ که منی بلۆچی نِکاها پارسیا بوان؟
بله گلَتی منی اَت. پت و مات، سیاد و وارِس، درُستان منا گوَشتگ‌اَت که اگن ترا سور کنگی اِنت، کراچی یا ترُبتا بکن. من گِرّ بستگ‌اَت که سور نۆدانا کنان.
و نۆدان وئیران اَت. کَزا یک بانێا مردمے دَر آتک. گێشترێن لۆگانی دۆن لُڑِتگ و هِشت رَگامان راڑ راڑ کرتگ‌اَتنت. بانانی پێژگاها دانگ دانگے پیلُّشتگێن رۆتیێن تهتے اێر اَت و بَسّ. گێشترێن مردم لَڈِّتگ‌اَتنت. چه مئے نزّیکێن کَسان مزَنێن پِت، مزَنێن مات، مُلّا پاتمه و مُلّا پاتهمئے هیروینیێن چُکّ پشت کپتگ‌اَتنت. آ دگه درُست تربت و کراچیا لَڈِّتگ‌اَتنت.
چه بێمردُمیا، منی سورئے درُستێن کار من و مُلا پاتمها کرتنت: لۆگ په لۆگ ترَّگ و مزَنێن لۆهیگ پِنڈگ، اَسیرانی پچ کنگ، اسیرانی پێچَگ، پَسانی بها زورگ، پسانی هِلار کنگ، پَسانی پۆست جنگ، پسانی گرادگ، ورگانی دێما دئیگ و دستانی شۆدگ. اے بلاهێن کئومئے واهُندا ناکۆزاتک و تروزاتکے در نئیاتک. درُست کراچی و تربتا اَتنت. یا درمُلکا.
شاباش بات مُلّا کُرۆسکا که منی نکاهی مُپتا وانت و دات.
چۆناها، واجه مئولانا ابدُل‌اَلیم ساهِب منی زندئے هر وشّی و گَما گۆن بوتگ. انچۆ که چه ماتئے لاپا لکشُتگان، همے مۆمِنا منی گۆشان بانگ داتگ. اگن نادراه بوتگان، همے دربێشا گۆن وتی هیروارێن دپا منا دَم کرتگ. مَدرِسها منا جُزی وانێنتگ. کائده کلَنڈُکئے کلاسا مئے اُستاد هم بوتگ. منی نامدارێن دومی نام همے مردا پِر کرتگ. و همے هُداتُرس منی نکاه‌وان هم بوت.
پمێشکا منا باید نه‌اِنت که آییا مُلّا کُرُۆسک بگوَشان. چُشێن نام بازارئے مردمان په مئولانا اَبدُل‌اَلیما شاتَ بیت، بله منا مبیت.
نۆدانا، هرکسَا سئے سئے رندا نام بندگ بوتگ. ائولی رندا پێدا بئیگئے وهدا مات و پتا ترا نامے پِر کرتگ. اے گێشتر اَربی نام بوتگ‌اَنت: ساجد، گَنی، هئیات، اۆمر یا مهمد. اگن منی وڑا یکّێا شائرتَبێن پت و مات بوتگ، آیان وتی چُکّانی نام کاپیه رَدیپئے پابند کرتگ‌اَنت. چُش که ساجد، ماجد، امجد، واجد. اگن پنچُمی چُکّئے واستا هَمکاپیَهێن لبز پَشت نکپتگ، آییئے نامِش واسِپ کرتگ و چُکّئے آرگِش بَسّ بوتگ.
وهدے تئو اسکولا شُتگئے، مُلّا کُرۆسکا تئیی لۆگی نام اِسلاه کرتگ و آییئے سرا دگه نامے پِر کرتگ. اگن تئیی نام اِسلامی نامے نبوتگ، آییا نامئے دێما مهمد، اهمد یا اَلی پِر کرتگ و هما یَکّێن رۆچا اسکولئے رِجسٹرا اۆمرئے دێما مهمدے گێش بوتگ، بله برے برے مُلّا کُرۆسک اینچُکا رازی نبوتگ و مهمد اۆمرئے بدلا تئیی نامی مهمد اُمر کرتگ. اگن سرپدێن پِت و ماتێا شِکایت کرت که تئو مئے چُکّئے نام چه اۆمرا پرچا اُمر کرتگ، گڑا وتا هئیرانی کرت و گوَشتی: ”بله نون وَه بوت. نون وَه رِجسٹرا مان اِنت.”
مُلّا کُرۆسکا گئیر اِسلامی نام دۆست نبوتگ‌اَنت، بله اے هم شاتی نبوتگ که یکّے وتی چُکّا پئیگمبری نامے پِر بکنت. ”اے هَبیس بارێن کُجا وتی دێما سیاهَ کنت و پئیگمبر ساهِبئے پاکێن ناما کِشیت.” پمێشکا اے وڑێن نامانی دێما آییا زلور ”دۆست” پِر کرتگ و تئو دمانا دمان چه مهمدا، دۆست مهمد و چه پئیگمبرا، پئیگمبرئے دۆست بوتگئے.
شِرّی هما وهدا بوتگ وهدے ترا هُدایی نامے پِر بوتگ، چُش که گَنی یا رهیم. ”تئوبهئے مَکام اِنت. دۆزهئے جَمبورێن آس په انچێن پت و ماتان اِنت. اے لِمپیا هُدایی نام پِر کنگ شِرکے، و شِرک گناهِ کبیر اِنت،” مُلّایا وتی سُهرێن کلَمئے نِبّ چونسِت و رجسٹرئے تها ”گَنی” ئے دێما ”ابدُلے” پِری کرت. ”سَرپد بوتئے، بچَه لَمپَش؟ عبدالغنی، بزان هداوند تالائے غُلام. بگوَش عبدالغنی.” نون اَبدُلگَنیئے دپا عبدلئے ع و غنیئے غ چه کجا کاینت. آییا وتی لِلّک دپئے درستێن نێمگان ترَّێنت، بله چه آییئے دپا عبدل غنی در آیگی اَت و ابدُل گنی در آتک. اے لَٹّی کارے اَت.
”بیا اِدا، هَبیس که مانَ کائے.” مُلّا کُرُۆسکا ابدُل گنی وزیرلۆٹ کرت. ”کان پکڑو.” مُلایا اے وڑێن هُکم مدام اردوئے تها داتنت: چُش که ”اِدهر آئو”، ”کان پکڑو”، ”مُرگا بنو”، ”اُٹهک بئیٹهک کرئو”، ”هاتھ دکھائو” و ”مئولا بخش کدھر هے؟”
اَبدُل گَنیا تنینگه گۆش نگِپتگ‌اَتنت که واجها آییئے لاپئے راستی نێمگئے چَبّا انچێن چینڈُکے پاتک که پردگے گوَنڈل کزایی ببیت. ”نون بگوَش. عبدل گنی.” اے رندا مُلّایا زۆر گێشتر جَت، بله چه هُدائے کُدرتا غنیئے غ آییئے دپا هم نئیاتک. چه پشَلیا، ابدُل گنیئے لاپئے چَبّی یله دات و گوَشتی: ”اے عربی ھم عجب غیبی زبانے. ترا دَزنُماز مبیت، تئیی دپا نئیئیت.”
سئیمی و گُڈّی نام ترا نۆدانئے مردمان پِر کرتگ و تهنا همے نام بلۆچیا بوتگ. اے نام تئیی کردار و تبئے هسابا بندگ بوتگ و تئیی اَسل پجّار همِش بوتگ. نۆدانئے تها هُشکێن دۆست مهمدا کَسَّ نزانت، تئو باید اِنت بگوَشئے دۆست مهمد پیمَلُک. همے وڑا ابدُل گنی وَشگُٹّ، مهمد اُمر گُلاٹی و الّاه بکش اَلُّک. رندترئے زمانَگا، اردو و اِنگرێزی نامانی هم پێشن بوت، چُش که مئے و شمئے وتی اَلّاه بَکش چُراسی.
گڑا بِزان یک یک نامے پِر کنانا، سورئے اُمرا رسگا پێسر تئو سئے نامئے واجه بوتگئے.
بله، گۆن مُلّا کُرۆسکا چُش نه‌اَت.
زمانَگێا، آییئے نام مئولانا ابدُل‌اَلیم بوتگ. نۆدانئے کێنَگیێن مردمانی دست مُلّائے اربی دینا نرستگ، پمێشکا آیان مُلّائے لۆگی و اسکولی، دوێن نام سر چتگ و مَردارا سُبکێن نامے پِر کرتگ. گۆن اے کارا، آیان چه مُلّا کُرۆسکا دو بێر گِپتگ: یکّے آیانی نامئے هراب کنگئے بێر و دومی بێر بازارئے لُنڈێن کُرۆسانی همراییا مردمان چه وابا پاد کنگئے.
چه مئولانا اَبدُل‌اَلیم اُرفِ مُلّا کُرۆسکا باز بێر گِرَگ بوتگ. برے په جاسوسیئے گُناها و برے په گَدّاریئے. نون آییئے جند تهتئے باهۆٹ اِنت و چه آییئے چارێن بچکّان یکّے گار اِنت، یکّے پئوجا کُشتگ، یکّے کۆها جنگا اِنت و یکّے سرمچاران لێٹێنتگ.
مُلکئے مردمان!
شمئے اے درُستێن مسله وتی جاگها، بله انگت یورپا بێزار کنێت. همِدا، سویڈنئے تها، منا دو جاسوس هَست.
اے دوێن جاسوسانی کار مُلکئے بلۆچانی ناما سیاست کنگ اِنت، بله چُشَ نزاننت که نون نۆدانا بلۆچ پَشت نکپتگ؛ یا دَلار و گَدّار اَنت، یا جاسوس و چاریگ.
و په آیانی چَرَ گا شاهین و گلُّڑ.
Published: July 14, 2019
Republished: March 01, 2022
Sajid Hussain (1981-2020) was a writer and senior journalist from Balochistan. He had a degree in Economics, International Relations and English Literature from Karachi University. He had the experience of working with Pakistani newspapers Daily Times and The News International. Sajid Hussain was also the founding editor of this online magazine.
