مرچی شاھینه شاھینءِ کۆشءَ سئے سال کُبل بوت. شاهینهءَ چه لَبزانک، هالکاری، فائن آرٹ، انسانی هکّ ءُ چاگردی سرگرمیانی راهءَ جنِکّانی آوازءِ تئوانا کنگءِ راه دَر رُپتنت. شاهینه، مئے چاگردءَ هما سجّهێں سِلّێں نام پِر بَستنت که اے دابێں دلێرێں جنِکّےءَ بندگ بوت کننت. کُشنده تاں رۆچِ مرچیءَ آزاد اَنت، البت جنێنانی اِمپاوَرمنٹ ءُ جنِکّانی، وتی مسلهانی سرا هبر کنگ ءُ دێما دَر آهگ رۆچ په رۆچ وَدّان اِنت. اے هما کار اِنت که اِشیءِ واستا شاهینهءَ وتی زندگانی دات. هالانکه آ وهدا کَسّءَ باوَر نبوت که شاهینه اے کارءَ کت کنت.
”ائولی رندا که شاھینه منی کرّا اَتک که ما جنکّاں آوازے دئیگ لۆٹێں، منا مهسوس بوت که اے (شاهینه) هم چه هما جزباتی چُکّاں یکّے که بێدِ وانَگا دگه هرچی کننت چێا که اے گپّ په اے اُمرءِ جنکّےءَ مزن اَنت. بلے باز وھدا رند که گۆں من دوبر ھال‌ئےِ کُت، وتی کارءَ هم کنگا اَت ءُ انگه همے گپّءِ سرا اۆشتاتگ‌اَت که نۆکێں جنکّ نبشته‌کار در گێجگ لۆٹیت. جنکّانءَ آوازے دئیگی اِنت،“ بلۆچی زُبانءِ نامی‌ئێں نبشته‌کار ءُ په جنێنانی هَکّاں هبر کنۆکێں مهلب نسیر گُشیت.
شاهینهءَ ”دزگُهار“ءِ نامءَ چاگردی گَلے جۆڑ کنگءِ واب سرا اَت. اسکول ءُ کالجاں جنکّاں ٹۆهێنان اَت. مراگش ءُ دیوان اَڈّ دئیان اَت. آ زمانگءِ، کێچءِ یک اِسکول‌اسٹوڈنٹے گُشیت که ”من ائولی بَرا ’وومن اِمپاورمنٹ‘ءِ لبز چه شاھینهءِ دپءَ اِشکُت، هما وهدا که شاھینه ’دزگھار چاگردی گَل‘ءِ تچ ءُ تاگاں مئے اسکولءَ اَتک. آ وھدی من اینچو هئیال نکُت، بلے نوں که جێڑاں، ھئیران باں که آ زمانگءَ شاھینهءِ زهنءَ اے ھبر چۆں اَتکه؟“
چاگردی گَلءِ همراهیءَ تاکے هم کَشّت‌ئےِ ءُ جنِکّانی نبشته‌ئےِ شنگ کُتنت. ایچ آر سی پیءِ پلێٹ‌فارمءَ هم سرگرم بوت ءُ جنکّانی آوازءَرا دێما آرَگءِ جُهدئےِ کُت.
اے چست ءُ اێرانی همراهیءَ لۆگءِ کارئےِ هم بَڈّا اَتنت.
شاهینه، رفیق ءُ مهرنگءِ ائولی جنکّ اَت. آ دگه چارێں گُهار کَستر اَنت. براتِش نێست. چُکّ کَسان بنت ءُ رفیق چه لۆگءَ در کئیت ءُ رئوت ءُ پدا واتَر نبیت. مهرنگ گُد دۆچائێنیت ءُ اێران ءُ خلیجاں بهااِش کنت ءُ زندگیءَ تێلێنیت. مَھرنگ گێشتر همے تَچ ءُ تاگان بیت. ”شاھینه گُھارے نه‌اَت، ماتے اَت. کَنوَرءَ بِگر تاں مئے وانێنگ، لۆگءِ رُپت ءُ رۆپ، شُشت ءُ شۆد، دْرست ھمائیءِ سرا اَتنت. ءُ اے نه‌اِنت که اے کارئےِ په نادلکشی کُتنت. په گَلے کتنت‌ئےِ،“ شاهینهءِ گُهار معصومه شاھین گُشیت.
بگِندئے شاهینهءِ اِزمءِ تها جنێنءِ جێڑهانی درشان پمێشا هکیکی اَنت که اے سجّهێں کارئےِ همے کَسان‌اُمریءَ کتگ‌اَتنت که په اِشانی کنگا اُمرے درکار بیت.
شاهینهءَ چه بلۆچستان یونیورسٹی شالءَ فائن‌آرٹس ونت ءُ چه همدا بلۆچیءَ ماسٹرزئےِ هم کت. اے وهداں پی ٹی ویءَ هم یک پروگرامےءِ مهماندار اَت.
شالءَ که وانَگا بیت، کێچءَ ”دزگُهار“ءِ سرگرمی سَرد ترّنت. بازێنے همے سرپد بیت که شاهینه گار بوت. چێا که چاگردءَ کِساس چه هر نێمَگا لنکُک شاهینهءِ نێمگا ٹال بنت. کَسے گُشیت بدکارێں جنکّے. کَسے گُشیت سرکارئےِ دێما آران اِنت ءُ نۆکێں زُبیده جلالے جۆڑئےِ کنت. بی ایس او هم وتی سنگتاں هال کنت که کَس اے جنکّءِ همراهداریءَ مکنت.
واجه غنی پرواز، که چه بلۆچی زُبانءِ اهم‌ترێں نبشته‌کاراں یکّے، گُشیت: ”من وھدے سرپد بوتاں که شاھینه پێشءِ وڑا سرگَرم نه‌اِنت، گُڑا من ھال کُت که مردمانی گُش ءُ گۆانی سرا وتی کارءَ بند مکن. گوَشت‌ئِے که من مردمانی سئوَبا کار بند نکُته. من وانَگا شالءَ رئوَگاآں. ءُ گۆں من کئول‌ئےِ کُت که من چه وانَگا چُٹّاں، کاراں برجاه داراں.“ واجه پرواز مئے چاگردءَ انسانی هَکّ ءُ جنێنانی برابریءِ مهکم‌ترێں الَم‌بردار اِنت ءُ مُدام اے دابێں مردمانی پُشت ءُ همراه اِنت.
شاھینهءِ دزگُھار، شھناز شبیر گُشیت که شاهینه شالءَ وانَگا وَه رئوَگا اَت، بلے لۆٹَگا اَت که دزگھار گَلءِ سرگرمی بند مبنت. ”مردمےءِ شوھازءَ اَت که ’دزگھار‘ءَ کێچءِ تھا دێما بران بکنت تاں آ وتی وانگا ھلاس بکنت ءُ واتر ببیت. بلے شاھینه ءُ ’دزگھار‘ءِ بابتءَ انچێں کسّه سازگ بوتگ‌اَت که اِندگه جنکّاں اے مزنیں ’گُه‘ وارت نکُت. مھلوکءِ اے روَیّه، وڑ وڑێں گپّ ءُ ھبر، مزنێں سئوَب اَتنت که په گَلءَ مردم پَشت نکپت ءُ مردماں زمّه‌داری زُرت نکُت. گَل پمێشا اۆشتات.“
گَل وَه چه مردمانی بُھتام، شِگاناں اۆشتارێنت، بلے شاھینهءَ دزگھار تاکبند بند نکُت. دزگھارءِ دو تاک‌ئےِ شنگ کُت.
شاهینه 2020ءَ وتی وانَگا سرجم کنت ءُ کێچءَ واتر بیت. بلے ”دزگُهار“ءِ بدلءَ نوں ”مکران اِکیڈمی آف آرٹس“ءَ بندات کنت. آرٹ ایگزیبیشن کنت. پینٹنگءَ پروموٹ کنت. ورکشاپ کنت ءُ مُدّتےءَ رند، ”دزگھار“ تاکبندءِ سئیمی تاکءِ جارءَ جنت.
اے نیامءَ نبشته کنگا بیت. شئیر ءُ کِسّهءِ همراهیءَ پینٹنگ هم کنت ءُ اے سجّهێں فارماں شاهینهءِ بُنگپّ جنێن بیت، بلۆچ جنێن.
شاهینه دێر اِنت چه وتی ائولی جۆد، جلال بلۆچءَ جتا بیت. نوں گۆں محراب گچکیءَ، دوھزار بیستءَ سور کنت. سورءِ هالءَ یک برے شاھینهءِ بَس یک گُھارے سَھی بیت. لۆگءِ اے دگه مردماں لھتێں ماهءَ رند ھال دنت.
سورءَ رند شاهینه بێگْواه بیت. نه وتی کارانی سرا دلگوش دنت، نه سرگرمی‌یےءَ گِندگ بیت، نه گۆں وتی دزگھارءُ پجّاروکاں شِھمیێں ھال ءُ اھوالے کنت.”اے وھداں شاھینه ھچ زاھر نبوت. من باز رابته کنگءِ جُھد کُت، بلے رابته نبوت. آ وھداں من آئیءِ دومی سورءِ ھالءَ سرپد نه‌اَتاں،“ واجه پرواز گُشیت.
شھناز شبیر گُشیت کہ “شاھینهءَ مُدام وتارا گۆں آزاتێں مُرگےءَ تشبیه داته. گُشتگ‌ئےِ که منی بالاں کَسّ داشت نکنت ءُ من وتی زندگیءَ په آزادی گْوازێناں، بلے منی دلءَ دومی سورءَ شاھینهءِ بانزُل گْوَتکنت.
5 ستمبر 2020ءَ محراب گچکی که شاهینهءَ تربتءِ هسپتالءَ کاریت، اے وھدا ساه‌ئِے مان بیت. بلے هۆن‌ئےِ سَک باز رِتکه بیت، پمێشا ساه دنت. تیرءَ ابێد شاھینهءِ جسمءَ جنَگءِ ٹپّ ھم پِر بوته ءُ هسپتالءَ، چمدیستێں مردمانی ھسابءَ محرابءِ دێم ءُ گردنءَ ھم ٹَپّ پِر بوته ءُ زانَگ بوته که محرابءَ شاهینه وَه کُشته، بلے شاهینهءَ وتی مُشت ءُ شَهماتانی بێر اَلّم جته بیت. پولیسءِ ھسابءَ اشانی کۆٹیءِ سامان شِنگ ءُ شانگ بوتگ‌اَنت.
شاهینهءِ کۆشءِ سرا لهتێں رۆچءَ سۆشل میڈیاءَ هبر بوت، لۆگءِ مردم تاں مُدّتےءَ تربتءَ رۆڈءِ لَمبءَ نِشتنت ءُ اهتجاجِش کت. هسابی مردم اَتنت که اِشانی کِرّا په اهتجاجءَ نِشتگ‌اَتنت. نه سیاسی گَلاں اِنٹرسٹ هست‌اَت، نه سماجی. نه پارلیمانی پارٹی زاهر بوتنت، نه آزادی‌پسُند. شاهینهءِ لاش کَسّی کارا آهگا نه‌اَت، پمێشا اے هبرءِ جند گار ءُ گۆر بوت. لهتێنءَ گُشت لۆگی مسلهے. لهتێنءَ گُشت بدکارے بوته. نَزریاتی مردماں گُشت سرکاری ایجنٹے بوته.
من مهلب نسیر جُست کت که ”چۆ چێا؟“
پسّئوئےِ دات: ”بلۆچستانءَ اے گیشّته که کُجام واکیَھانی سرا ھبر ببیت ءُ کُجامانی سرا مبیت. منی نزّا، شاھینهءِ کۆشءِ سرا اینچو کوکّار ءُ جاک که کنگی اَت، اینچو نبوت. ھمے که بوتنت هم، اِشیءِ سئوَب شاھینهءِ جند اَت، شاھینهءِ نامداری اَت. اگں شاهینه گُمنامێں جنێنے بوتێں، آئیءِ کۆشءِ سرا همے کوکّار ھم نبوتگ‌اَتنت. مئے چاگردءِ تھا اے پئیمێں واکیَه چۆناھا مُدام چێر ترّنت.“
