چراگ دارگ، چراگ کِشَگ، چراگ رۆن کنگ ءُ چراگ جێڑگءِ اَمل اِنت لبزانک.
زندگیءِ تها اگں رُژنءِ کَنسیپٹ دَر کنگ ببیت، گڑا هر زبانءِ لبزانی گێشترێں بهر وتی ماناهاں بێهال کنت.
دَریگ، تؤکل، گام، کِشْک… منا اے کُلّێں لبز چراگءِ همزات سَما دئینت. اِنسان که ساه کَشّیت ھم چراگ رۆک کنت. ءُ ھما وھدا ھم چراگ دارگءِ جُهدا اِنت که مانِشانی بابتءَ جێڑگا بیت. مُرتگێنانی یاتگیریءِ کِرد، چه زمینءَ چراگ کۆچگءِ کِردءَ جتا نهاِنت.
لبزانک گِسر کَپتگێں مردمےءِ شۆهازءِ تاب ءُ رێسانی سرگْوست اِنت…
جنگلے شهراں دَزگیر بکنت یا شهرے جَنگلاں اێر ببارت، اے سرکَپتے، که اِشیءِ تها بَه مانَگیءِ شهم ءُ شُبێن مان نێست.
بلے مردمےءِ، وتی اَندرءَ گِسر کپگ ءُ وتی اَسلءِ رُژنائێں هوردگ ءُ ٹُکّرانی دَر گێجگ ءُ آهانی درشانءِ اِزمی تؤان بنیادمءِ، گۆں اَسل ءُ گْواچنءَ پَچّارۆکی ودی کنگءِ مسترێں نیمّۆن اِنت. لبزانک سفرے که اِشیءِ تها مردم گۆں وتی جؤهرءَ آشنا بوّگءِ تامءَ چَشیت، گۆں وتی بَهمانگیءَ دُچار کپیت.
لبزانک مئے چارێں آتراپاں شِنگِته، هر نێمگا که بچارئے هستاِنت. کار ءُ رۆزگارءِ تها، لئیب ءُ گْوازیءِ تها، اَرس ءُ بچکندانی باتنءَ… هر جاه تالان اِنت. بلے لبزانک ھما وھدا دردءَ وارت که پهازگ ءُ اێر کنگ ببیت. نبشته ھما یکّ ءُ تهنائێں لاچاری اِنت که لبزانکءَ پهازیت ءُ اێر کنت. پرچا که ساچشت چۆ گْواتءَ سُبّک اِنت. اے نێمگا کئیت ءُ آ نێمگا اَندێم بیت. اگاں پهرێزگ مبیت، گار بیت. پمێشکا نبشته مئے گُٹّءَ لۆپ اِنت.
نبشته ھما شیشگءِ دَرپ اِنت که آئیءِ تها ساچشت پهازگ ءُ اێر کنگ بیت، که گْواتجَن مبیت. بۆئِے مرؤت. اگاں نه زندءِ چارێں رۆچ لَنکُکانی سرا هساب بنت. مردم پرچا کلَم ءُ کاگداں کْیامت بِکنت؟
بوته چُش که بِنداتءَ وهدے من گۆں مارگ ءُ جێڑگءَ پَجّارۆک بوّان اَتاں، منا گچێن کنگءِ ھێلءَ وتی نێمگا چِکّته. زِندگی گۆں وتی رَنگ ءُ رِپکاں شِنگِتگاَت، وتی بے رِد ءُ بندیءِ رِد ءُ بندءَ هر نێمگا مؤجود اَت. هرچی که ما چارِت، ساه کَشّان اَت، نَپس پُرّ کنان اَت. هرچی سُرَگءِ تها اَت…
چے زورگ ببیت ءُ چے یله دئیگ ببیت؟ من ھمے گچێنءِ دامءَ کَپتگێں مردمے اَتاں. گچێنءِ سِهرءَ بندیگێں زندانییے. یک انچێں زندانے که آئیءِ تها آجۆئی بے رِد ءُ بند تالان اَت. زێبائی وتی وابانی تها مَست گام جنان اَت. بس یک نێمگے جُنزگی اَت. کِشکے وتی کنگی اَت. لئیبے بندات کنگی اَت. ءُ پدا هِچ سَما نکپت که کدی من وت گچێن کنگ بوتاں.
رَنگ، ساز، لبز، واب، اۆست، زێب… دُرسانءَ چه درءَ زورگ ءُ اێر برگ ءُ پدا چه تها وتی گۆناپ دئیگ ءُ درشان کنگءِ لئیب…
ءُ اے لئیبءِ برجاه دارگءِ هاترا مسترێں اؤزار لبز اَتنت… لبزاں هزار رندا منا اَچ من گِسر کتگ ءُ پدا سد هزار رندا اے گێدیءَرا
منی تها سازِته ءُ مانایے بَکشته…
هما واب ھم نبشته کنگی اَنت که اَنگه چه چَمّانی آتراپءَ سَک دور اَنت، ءُ ھما چمّ ھم نبشته کنگی اَنت که چه وابانی تُرسءَ کَلاتبند اَنت.
په ایمانداری وتی بابتءَ جێڑگ… جێڑگانی تها اَنچۆ ایماندار بوّگ که مردم ابێدء وتی زَگرێں وجودءَ دگه هچ مئیم مکنت. ھمینچو ایمانداریءَ جێڑگ که تؤامێں گێدیءِ رنگ ءُ نور مردمءِ زاتءِ تها بِدْرپشنت. پرچا که اگاں مردم وتی اِسراراں سرپد بوت، گڑا گێدیءِ کرّا چرائیءَ چێر دئیگءَ دگه هچ راز پَشت نکپیت.
یک نێمگے تیوَگیں گێدی اِنت ءُ دومی نێمگا لهتێں لبز اَنت ءُ لئیب برجاه اِنت… برے برے منا سَما بوته که گێدی پْراه ءُ شاهگانێں زِرے، ءُ لبز مُرگانی وڑا اَنت؛ برے بال کننت، برے بُکّ وَرنت ءُ برے نِشتگاَنت. ءُ پدا جێڑان جێڑان سَما بوت که لبز بۆجیگ اَنت ءُ سرجمێں گێدی ھمے بۆجیگانی تها اِنت ءُ بۆجیگ شپجاه ءُ رۆچجاه اِنت.
بۆجیگ جُنزان اِنت… ءُ جُنزان اَنت ساز، رنگ، واب، گْواچن…، من، تو… هرچی که مئیم بیت، هرچی که مارگ بیت، هرچی که جێڑگ ءُ کْیاس کنگ بیت، آ جُنزگا اِنت.
پمێشکا زی ھما جاگهءَ که من گْوستگاَتاں، آ تئی لۆگءِ پُشت بوته، بلے مرچی منی پێژگاه اِنت… ءُ من وتی پێژگاهءَ چِنالی نِهالے وَه اَلّم کِشگ لۆٹاں. بلے من اے هبرءَ ھم بےتْرانگ نئیاں که باندا بوت کنت اِدا دگه کَسّےءِ جُگ ءُ نَنگار اێر ببنت. پرچا که دانکه سفر برجاه اِنت، آدێنکانی تؤار وَه اَلّم کئیت ءُ آدێنک لبز ءُ زێمر بدل کنگا سک زَبر اَنت.
ھمے هاترا من مدام جهد کُته که لبزاں آجۆ یله بِدئیاں. زێمرءَ چه بَنجاهءَ ببۆجاں. پرچا که سفر دارگی اِنت ءُ سفرءِ تها مسترێں ایمانداری همێش اِنت که بس سفرءِ کِبله راست کنگ ببیت. پدا هرکس وتی راهءِ راست کنگءِ مانزَمان وت اِنت.
گۆں آجۆئیءَ جێڑگ ءُ وتی جێڑگانءَ گۆں ایمانداریءَ نَکشێنگ لَبزانک اِنت. بلے من اِدا لبز ”نکشێنَگ“ءَ گۆں ”نبشته“ءَ بدل کنگ نلۆٹاں. پرچا که نبشته هرچی بوت کنت، بلے نبشتهءِ تها اِزمءِ هؤار گێجگ آئیءِ نَکشێنگ یا نَکش کنگ اِنت.
دگه یک اَلّمیئێں گَپّے که لبزانکی تْران ءُ باوست باید اِنت ساچشتءِ همراه رؤان ببنت. اے تْران ءُ باوست ساچشتءِ بهر هچبر جۆڑ بوت نکننت ءُ نئے که ساچشتءَ په وتی بودءَ اے باوستانی هاجت بیت. بلے لبزانکی چاگردءِ تها ساچشتءِ آدێنکءِ سرا بَستگێں دنزانی سَپا کنگا آئیءِ کِردے الّم بیت. اے هاترا اَلّمی اِنت که ما گۆں یکدومیءَ هبر بکنێں… هبر لبزءِ بابتءَ، لبزانکءِ بابتءَ، اُزر ءُ نیمۆنءِ بابتءَ هبر کنگی اِنت.
پرچا که منی ایمان اِنت که هچ مردم اینچو زانتکار ءُ واننده بوت نکنت که آئیءَرا دَر برَگءِ هاجت مبیت، ءُ وتی زاتءِ دێما اۆشتۆکیں مردم مدام وتا چه دُرساں نزانتکارتِر سرپد بیت. مردمءِ زانتکاری بسّ ھمینچُک اِنت که آ وتی زَگرێں هستیءِ دێما نهاۆشتاتگ ءُ لبزانکءِ مردم ھما اَنت که مدام وتی زاتءِ زهمءِ ساھێلءَ زِندگ اَنت.
بگندئے ھمے سؤب اِنت که من ھمینچو گێشتر وھد گْوازێناں، منا وتی نزانتکاری ھمینچو گێشتر کئیف کنان اِنت. پمێشکا تْران الّمی اِنت.
تْران الّمی اِنت که مارا هر دمان دَر برگی اِنت. من چه شُمئے جُستاں در برَگ لۆٹاں، ءُ اگاں هبر نبوت، من چه بےتؤاریءَ ھم
در براں… گڑا گهتر نهاِنت که مردم هبر بکنت ءُ پَچّاه آرگ ببیت؟
من دَر برگ لۆٹاں، وتا، شمارا. مئے درد ءُ وَشّیاں. من زانگ لۆٹاں اے چاگردءِ مِهرءَ، کێنگءَ. من آس، آپ ءُ رُژنءِ رۆتگاں سر بوّگ لۆٹاں. گسر کپگ لۆٹاں. پرچا که منا هر پئیم په وتا واتر کنگی اِنت. ءُ وتی زاتءِ دَمک ءُ گُلامچۆٹانی تها اَندێم بوّگی اِنت.
اے نبشتانک مُنیر مۆمنءِ نَسری کتاب ”گێدی ءُ ساچشت“ءَ هؤار اِنت. ما اِشیءِ هورتوانی ءُ راستنبیسی کرتگ ءُ چه منیر مۆمنءِ اِجازتءَ اِدا شنگئےِ کنگا اێں. ب ٹ
Munir Momen is widely regarded as one of the greatest poets of the Balochi language. His works has had a significant impact on Balochi poetry, inspiring many young poets to follow his footsteps. He has published nine anthologies of poems, one book of short stories, and a collection of non-fiction since he began writing poetry in 1980s. He is from Passini, Balochistan.