24 پَروَریئے سُهبا روسئے سَدر وِلادمیر پیوٹِنا وتی همساهِگێن مُلک یوکرێنئے سرا هَمله کَنگئے جار جت.
یوکرێن یورُپی جَمهۆری مُلکے که آبادیی چِلّ و چار مِلیَن اِنت. اے جَنگا دو هپتگ بیت که برجم اِنت و یوکرێنئے مزَنشَهر کیوا هئوار دگه مزنێن شهر اِشیئے زَدا آتکگاَنت و پُرشت و پْرۆشئے آماچ بوتگاَنت. اِشیئے سئوَبا مزَنێن مردمے بێران بوتگ که آیانی تها چُکّ و زالبول هم هئوار اَنت. یوناٹِڈ نئیشَنئے رِدا تنینگه 13 لکّا بُرز یوکرێنیا چه جَنگئے تُرسا وتی مُلک یله داتگ و همساهِگێن مُلکان پناه زُرتگ. اے دْرستێن جێڑَهانی زِمّئوار روسئے پیوٹِن گوَشگ بیت و دێمترا هرچی بیت، تێوَگێن یورُپئے سِکیوریٹی اِسٹرَکچَرا بدل کُت کنت.
روس پرچا یوکرێنا جَنگا اِنت؟
روسئے سَدر وِلادمیر پیوٹِن گوَشیت که مئے مُلکا چه ماڈرَن یوکرێنا ختره اِنت و ما اے مِلٹری اَپرێشِنا یوکرێنئے “ڈی مِلٹَرائزئیشَن” و “ڈی نازیپِکئیشَنئے» واستا کنگا اێن. روسی وتی اے هملَها جائز سرپد بنت پمێشکا آ، په اِشیا “کبزه” یا “جَنگئے» لبزا کارمرز نکنَنت، هالانکه اے گپّ زانگ بیت که یوکرێنئے سَدر وِلادمیر زیلِنسکی وت یَهودیے و دومی وَرلڈ وارا آییئے پِت و پیرُک نازیانی دستا جنَگ و کُشگ بوتگاَنت. زیلِنسکی وت هئیران اِنت که من چۆن نازیے بوت کنان.
زانتکار گوَشنت که اے درست بهانه اَنت، روسئے اَسل تُرس اِش اِنت که یوکرێن نێٹۆا هئوار مبیت.
نێٹۆ چێے و روس پرچا وشّ نهاِنت که یوکرێن نێٹۆئے بهر ببیت؟
نێٹۆ یکّ پئوجی اِتِّهادے که آییئے بُنیاد 1949آ اێر کَنگ بوتگ. اِشیئے بنداتی مِمبَر 12 مُلک بوتگاَنت که اِشانی تها اَمریکه، بَرتانیه، پَرانس و کئینَڈا هئوار اَنت. اے اِتِّهاد یَکدومیا جَنگانی تها کُمَکّ کنگئے واستا جۆڑ بوتگ و اِشیئے بُنیادی مکسَد دومی جهانی جَنگا پد روس، که آ زمانَگان سۆویَت یونیَن بیت، آییئے کاوونٹر کنگ بیت. سۆویَت یونیَن اِشیئے هِلاپا وتی اِتِّهادے جۆڑَ کنت که نامی “وارسا پیکٹ” بیت و آییئے تها ایسٹَرن یورُپی کَمیونِسٹ مُلک هئوار بنت.
1991آ که سۆویَت یونیَن پرُشیت، گڑا یونیَنئے بازێن مُلکے وتی ساییڈا مَٹّ کنت و نێٹۆا هئوار بیت. نێٹۆئے انّونێن کُلّ مِمبر 30 اَنت.
دو هزار و هَشتا نێٹۆ دلمانگ بیت که یوکرێنا وتی بَهر بکنت و پیوٹِن اے چیزّا وَشّ نبیت. پیوٹِن سرپد بیت که نێٹۆ په مئے وَجودا ختره اِنت و یوکرێنئے نێٹۆئے بَهر بئیَگئے متلب اِش اِنت که ختره لۆگئے دپا سَر اِنت.
روسا یوکرێنئے چینچُک بَهر گِپتگ؟
دو هَزار و چاردَها روسئے هِمایَتیێن یوکرێنی سَدر وِکٹَر یانوکویچئے هلاپا اِهتجاج بیت و چه اِکتِدارا اێر گێجگ بیت.
روس اِشیا بد بارت و بُهتام جنت که اے اِنتهاپسُندانی سازش اِنت. اِشیئے هلاپا روس دو هزار و چاردَها یوکرێنئے سَدرَن بهر کریمیائے سرا اُرش کنت و گیپتی و یوکرێنا ایسٹا اَلاهدَگیپسُندان کُمَکّ کنت. اے جَنگا چارده هزارا بُرز اِنسانی جان تاوان بیت.
روس اے جنگا تان کُجا بُرت کنت؟
اے گپّ تَچک اِنت که روس یوکرێنئے مزنێن شهران گِرگ لۆٹیت و آییئے هستێن ڈێمۆکرێٹِک هکومتا پرۆشگا پد وتی پسُندئے هکومتے آرگ لۆٹیت. بله اے سَرزاهِرێن گپّے، تَه و تۆکان آ چے لۆٹیت، اَنگت زانگ نبیت. بازێن انچێن گپّ هم بئیَگا اِنت که روس دِلمانگ اِنت که یوکرێنا دو چُنڈ بکنت. روس گوَشیت اے بێبُنێن بُهتام اَنت.
یوکرێنی چه پیوٹِنئے تئوَکُّها بُرز مُزاهمت کنگا اَنت. روسا بنداتا جێڑِتگاَت که بلکێن ما دو رۆچئے تۆکا یوکرێنئے مزنێن شهران گِرێن، بله پیوٹنا زِدّ داشتگ و په یوکرێنئے گرگا مهلوکئے سرا بَمباریا ساڑی اِنت.
اے جَنگا وِسٹئے کِردار چے اِنت؟
نێٹۆا یکّ گپّے تَچک کُتگ که ما اے جَنگئے ڈارِک بهرے نبێن و وتی سِپاهیان یوکرێنا دێم ندئیێن، بله روسئے دێمئے دارگئے واستا یوکرێنئے آرمیا تُپَنگ و سِلاهی کُمَکّ دنت. نێٹۆا مزَنێن کِساسێا پئوج وتی ایسٹَرن اِتِّهادی مُلکان دێم داتگ و ائوَلی رندا وتی رِپِڈ ریَکشَن پئورس اِکٹیوئیٹ کُتگ.
اَگن وِسٹ ڈارِک پئوج دێم ندنت، آ دِگه هِسابا روسا تاوان دات کنت؛ چۆ که اِکنامِک سئینکشَنز هَستاَنت. اَمریکه، بَرتانیه، یورُپی یونیَن، جاپان، کئینَڈایا هئوار بازێن دِگه مُلکان روسئے سَرا ترُندێن پابَندی جَتگ. اے پابَندیانی تها یَکّے روسی بئینکانا چه اِنٹَرنئیشنَل سوِفٹ سِسٹُما دَر کَنگ اِنت. سوِفٹ یکّ اِنٹَرنئیشنَل پئیمِنٹ سِسٹُمے که بئینکی په زَرّئے ٹْرانسپَر کَنگا کارمرز کننت. بَرتانیه و کئینَڈا و یورُپی یونیَنا وتی ایئراِسپئیس په روسا بَند کُتگاَنت. اے مُلک روسئے سَدر وِلادمیر پیوٹِنئے سَرا زاتی پابَندی هم جَنگا اَنت.
اے پابَندیان اَبێد دِگه مستِرێن شَهماتے په روسا نُرد اِسٹریم 2 ائے دارگ اِنت. نُرد اِسٹریم 2 روس و جَرمَنیئے میانا پئیپلئینے که روسئے کُدرَتی گئیسا جرمَنیا سر کنت. اے پئیپلئین روسا سالے 15 بِلیَن ڈالر دنت.
Ehsan Haydar Baloch hails from Turbat, Balochistan. He studies Economics at Brunel University London.
Twitter: @EhsanHydrBaloch
Insta: @ehsan.baluchh