بلوچانی تہا شیکسپیر ءِ نامداری ءَ منی سَر ہچ پِر نبیت۔ باز سال ءَ پیسر، مند ءَ دیوانے ءِ تہا مالداریں کماشے وَشگپّی کنگا ات کہ شیکسپیر بُن اسل ءَ بلوچے ءُ آئی ءِ نام شئے پیر بکش بوتگ۔ آ لانچے ءَ کپتگ ءُ یورپ ءَ شُتگ۔ چو کہ یورپیانی دپ ءَ آئی ءِ نام شّری ءَ نیاتکگ پمیشکا آ شیکسپیر ءَ نام کپتگ (اگں مں بے ہیال نیاں محمد حسین عنقا ءَ ہم انچیں پَدنَبودیں گپّے کُتگ)۔
من ہیران اتاں کہ انگریزی ءَ نابلدیں کماش کہ سید ہاشمی ءَ نزانت، شیکسپیر ءِ نام ئےِ چہ کُجا اِشکُتگ۔
برطانیہ ءِ اے شاعر ءُ کسمانک (ڈرامہ) نویس دنیا ءِ نامدارتریں نبشتہ کار انت۔ آئی ءِ لبزانکی کَدّ وتی جاگہ ءَ بلے چُشیں جہانی ناماوری ءِ پُشت ءَ یک سوبے سیاسی انت ہم۔ برطانیہ ءَ دنیا ءِ مزنیں بہرے ءِ سرا سداں سال ءَ ہاکُمی کُتگ۔ ہمے جہانی ہاکُمی ءِ زمانگ ءَ، آہانی دریس ءَ بِگر تاں زبان ءُ لبزانک، ایردَستیں راجانی تہا رواج گپتگ انت۔
شیکسپیر، بے شَک دنیا ءِ شرتریں نبشتہ کاراں یکے، بلے شرتریں نبشتہ کار نہ انت۔ آئی ءِ لبزانکی کَمال چہ اسپین ءِ ناول نویس، سَروانٹس ءَ ہچ وڑا دیما تِر نہ انت۔ بلے اے ہبر منّگی انت کہ آ چہ سَروانٹس ءُ چہ ہر دگہ نبشتہ کار ءَ ناماوار تِر انت۔
آئی ءِ زبان انچو گران انت کہ بازیں شہزانتے دستاں سر ءَ کنت، بلے تُربت ءِ وڑیں جاگہے ءَ اسکول ءِ زہگ گشتانکی مقابلہانی تہا وتی گپ ءَ چہ شیکسپیر ءِ کول ءَ بندات کننت ءُ ہمائی ءِ کول ءَ آسر۔ باز وہدا لہتیں مردم ہر وشّیں گُشتن ءَ گوں شیکسپیر ءَ بندوک کنت، گشُئے آہانی دل ءَ دانا تہنا ہما بوتگ۔
ہمے واستا مں کہ لبزانک ءِ وانگ بندات کُت، اول ءَ شیکسپیر ءِ وانگ ءِ جہد کُت۔ بلے ونت نکُت۔ آئی ءِ چہر ءُ شُبین ءَ چکاریں شعری زبان ءَ منا نمَرّینت (شیکسپئیر ءَ وتی کسمانک شاعری ءِ تہا نبشتہ کُتگ انت انچو کہ آ وہد ءِ دود بوتگ)۔
اولی رندا شیکسپیر من کراچی یونیورسٹی ءَ وتی گریجویشن ءِ زمانگ ءَ ونت۔ آئی ءِ کسمانک اوتھیلو مئے کورس ءَ ہوار ات۔ مئے استاد ءَ مارا مانا کُت ءُ دات۔ اوتھیلو منا دوست وَ بوت بلے کورس ءِ تہا ہر کتابے مان بِبیت آئی ءِ وانَگ وش نہ اِنت۔ کارے کہ تئی سرا لازُم کنگ ببیت پہ تو ڈُبّہ یے بیت۔ پمیشکا اوتھیلو ءَ رند تاں مزنیں وہدے ءَ مں شیکسپیر ءِ ایدگہ کسمانک دَست نَجَتنت۔ اشی ءِ دگہ سوبے ایش اَت کہ بے استاد ءِ کمک ءَ شیکسپیر ءِ وانَگ منا تُرسِت۔
بازیں سالے ءَ رند، وہدے کہ چہ یونیورسٹی ءَ در اتکاں، آئی ءِ ہیملٹ دست ءَ کُت۔ تنا وہدے منی انگریزی ہم شرتر بوتگ ات ءُ اے رندی شیکسپیر ءَ وتی ہُبّ ءِ پدا وانگا اتاں۔ پمیشکا ہیملٹ ءِ وانگ نہ تہنا منا وش بوت، اے کتاب ءَ رند من شیکسپئیر ءِ لبزانکی ارزشت ءَ سَرپد بوتاں۔
ہما کسہ کہ آئی ءَ چارسد سال پیسر نبشتہ کُتگ انت، روچ ء مرچی آہانی رندگیری ءَ فلم ءُ ناول نبشتہ کنگ بوگا انت۔ آئی ءَ انسان ءِ بنیادی مارشت ءُ جیڑہانی کسّہ آؤرتگ چو کہ بیرگیری، مہر ءُ قہر، زہر آہگ، مرگ ءُ زند ءِ سرہال انت۔ اے سرہال ہر دؤر ءُ ہر دمگ ءَ بنی آدم ءِ دائمی ہمراہ انت۔ پمشکا شیکسپیر وتی مَرگ ءِ چارسَد سال رند ہم کوہن نبوتگ۔ آئی ءِ کَسمانک انچو کہ برطانیہ ءِ مردمانی تب ءَ کپتگ انت ہمے وڑا پہ ایدگہ جہان ءَ ہم درامد نبوتگ انت۔
ہیملٹ آئی ءِ دراج تِریں کَسمانک انت۔ اے بیرگیری ءِ کسہ یے، مرگ ءُ زند ءُ دیوانگی ءِ پَسلسَپہانی سرا تْران کنت۔
اے اندوہی کَسمانک (ٹریجیڈی) ءِ بندات ءَ ڈینمارک ءِ بادشاہ پَرے زوتاں بیران بوتگ ءُ آئی ءِ جاگہ ءَ آئی ءِ برات، کلاڈییَس ناں تہنا تہت نَشین بوتگ بلکیں آئی ءِ جنوزام، گَرچیوڈ ئےِ ہم سانگ کُتگ۔
کسمانک ءِ بُنی کارِست ہیملٹ انت کہ بیران بوتگیں بادشاہ ءُ گرچیوڑ ءِ بَچَک، ءُ ڈینمار ک ءِ شہزادگ اِنت۔ آ یک نیمگے چہ وتی پِت ءِ مَرگ ءَ گَمیگ اِنت، دومی نیمگا چہ وتی مات ءَ دلگران اِنت کہ آئی ءِ پِت ءِ مرگ ءِ دومی ماہ ءَ گوں کلاڈییَس ءَ سُور ئےِ کُتگ۔
یک زمستانی شپے ہیملٹ ءِ وپاداریں سنگت ہوریشیو ءُ دو پاسپان کلات ءِ نزّیک ءَ ارواہے گِندنت۔ آ ہیملٹ ءَ ہال دئینت کہ ما ارواہے دیستگ ءُ ارواہ گُشئے بیران بوتگیں بادشاہ ءِ چہرگ ءَ جنت۔ ہیملٹ لوٹیت کہ وت ارواہ ءَ بگندیت۔ ہوریشیو ءُ پاسپان ہمیلٹ ءَ بَرنت ارواہ ءِ پیشدارگ ءَ۔ ہُدامُرزی ئیں بادشاہ ءِ ارواہ ہیملٹ ءَ ہال دنت کہ کلاڈیَیس ءَ پہ بادشاہی ءُ گرچیوڑ ءِ دزگرگ ءِ واستا آئی ءِ گوش ءَ زہر مان کُتگ ءُ واب ءِ تہا کُشتگ۔ ارواہ ہیملٹ ءَ سکین دنت کہ آ چہ کلاڈییس ءَ وتی شاہی پِت ءِ بیر ءَ بِگیپت۔
ہیملٹ کول کنت کہ وتی پِت ءِ بیر ءَ گیپت۔ آ ہوریشو ءُ پاسپاناں سوگِند دَنت کہ اے بارہ ءَ آ کس ءَ ہال مدئینت۔ بلے آئی ءِ جند انگہ دلجم نہ انت کہ ارواہ ءِ گپّاں باور بِکنت یا ناں۔ آ وتا مردُمانی دیما گنوک زاہر کنت تا کہ اے اِسرار ءَ سرپد بِبیت۔
ہیملیٹ ءَ بادشاہ ءِ نزّیک تریں درباری پُلونِیَس ءِ جنک اوفیلیا دوست بیت۔ بلے کسمانک ءِ بندات ءَ اوفیلیا ءِ برات لائرتس ءُ آئی ءِ پِت پُلونییس آئی ءَ سوج دئینت کہ آ وتا چہ ہیملٹ ءَ دور بدار یت چیا کہ آ شہزادگے ءُ گوں اوفیلیا ءَ بَس دلوشّی کنگا انت۔ پمیشکا اوفیلیا گوں ہیملٹ ءَ ہبر ءُ ہال ءَ بند کنت۔
وہدے ہیملٹ وتا گنوک کنت گڑا اوفیلیا رؤت وتی پت ءَ ہال دنت کہ دوشی شہزادگ نیم جاندری ءُ دیوانَگی ءِ ہالت ءَ آئی ءِ گْوَرا اتکگ۔ فلونیس ہمے سرپد بیت کہ ہیملٹ مہر ءَ گنوگ کُتگ۔ آ کلاڈییس ءُ گرچیوڈ ءَ ہال دنت۔ دوئیں چہ ہیملٹ ءِ گنوکی ءَ تکانسر بنت ءُ کلاڈییس چہ برطانیہءَ ہمیلٹ ءِ تالبی ءِ زمانگ ءِ دو نزّیک تِریں سنگت لوٹائینیت کہ آئی ءِ گنوکی ءِ راز ءَ در بگیجنت۔ ہیملٹ وتی سنگتانی گندگ ءَ گل بیت بلے ہما دمان ءَ زانت کہ اے بادشاہ ءِ جاسوس انت۔
دوئیں سنگت وتی ہمرائی ءَ لہتیں ڈرامہ ایکٹر کارنت گوں۔ ہیملٹ ایکٹراں پرمائیت کہ آ کلاڈییس ءِ دیما ارواہ ءِ گُشتگیں کسّہ ءِ سرا کَسمانکے بکننت۔ آ، یک روچے کلاڈیس، وتی مات ءُ ایدگہ مردماں لوٹائینیت ءُ آہانی دیما ایکٹر آئی ءِ پِت ءِ کوش ءِ سرا کسمانکے پیش کننت۔ کلاڈیس وہدے گندیت کہ آئی ءِ راز پاشک بوتگ آ نَگیگ بیت ءُ کسمانک ءِ نیام ءَ پاد کئیت ءُ رؤت۔ چہ ادا ہیملٹ پکّا بیت کہ آئی ءِ پِت کلاڈیس ءَ کُشتگ۔
کسہ ءِ تام ءَ نَبراں کہ شُما وت بلکیں کتاب ءَ وانِت۔
منا اے کَسمانک ءِ تہا درشان ءِ نازُرکی سک دوست بیت۔ شیکسپیر پلاٹ ءِ لہتیں اہمیں واکیہ ناں سک پاشک کنت ءُ ناں سَک اندیم۔ آ وانوک ءَ اجازت دنت کہ وتی نیمگا مانا کشّت بکنت۔ مثال ء ہبر ءَ کسمانک ءِ بندات ءَ ہیملٹ وت گُشیت کہ آ وتا زور گنوک کنت۔ بلے انچو کہ کسہ دیما روان بیت باز جاگہہ ءَ مں ہمے مارتگ کہ گُشئے آئی ءَ اسل ءَ وتی ہوش گار کُتگ۔ یک جاگہے آ جوڑگ ءِ توکا مرگ ءُ زند ءِ بارہ ءَ لَبَجیت ءُ وتا کُشگ ءِ کوشش کنت۔ گُشئے آ ذہنی سورت ءَ مان گیشتگ۔ نزانت چے بِکنت۔ آئی ءَ موہ رَسیت کہ کلاڈییس ءَ بُکشیت بلے وتی بیرگیری ءِ شَور ءَ ذہنی کَشّ ءُ چیلّانی سوب ءَ دراج کَش دیان کَنت۔ یک وہدے کلاڈیس دعا کنگا بیت کہ ہیملٹ کئیت آئی ءِ کُشگ ءَ، بلے پدا کوتاہ کنت۔ آ پہ وت ہمے اُزر ءَ پیش کنت کہ دعا کنگ ءِ پاکیں ساہت ءَ اگں کلاڈییس ءَ بُکشیت آئی ءِ گناہ شودگ بَنت۔ آ کلاڈییس ءَ گناہ ءِ توکا کُشگ لوٹیت۔ اے، منی ہیال ءَ، ہیملٹ ءِ دو دِلگی ءَ زاہر کنت۔ بیر بِگیپت یا مَگیپت۔ بیرگیری شَریں گپّے کہ ناں۔ شیکسپیر اے چیزاں نَگیشّینیت۔
دگہ یک اہمیں کارستے ءِ مرگ ءِ بارہ ءَ زانَگ نَبیت کہ آئی ءَ وتکُشی کُتگ یا پہ کزا آپ ءَ کپتگ ءُ مُرتگ۔
باز مردم ءَ بگندئے اے وڑیں کنفیوژن وش مَبیت۔ باز نگدکار ءَ شیکسپیر ءِ سرا پرے ہبر ءَ ایراد ہم گپتگ کہ آ بیر گرگ ءِ عمل ءَ پہ زور دراج کش دنت تاکہ کسّہ ءَ دیما بُرت بکنت۔ بلے منا فکشن ءِ تہا ہمے ذہنی کَشّاں چیل سک دوست بیت۔ کارست مزانت کہ کجام عمل پہکا شرّ انت ءُ کجام پہکا ہراب، وانوک مزانت کہ پلاں کارِست ءَ وتکُشی کُتگ یا کزایے ءَ گپتگ۔ اسل زندگی ءَ ہم باز وہدا اے وڑیں کنفیوژن بنت۔ ہر چیز سیاہ ءُ اسپیت ءِ وڑا گیشینگ نبیت۔
مرچیگیں دور ءِ فکشن ءِ تہا اے وڑیں ذہنی جیڑہ شرّی ءَ درشان کَنگ بوتگ انت، بلے شیکسپیر ءِ زمانگ ءَ نبشتہ کاراں گیشتر چیز سیاہ ءُ اسپیت ءِ وڑا درشان کُتگ انت۔ شیکسپیر چہ اولی نبشتہ کاران انت کہ آئی ءَ اے وڑیں پیچیدگی گوں چُشیں نازُرکی ءَ نبشتہ کُتگ انت۔
ہمیلٹ ءِ دگہ چیزے کہ منا دوست بیت، ایش انت کہ شیکسپیر انچیں اندوہی جاگہاں مَسکرا ءِ گنجائش پیداک کنت کہ مردم نزانت بِگریت یا بکندیت۔ وہدے ہمیلٹ اولی رندا گوں پِت ءِ ارواہ ءَ گپ کنت، آ دوئیں پاسپان ءُ ہوریشیو ءَ سوگند دنت کہ شما اے راز ءَ رازے بدارِت۔ آ گوشنت ما سوگند نَوریں۔
ہیملٹ: نا، شمارا سوگند ورَگی اِنت۔
ہوریشیو: مں ہدا ءِ سوگند ءَ وریں کہ مں سوگِند نَوَریں۔
مارسیلس (پاسپان): من اوں نَوریں، منا ہدا ءِ سوگند انت۔
ہیملٹ: منی زہم ءِ سرا سوگند بورئے۔
مارسیلس: بلے ما پیسرا سوگندے وارتگ۔
ہیملٹ: راستے، بلے نوں منی زہم ءِ سرا سوگند بورئے۔
ارواہ: (چہ اسٹیج ءِ چیر ءَ کوکار کنت) بورئے سوگند ءَ۔
ہیملٹ: ایش انت تاہا۔ تو انچو گُشئے، بَچہ؟ تو، مردکار ،جہلا ئے زانا؟ بیائے نوں، شما چہ جہل ءَ اے مرد ءِ گَپ اِشکُت۔ بورئے سوگند ءَ۔
ہوریشیو: واجہ، مارا بُگش چے سوگند بوریں؟
ہیملٹ: سوگند بورئے کہ ہرچی شما دیستگ اشی ءِ بارہ ءَ گپ نکنئے۔ منی زہم ءِ سرا سوگند بورئے۔
ارواہ: (چہ جہل ءَ) سوگند بورئے۔
ہیملٹ: تو زانا ہر جاگہ گون ئے؟ مارا وتی جاگہ مٹ کَنَگ لوٹیت۔ بیائے اِدا، واجہ کاراں، ءُ وتی دستاں منی زہم ءِ سرا ایر کنِت۔ منی زہم ءِ سرا سوگِند بورئے کہ ہرچی شما اِشکُتگ اے بارہ ءَ گَپ نکنئے۔
دگہ نِدارگے ءِ تہا، ہیملٹ کبرستان ءَ چیر بیت، کبرجَنے ءَ سوتے دپ ءَ انت ءُ ہیملٹ ءِ دوستیگیں مردمے ءِ واستا کبرے جَنَگا انت۔ہیملٹ وتی دوستیگیں مردم ءِ مَرگ ءَ سرپد نہ انت۔ آ چہ کَبر جَن ءَ جُست کنت کہ کئی کبر اِنت۔
کبرجن: مَنیگ انت، واجہ۔
بزاں کَبر مں جَتگ۔
چو کہ ہیملٹ ءِ تہا باتِنی جیڑہ ءُ ذہنی کشّاں چیل باز انت پمیشکا شیکسپیر ءَ جوڑگ (خود کلامی) ءِ کار مَرز باز کُتگ۔ آ زمانگ ءَ اے ائیبے بوتگ۔ چہ کارِست ءِ ذہنی پیچیدگیاں گیشتر زور کسّہ ءِ دیما بَرگ ءِ سرا بوتگ۔ اے کسمانک ءِ تہا شیکسپیر ءَ اولی رندا کارِست چہ کسہ یا چہ ایکشن ءَ گیشتر ارزشت داتگ۔ ہمے سَبب انت کہ چہ شیکسپیر ءَ سداں سال رند سیگمنڈ فرائیڈ وتی تبزانتی ءِ لیکہ ءِ گیشینگ ءِ واستا چہ ہیملٹ ءَ سک باز مِثال دنت۔ چہ فرائیڈ ءَ رند وجودی فلسفہ ءِ منّوکاں اے کسمانک ءِ تہا وجودی سرہال ہم در گیتکگ ءُ مرچی جنین ءِ ہکّانی پہازوک ہیملٹ ءَ جنین ءِ ایردستی ءِ کسّہ ہم گُشنت۔ گُشئے پہ ہیملٹ ءُ شیکسپیر ءَ ماناہانی دَر ہِجبر بند نبیت۔
شیکسپیر پکّا شئے پیر بکش نبوتگ، بلے دریگتیں شئے پیر بکش یے شیکسپیر بوتیں۔
Sajid Hussain (1981-2020) was a writer and senior journalist from Balochistan. He had a degree in Economics, International Relations and English Literature from Karachi University. He had the experience of working with Pakistani newspapers Daily Times and The News International. Sajid Hussain was also the founding editor of this online magazine.
