(آرٹ و آرٹئے ٹْریٹمِنٹ)
اِزم، ھئیالی چیزّێئے (که آییئے جند یک وھدے تهنا هئیالانی تها اِنت) چه وتی ھئیالا ڈَنّ آرَگ، آییارا رِد و بند دئیگ و یکّ کاملێں ڈیلّهے (فارمے) دئیَگئے رَھبند اِنت. کایناتا، مُدام چیزّانی جۆڑ بئیگ و کَرُجگئے نَکُٹّۆکێں شهارے هست؛ چیزّ جۆڑَ بنت، کَرُجنت، پدا نۆکێن رنگێا و نۆکێن دابێا جۆڑَ بنت و پدا کَرُجنت. چیزّانی، اے جۆڑ بئیگ و کَرُجَگئے نیاما نِزام و رهبند نێست، اگن هست، گُڑا اے رهبند آرٹ یا اِزم اِنت
چیزّے که وتی اَسلیگێں وجود و جئوهرئے تها اِنت و وتی ڈیلّه‌ای سرجما گپتگ، مردما اندازهَ بیت که اِدا ھاسێں اِزمی کمالێئے دست مان اِنت. اے کامِلێن ڈیلّه چه ھما بُنُکّی خام مئوادا جۆڑ بوتگ که چه اِد و پێسر آییئے وجود تهنا هئیالئے تها بوتگ. ھمے جۆڑ بوتگێں چیزّ مُدّتێا پد، پدا گۆں نۆکێں تب یا نۆکێں اِمێجینێشنێا کَرۆجگَ بیت و پدا ترتیب دئیَگَ بیت. اِزمئے اے شهار ھمے پئیما رئوانَ کنت
نوں جُست پادَ کئیت که اِزمی کمال یا آرٹئے ٹریٹمنٹ چێے. اِزمی کمالئے تها دو بُنیادی چیزّ ھئوار؛ ائول، تئوَنگرێں اِمێجینێشنے (هئیال کنگے) و دومی، همے هئیال کنگارا وجودے دئیگئے واستا چیزّانی رد و بند دئیگ
رد و بند دئیگ گۆں ھاسێں رھبندێا، که چیزّ وتی اَسل ڈیلّهئے تها سرجم ببیت. هئیال کنگارا کارمرز کنانا کجام ھم رنگێا اِزمے وَه ساچَگَ بیت، بله آییئے شَرّی یا ھرابیئے زَمانَتا تهنا یک چیزّے داتَ کنت؛ ھمے چیزّانی ھاسێن رد و بند، که ما اِزمئے تها آییا هُنَرکاری (ٹْریٹمنٹ) گْوَشتَ کنێں
اِزمے که ساچَگَ بیت، آییئے چارگئے دو رھبند اَنت؛ ائوَلی وَه اِش که آ آرٹ وتی جندئے تها چۆن اِنت، تئوام اِنت یا نه، تاں کجام کِساسا شَررنگ اِنت، یا، شَررنگ نه‌اِنت؟ اے وتی تها وت شاھێمے ھم و سَنگ و پارسَنگ ھم وتَ کنت. دگرێئے چَمدار نه‌اِنت که آییئے اَرزِشتا بگیشّێنیت. دومی اِش که اے آرٹ، چارۆکئے کِرّا چۆن اِنت؟
چه آرٹئے جندئے جئوهر یا کِرِکٹَرِسٹِکساں گێش، چارۆکئے تب یا چارۆکئے کمالئے شاھێم اے چیزّئے کئیلۆا گیشّێنیت. نون بیت چُش که یکّێن چیزّئے اَرزِشت ھمک چارۆکئے کِرّا دگرے بیت. پمێشکا هَژدَری اِنت که چه آرٹا لِزّت گِرگ و آرٹئے سرا گپّ جنگ، دوێنانی رھبند جتا بگیشّنت. آرٹا نداره کنگ یا چه آرٹا لِزّت زورگئے واستا شَرتِر اِنت مردمئے سجّهێن هئیال گۆن اِمئیجا ببیت. اگن آرٹئے سرا نگد کنگئے گَپّ اِنت، گڑا هُنَرکاری ھما اَسل چیزّ اِنت که مردم آییئے هئیالا ببیت
آرٹئے تها ٹریٹمنٹ (اِزمئے تها هُنَرکاری)
آرٹئے کجام ھم رنگے بزورئے، چه لبزانک، بُت‌تراشی، اَکسکاری، ساز و زێمل و بانبَندیا بِگر تاں جهانئے جۆڑِشتا در آ، هر چیزّئے لهتێن ھاسێں اِسٹانڈَرڈ اَنت که هما آرٹئے جْوانیئے مانزَمان بوتَ کننت، بله اے گَپ تئوازهے بیت که ما ھمے یکّێن اسٹانڈرڈا بزورێن و بگْوَشێں که هر شَرّێں آرٹئے نِشانی همے یَکّێن اِنت. مِسال، تئو اگن کَسێا جُست بکنئے که شَرّێں شئیرئے کئیلۆ چے اِنت؟ بگندئے آ بگوَشیت که باز مانایی. شئیرئے تها چَهر و چێدَگ کارمرز کنگ، که شئیر باز مانا بدنت، شَرّێن شئیرئے کئیلۆ اِنت. بله چُشێن شئیر باز اِنت که چَهر و چێدگ کارمرز کنگ بوتگ و شئیر انگت وَشّ نه‌اِنت (منی مکسَد کَسێئے شئیرێئے اێر جنَگ نه‌اِنت. شمئے دێما هم الّم چُشێں شئیر گْوَستگ)
دگه مِسالے؛ من لهتێن لَبز، کِساس 500 لبز چستَ کنان و دو شائرا دئیاں، و گْوَشانِش که گۆں ھمے لَبزاں شئیرے شئیرے ٹھێنێت. گۆں ھمے لَبزاں شما چَهر، چێدَگ، شُبێن و اِمئیج جۆڑ کرتَ کنێت. نوں وھدے دوێں شئیراں دێم‌په‌دێمَ کنئے، اگن یکّے شئیرے و دومی شئیرے نه‌اِنت، گڑا اے جئوازَ رسیت که شئیرئے کئیلۆئے یک گیشِّتگێں اسٹانڈرڈے نێست. اے دوێں شئیرانی تها تپاوَت بَسّ دو اَنت؛ ائوَلی پَرک هئیال کنگ اِنت و دومی، هُنَرکاری اِنت. ھمے ھسابا اگن ما دو جتاێں اَکسکارا یا دو جتاێں بُت‌تراشا اَکسکاری و بُت‌تراشیئے دراهێں ائوزاراں بدئیێن و پدا آیانی کاراں بچارێں، اگن پَرکے بیت، تهنا چه ھما آرٹئے تَهئے ٹریٹمنٹ یا اِزمی هُنَرکاریئے سئوَبا بیت. چیا که اَزباب وَه دوێنانی یَکّ اَنت. اگن چه شَرّێں اَزبابئے کارمرزیا شَرّێں آرٹے ساچَگ بوتێں، گڑا دوێں مردمانی کار یکّ‌پئیم و یَک‌اَرزِشت بوتگ‌اَتنت
ٹریٹمنٹ یا هُنَرکاری آزمانی چیزّے نه‌اِنت. اے چه اِزمکارئے تجربها کئیت. یکّێں کارا بار بار که کنئے، ھمُک رندا آ کارئے کنگا پد انچێں وھدے کئیت که تئو سرپدَ بئے که اے چیزّ اے رنگا وتی کاملێں کالبئے تها بیت. همے سپَر دێما رئوانَ کنت و اِزمکارئے هُنَرکاری ودّانَ کنت
کِسّهے نامدار اِنت که یک رۆچے پکاسو بازارا ترّگا بیت و جنێنے ڈیکَّ دنت. جنێنَ گْوَشیت که من تئیی سَکّێں مزنێں شئیداییے آں. په من پئینٹِنگے شَرَّ نکنئے؟ پکاسو بچکندیت و ھمے دمانا کَسانێں، بله شئوکێں پئینٹنگے شَرَّ کنت و جنێنا دنت و گْوَشیت که اِشیئے کیمّت دَه لَکّ ڈالر بوتَ کنت. جنێن هئیرانَ بیت که اے وَه تئو انّوں سی سِکِنڈئے تها شَرّ کرت. پکاسو پَسّئوَ دنت که اے پئینٹنگارا سی سکینڈئے تها جۆڑ کنگا منا سی سال لَگِّتگ
اے گَپئے گْوَشگا باید اِنت ما ھِچّ چَکّ و پد مبێں که آ چیزّ که پکاسوا چه اے دگه اَکسکاراں جتا کنت، تهنا اَکسکاری ازباب نه‌اَنت، آییئے سالانی تجربه اِنت و ھمے تجربهئے کُمَکّا آ آرٹا ھاسێں رنگێا ٹْریٹَ کنت. اَزباب ھرکَسی کِرّا بوتَ کننت، بله ھرکَس پکاسو نه‌اِنت
Mazar Jibran is a M. Com graduate from Balochistan University Quetta. He also earned a Maters degree in Balochi.
He has been writing fiction, specially short story in Balochi since 2013.
