”اُپسالا کنسرت اُک کانگریس“- سویڈنءِ شهر اُپسالاءِ کلچر هاؤس- شهرءِ رێلوے‌اِسٹێشنءِ چپّێں دستءَ ماڈْرَنێں ماڑی‌یے. اِشیءِ، دێم په شهرءَ رئۆکێں درءِ دێما چارراهے. ھمے درءِ دێم په دێمءَ، رۆڈءِ دومی نێمگا تاں گْوستگێں زمستانءَ لُنڈانی کْوارٹرءِ وڑێں ماڑی‌یے هست‌اَت. اے ماڑی چار بلاکءَ بَهر اَت. رَهداریءَ اۆشتاتگێں مردمءَ دیست کُت که کئے گۆں لۆنجانێں کۆپگاں وتی لۆگءَ سر بوتگ ءُ کئے گۆں مُجتگێں دێمءَ په رۆزگارءَ در کپتگ.
”تئو سُهبی کارءَ رئوئے؟“ ساجدءَ جُست کت. ”من ورگ ٹفنءَ کتگ‌اَنت ءُ فریجءَ اێر اَنت. در کپگءِ وھدا بێهالِش مکن،“ منا گُشت‌ئےِ.
تاج بلۆچءَ لهتێں سالءَ پێش، دو هزار هَژدہ یا نۆزدہءَ، ھمے ماڑیءِ تها چه یَک لبنانی عربےءَ دو اۆتاکی اَپارٹمنٹے کِرا زُرتگ‌اَت. دیوان بَز نه‌اَت. ڈَنّ تهار اَت. اَپارٹمنٹ بےتؤار، دیوان ویران اَت.
”ساجد کُجا گار بوت؟“ مَگربی بلۆچستانءِ، کمیونِسٹ‌پِگرێں سنگت عزیز دادیارءَ دێم گۆں تاجءَ کُت ءُ جست کُت.
”وَپت،“ تاج ءَ دَرّائێنت. دیوانءَ نِندگ اۆپار لۆٹگا اَت. من وتی بئیک‌پئیک (بَڈّی بئیگ) چِست کُت ءُ په تهنا بیئگا وتی کۆٹیءِ نێمگا، که چه اِدا باز دور نه‌اَت، راہ گپتاں.
”تئو گۆلی وارتگ؟“ ساجد انگت نئوَپتگ‌اَت که تاجءَ جُست کت.
اَپارٹمنٹءِ لیوِنگ‌رومءَ، سْویڈنءِ رئواجءِ دابءَ، دو در پِر اَت. یک دَرے پُشتی نێمگا، دێم په بالکونیءَ پچ بیت. بُرزێں ماڑی په شهرانی نِدارگ کنگا، مردم گُشنت، مُدام شَرّێں جاہ اَنت. چمّاں چَهر بدیئے، رنگ ءُ ندارگ، جێڑہ وتا بدل کننت. فُٹ‌پاتاں راہ گپتگێں مردم اِشتاپی اَنت. سڑک ءُ راهانی نێمگا چّماں سَکّ دیئے، گاڑی تَچان اَنت۔
ما، من ءُ ساجد، په کلهُکے بالکونیءَ اۆشتاتێں، ڈَنّءِ ندارگ کُت. کلچر هاؤسءِ کۆپگءِ چێرا، واکْسالا توری- واکسالا اِسکوائرءَ- بَس‌اِسٹاپ مردمءَ پُرّ اَت. کْرائم تھْرِلر فلمانی کردارانی پئیما گێشترێں مردماں سْیاهێں، بَزێں، بَرپ دارۆکێں جیکٹ پۆشِتگ‌اَت. ھِچ کَسءِ دێم شَرّ گِندگ نبوت. اے چه وتی رۆزگاراں آیۆکێں ءُ لۆگ ءُ چُکّانی نێمگا رئۆکێں، تُستگ ءُ ژندێں مردم اَتنت. اے بَس‌اسٹاپءَ گێشتر مزدور اۆشتنت. کَسے بَسے گیپت، کَسے، په منزلءَ سر بوّگا بَسے بدل کنت. اے رۆچی ڈَنّءِ ندارگءَ هم رُژنائێں، سْیاهێں ویرانگے گۆن اَت. ما اَتکێں تها. ساجد په بےئواری شُت ءُ وپت.
بازێنےءَ سْرێنءَ بئیک‌پئیکے لۆنجان اَت، دێمءِ نَکش، زنڈێں لاپءِ چَبّءِ پئیما شُلِتگ‌اَت، پادءِ دستءَ تێلانک وران، وتی وتی چاردیوالی‌ئێں اۆتاکءِ راهِش گپتگ‌اَت. لوبیا، نان، شیر ءُ شکَرءِ بارِش بَڈّا اَت.
مُچّیءَ کَس کَسءَ پَجّاہ نئیاریت. هر یکّے جێڑگا اِنت. رنج بَکشۆکێں تهنائیءَ ھم وارِس هست. گُمان بیت که اے، تهنائیءِ پَشت کپتگێں بے تْرِکّ ءُ تؤارێں وارس اَنت. زندگێں، گار بوتگێں مُردگ اَنت.
”گُت‌سوندا“ اُپسالاءِ جنوبءَ یک ڈِسٹرکٹے. ڈیپریس کنۆکێں مرکزءِ کَش ءُ گْورا نزّیکێں مێتگاں گێشتر عرب، اێرانی، ایشیائی ءُ افریکیانی ٹۆلی آباد اَنت. فزائےِ وَشّ ءُ دلءَ جاہ کنۆک اِنت. مێتگءِ مرکز، سینترُم، مُدام چه مردمءَ پُرّ اِنت. ورنا یکدومیگءَ همکۆپگ اَنت. بْرانڈِڈ کئوش، جیکٹ، جینز، شَرٹ، وڑ وڑێں لباسِش پۆشِتگ، بلے ھێئراِسٹائل، ہێئرکٹنگ دْرُستانی یَک‌پئیم اِنت. ساجد رۆتاکاں کار کنۆکێں پْروف‌ریڈرانی پئیما هورت‌چارێں مردمے اَت. گُت‌سونداءِ ورنایانی ٹاپ چه آئیءِ چمّاں چێر نبوت. ”سجّهێں مردمانی هێئراِسٹائل یَکّ نه‌اِنت؟“ گپّ‌ئےِ دلءَ داشت نَکُت. تاجءَ اِدا لۆگے شۆهاز کتگ‌اَت ءُ ما دوئێں یک رۆچے لۆگءِ چارَگا شُتگ‌اَتێں. پدا سینترُمءَ در کپتێں، گڑا ساجدءَ جُست کُت: ”بلکێں اِدا هَجّامءِ دُکان یکّے، ءُ ھجّامءَ دْرُستانی مود یک وڑا ٹاپ کُتگ‌اَنت ءُ نوں اے ٹاپ مێتگءِ فێشن جۆڑ بوتگ،“ ساجدءَ گُشت.
اے سنگت کئیا کُشت؟ چێرێں سرکاری گَلاں؟ وتی هۆنڈ پَٹّۆکێں ھئیالاں؟ آیۆکێں زِمّه‌واریانی تُرسءَ؟
بلۆچ چه فیملی زندءَ- ھما زند که آئیءِ مرکز فیملی ببیت، اهمێں رۆچ بَرت‌ڈے ببنت- دور اِنت. آئی بلکێں راجی کارِست جۆڑ بوتگ‌اَنت. نزاناں. بوت کنت بزّگێں راجےءِ زانتکارێں کردارانی زندگی اَنچش ببیت.
ساجد، حکیم ءُ دگه بازێں مردمےءِ اُستاد بوتگ. یک رندے، باز سال پێشتر، شپءِ وهد اَت، من وتی رۆتاکی کار نێم‌کَپّی یله دات، در کپتاں که پاکستان چئوکءَ چاهے بْوَراں. چاراں وت ءُ حکیم (اے وهدا حکیم بلۆچ رۆتاک تئوارءَ سَب‌ایڈیٹر اَت) رێلوے‌گْراؤنڈءِ کرّا چارراهءِ سرا تهاریءَ نِشتگ‌اَنت. برے برے من دیست لهتێں دگه سنگت هم نِشتگ.
یک همکارێں اِریتیریائی سنگتےءَ وتی زاماتءِ، ءُ اِریتیریاءِ گۆں ایتھوپیاءَ یازدہ سالانی جنگءِ کسّه آورت. چُکّ سویڈنءَ گۆں ماتءَ جَهمِنند بوتگ‌اَنت ءُ پِت سیمسرءَ جنگانی دێمپان. یازدہ سال په بے تْرِکّ ءُ تئواری گْوزیت. جَن جُهد کنت ءُ چُکّانی پِتءَ سویڈنءَ کاریت. مرد زمستانی اَبێتکێں زندءَ گیمُریت. رۆچ په رۆچ آئیءِ اَبێتکیءِ کُنٹگ جَن ءُ چُکاں ازیت کننت. یک بدبَھتێں ساهتےءَ وتا کُشیت. ”آ اِدا، ھِچ کَسءِ، مردمانی، مرکز نه‌اَت“ اِریتیریائی همکارءَ په وتی زاماتءِ وَتکُشیءَ دلیل دات. بلے آئیءِ جندءَ گُشئیگا زانت که گۆں آئیءِ زاماتءَ اِدءِ نادلگۆشی ءُ تهنائیءَ چے کتگ.
ساجدءَ زندءِ مزنێں بَهرے کراچی شهرءَ، گۆں بلۆچ، ءُ گۆں اُردو، سندھی ءُ پنجابی زبان گُشۆکێں مردماں گْوازێنتگ‌اَت. دۆستی ءُ مردم‌گِریءَ سرپد اَت. گۆں ھرکَسءَ ھۆر تۆر بئیَگ‌ئےِ زانت. چۆ اے دگه بلۆچاں نه‌اَت که وت ما وت، کْلوز سرکل ءُ دربَندێں کلَبےءِ پئیما، گێشتر ھۆر بنت، شهری مزاج ءُ تْرندگالوارێں مردمے که نیامءَ کپیت، گڑا وتی دَرامدیءَ زوت ماریت. بلے ساجد چۆ نه‌اَت. آئیءَ وتا مرکزءَ اێر نَکُتگ‌اَت. آئیءَ وتا دَروێش‌سِفتی رنگے نَمُشت که ھرکَسی مِهرءَ بِکَٹّیت. آ نرمێں، زمستانی نپادے اَت که هرکَسءَ پِر دات. آدێنکے اَت که هرکَسا وتا چارِت. اَبێتکیءِ تْرُندێں زمستانءَ، وتی جغرافیهءَ یَل کنۆکێں مُلورێں مردماں پَناہ دئیۆکێں اے کاپار کئیا کَرۆتْک؟
سیاستءِ دنیا ماں پتاتگێں، ڈَکّ ماں ڈکّێں، مۆکۆئی کُدامے. تار کُجا کُجا سرءَ کشّنت، چۆنێں ساز چِست بنت، چۆنێں کلئویے دئیَنت، په هرکَسءَ، په سادهێن ءُ بلد ءُ سرپدێناں زانَگ گْران اِنت. گُمان کنگ مُشکل نه‌اِنت. گِندگ انچش بیت، یک وهدے زۆراوَرێں اِدارهانی تها جێڑهانی سرا ریسرچ کنۆکیں، سْیاسی ھئیالانی بابتءَ نَزریه‌شُناسێن ءُ تهریک ءُ جُهدانی دریاءِ آپ ءُ چئولانی تْرُندیءِ دێما چَهر دئیۆکێں پندل‌سازێں کارمندانی نَکشه گێشتر زورگ بوتگ‌اَنت. آیاں گۆں وتی پْلان ءُ پروگراماں آرگنائزێشن ءُ تهریک گْوَهتگ کتگ‌اَنت. گْوَهتگێں جُهد چَپّ ءُ چۆٹێں راهان رئوَنت ءُ زوت راہءَ گار کننت، گُمراہ بنت. انچش سْیاستءِ تها لیفٹ ءُ رائٹ، هر دو، بندێں دَمکےءَ سر بوتگ ءُ لُمبِتگ‌اَنت. گُمان بوت کنت که اے ادارهانی ٹێبل ءُ مێزانی سرا، گۆں سْیاستءَ تالۆک دارۆکێں زانتکار ءُ زۆراکیءِ ھلاپءَ سُر پُر کنۆکێں کردار، کالونیئلزمءِ سرا دلرێش کنۆکێں مردماں چارۆکێں چمّ ءُ چمشانکی رهبند ھم بدل بوتگ‌اَنت. نۆکێں رستراں دَبوکّه نجتگ، دپ ءُ پۆنزءَ بستگێں مُلک ءُ مَسلکءِ مُسلمانی ماسْکِش ھم دئور داتگ. اے، وتی وڑا زند گْوازێنۆکێں آزات‌تبێں دْرچک ءُ سبزگاں چه بُن ءُ رۆتگاں گْوجنت. پێسریگێں رستر ءُ پندل‌سازیں کارمنداں، بلکێں، باوَر بوتگ که گلامءَ گُٹّۆس کنگ چه کۆشءَ بهتر اِنت. آیانی په وت، په وتی پوسّتگێں سسٹمءَ یک اِسپێت ءُ سبزێں، سْیاسی ءُ لِسانی بهشتے اَڈّ کتگ- 1988ءِ گچێنکاریءَ رند بلوچستانءَ پارلیمانی رئواجءِ سرا بےبُنێں باورمندی، بلۆچ سیاستءِ تها، ھمے سُلوپْوائزنءِ بَکشتگێں ٹێکی اِنت- اے بهشت مُدام، بلۆچءِ هۆنگیں پُرسودێں، بهرءَ وتی واجهاں دنت. مارچءِ ماہءَ سْویڈِش کلینڈر- سال ءُ رۆچانی رهبندءَ- بهار گُشت کنت. مۆسم‌زانتێں مردماں، بارێں زانتگ یا نزانتگ، شمالءَ سالءِ سئیمی ماہءَ، نۆکێں زندءِ بَشارَت دئیۆکێں گُلاں، بهارءِ گْواتءَ ساہ زورۆکێں کۆدکێں پُلاں رسترێں زمستان چه بُنءَ گْوجیت.
Razzak Sarbazi is a journalist and a fiction writer. He often writes on political and social issue, in Urdu and Balochi. He hails from Lyari, Karachi and lives in exile in Sweden.
