روبرکتی مُلکاں گیشتریں مردم ہر نوکیں سالءِ آہگءَ پیسر نیّت کننت کہ کجام کار کنگی اِنتءُ کجام کنگی نہ اِنت۔ ہما کارانی کنگ ءِ ارادہءَ کننت کہ آہانی لوٹاں پیلو بکنت۔
ارادہ تُری وانگءِ بہ بیت، کارےءِ شوہازءِ، بازیں زرّے کمائینگءِ، کسےءِ مدتءُ کمکءِ، مذہبیءُ سیاسی بہ بنت، ہرمردم وتی دیم ءِ نپءُ فائدہ یا گوستگیں نُکسءُ کمزوریاں چاریت، ہما وڑ وتی دیمءِ سالءِ کاراں ترتیب دنت۔ بازینے وتی ہمے کرتگیں ارادہانی پیلو کنگا سوبمند بیت، بازینے تاں نیمءَ رسیت، بازینے ہمے ارادہ کتگیں کارانی چارِکءَ کرت کنتءُ بازینے ہمے کرتگیں ارادہاں بے ہیال بیت۔ کسے کہ بے ہیال بیتءُ ہچ نہ کنت، تہ بزاں آئیءِ یک سالے وَ گوزیت بلے آئیءِ جند ہما جاگہ ءَ اوشتاتگ۔ آ یک سالےءَ پشت کپیت۔
ہمے نوکیں سالءِ کارانی ارادہءُ نیّت ءَ انگریز ”نیو ایئر رِزولُوشن“ بزاں ”نوکیں سال ءِ اَہد“ گُشنت۔ اے بنداتءَ مذہبی دودے بوتگ بلے نوں ہرمردم وتی ہروڑیں کارانی واستا اے دود ءِ رندگیری ءَ کنت۔
دوہزار شانزدہءِ سالءِ گُڈّی روچاں من ہم وتی زلورتءُ کمیءُ گیشی چارت اَنتءُ آہانی پیلو کنگءِ نیّتءُ ارادہ کرت۔ آہانی تہا مستریں ارادہ وتی انگلش شرکنگءُ یونیورسٹیءِ وانگءِ بندات کنگ اَت، گوں بازیں انسانی حقانی ادارہاں رابطہ پیدا کنگءُ آہانءَ وتی قوم ءِ بزگیءِ باروا سرپدی دئیگ اَت۔ وانگیءُ دنیاءَ سرپد بوّگی اَت۔ ملکءَ مردمانی برگءُ جنَگءِ بند کنگ یا کم کنگءِ واستا کارءِ نیّت ہوار اَت۔
دوہزارشاہزدہءِ سالءِ گُڈّی گھنٹہ گوں نیٹ فلیکسءِ سیریز ”ٹوکیو ٹرائیل“ءِ چارگءَ گوَست۔ ہمے ٹی وی سیریز انگلشءَ اَت۔ آ وہدا منی انگلشءِ کمزوریءِ سوَبءَ پہ من اے سیریزءِ سمجگ باز مشکل اَت۔ گُڑا ہما ساہتءَ منا منی اے مشکلءَ گیشتر جیڑگ پرمات کہ اگاں من انگلش نہ سمجِتءُ نزانت منی واب ہم پیلو نہ بیتءُ من اے مُلکاں ہچ کار ہم کرت نہ کناں۔
بلےنوں دوہزارہبدہءِ ہلاسی اِنت۔ من وتی تہا چے ترقی آوُرتہ۔ من ہما کار پیلو کُرت اَنت یا آہانی پیلو کنگءِ جہد کُرت کہ دوہزارہبدہءَ آوانی کنگءِ نِیّت کرتگ اَت؟ من انوں، دوہزارہَژدہءِ کارانی نیّت کنگا پیسر، وتارا ہمے جُست کت۔ جواب ہمیش اِنت کہ ہما نیّت کرتگیں کار پیلو نہ بوتگ اَنت بلے آہانی کنگءِ جہدءِ گواہیءَ من دات کناں۔
آ ایش اِنت کہ دوہزارہبدہءِ ہلاسیءِ وہدا من انگلش ٹی وی سیریزءُ فلماں کمّیں سرپد بوت کناں۔ اے سالءِ ہلاسیءِ روچاں من ”میڈیسن واک“ کہ انگلش ناولے، وانگا آنءُ برے برے کہ موہ رسیت گُڑا ٹی وی سیریز ”پیکی بلائنڈرز“ءَ چاراں، منا ہمے لگیت کہ چہ دوہزار شانزدہءِ گُڈّی روچاں کمّو گیش سرپد باں۔
یونیورسٹیءِ وانگءِ واب انگت سرجم نہ بوتگ۔ آئیءِ وجہ ایش اِنت کہ دوہزار ہبدہءِ چیزے ماہ من چہ کینڈا ڈَنّ، یورپءَ گوازینت داں جینواءَ بُروان اقوام متحدہءِ کارندہاںءُ باقی مہلوکءَ بگنداںءُ گوں آہان وتی مہلوکءِ سرا پاکستانی ظلمءُ زوراکیءِ کسہاں بکناں۔ ہمے تگءُ تاچانی تہا من وتی کواڈمسٹرءَ شُت نہ کُت۔ گڑا یونیورسٹیءِ روگءِ لوٹ پیلو نہ بوت۔ بلے چہ منی دوہزاردہبدہءِ کاراں یکے وَ چوناہا ہمے ڈنّی مہلوکءِ گندگءُ وتی راجءِ بزّگی، آہانءَ سرپدکنگ اَت۔
اے کارءَ ہم بس کسانیں سوبمندی یے رستگ۔ من ہمے تگءُ تاچانی تہا یک چیزے پکّا سرپد بوتگاں کہ مارا وتی کارانی کنگءَ ڈنی مہلوکءَ رسگ یا کسانیں اثرے دور دئیگءِ واستا ہر کارءِ کنگا پروفیشنل بُوّگی اِنت۔ من ہمے مارتہ کہ من اے ڈَنّی مہلوکءِ ملاقات یا بہ حیثیت یک بزگیں راجےءِ، کلوہ رسانیءِ واستا دنیگہ ہما زہگءِ وڑا آں کہ نوک گپ کنگ ئِے ہیل کرتہ، باز براں وتی گپاں گیشنت نہ کنت تہ گریت یا اشارہ کنت۔ انگت منا سک باز جہد کنگی اِنت، پہ وتی ہمے نیّت کرتگیں کارانی پیلو کنگءَ۔
چوناہءَ اِدا ہر کارے کنئے، ترا ہما کارءِ ماہر یا بَلَد بُوّگ لوٹیت، تُری کلرکی کارے بہ بیت، ٹیچری کارے بہ بیت، ڈپلومیسی یا چارگردی چستءُ ایرانی کارے بہ بیت۔ اگاں تئی ارادہ اِنت کہ تو ڈپلومیٹے بہ بئے، گُڑا ترا ڈپلومیسی وانگی اِنتءُ زانگی اِنت۔ ہمے وڑا ہرچ کارءِ واستا ہما کارءِ کنگ ہیل کنگی اِنت۔ بلے ما دنیگہ ہرچیزءَ مِکس کنگا ایں۔ پمشکا بازیں جیڑہءُ جنجالےءِ دیمپانیں۔
دوہزارشانزدہءِ سالءَ بلوچ مہلوکءِ گرگءُ برگ، کُشگ، کَم یا بند بُوّگ وتی جاگہہءَ بلکیں چہ ہَدّءَ زیات گیش بوت۔ آئیءِ وجہ ہم کمّیں مئے وتی کمزوریءُ گیشتر پاکستانءِ ہیوانیءُ ظلمءُ زوراکی اِنت۔ شَر شَرّیں وانندہیں سر چہ ما پاکستانءِ زوراکیاں پچ گپتگ۔ اے سالءَ وَ مئے زالبولانی برگءُ جنگءَ ہم باز گیشی بوتہ۔
اگاں من بگشاں کہ دوہزارہبدہءَ ہرکارے یا سُرءُ پُرے کہ من کرتگ یا ڈیھءَ چے بوتگ یا مئے جہد چون بوتگ اے کلانی کسہاں اے کسانیں نبشتانکءِ تہا بکناں وَ اے نا ممکن اِنت۔ بلے ہمے گُشاں کہ مارا یک وت واجہیں راجے بُوّگءِ واستا دنیگہ سک باز جہد کنگی اِنت۔ ہما واجہیءِ لوٹانی پیلو کنگءِ ہُنرءُ رِپک ہیل گِرَگی اَنت۔
چُشیں روچے نہ گوستگ کہ سنگتاں ہمے جہدءِ لوٹانی پیلو کنگءِ واستا گپءُ ہبر نہ کرتگ۔ نون اے چارگی اِنت کہ چہ ہمے گپءُ ہبراں چینکس شَرّیں کار بنداتءُ سرجم بوتگ یا دنیگہ کپی اَنت۔ یاکہ کہ ہمے گپ جنگ بوتہءُ پدا بے ہیال کنگ بوتگ اَنت؟ اگاں بس گپ کنگءُ بے ہیال کنگ بوتگ اَنت گڑا مارا سک باز جیڑگی اِنت کہ اے وڑا ما دیما شُت نہ کناں۔ بزاں مئے سالے زوال بوتگءُ سالےءِ زوالی مرچی، اے تیز رواجیں دورءَ سکّیں مزنیں تاوانے بوت کنت۔
چوناہا راجی جہدءِ تہا کَساں کَسانیں کمزوریءُ ریاستءِ زوراکیاں وَ مدام مئے جہد نُکس داتہ بلے دوہزارہبدہءِ گڈّی ہپتگءِ سنگتانی یک انفارمل مجلسےءَ واجہ محمد علیءَ یک سَکّیں تُرسناکیں ہبرے کرُت۔ گپ گپءَ آئیءَ اچانکءَ، ہمے لوگءَ کہ ما نشتگ اتاں، ہمیشیءِ تہا ایریں کتابانی کباٹءِ نیمگا دست شہارتءُ پدا وتی دست گوشاں کُت اَنتءُ گُشت ”ہمے کتابءِ اڑے نام چے اِنت کہ من پیسرءِ ہپتگءَ بُرتگ شہ ہَمداں؟“۔ ہما سنگتءَ کہ کتاب واجہ محمد علیءَ را داتگ اَت، جواب دات کہ ”میراث“۔ ہمے میراث کہ واجہ فقیر شادءَ چِتگءُ نزّارتگ۔ من ہیراں بوتاں کہ واجہءَ پرچہ اے کتابءِ نامءِ جست کنگءِ وہدا وتی دست گوشاں کُت اَنت۔ گڑا کتابءِ نامءِ دلءَ دئیگءَ پد واجہءَ پدا دست گوشاں بُرتءُ گشت کہ ”اینچو نُکس کہ بلوچءَ وتارا وت داتہ، دگہ کسءَ نہ داتگ“۔ بزاں ہمے کتاب کل وت ماں وتی جنگانی کسّہاں پُرّ اِنتءُ ہما جنگاں مدام بلوچ راج یکجائیءُ سوبمندیءَ نئیشتگ۔ بلے پہ من اے گپ ہچ باز مزنیں گپے نہ اَت۔ سے، چارسد سال پیسری کسّہاں بل، مارا انوں ہم، دوہزارہبدہءَ بازیں اَنچیں ترسناکیں عملءُ سُرءُ پُر گندگءَ اہتگ کہ اگاں گیش بوت اَنت تہ ہمے عملءُ سُرءُ پُرانی نُکسءِ پیلو کنگ، اے آئوکیں سال نا، بلکیں ہچبر پیلو بوت نہ کننت۔
واجہءِ ہمے تُرسناکیں ہبرءِ اشکنگا پد من ہمے نیّت ہم کرت کہ اگاں گوں من شَرّیں کارے نہ بیت یا منی نوکیں سال ءِ کل اہد سرجم نہ بنت بلے من ایوکا دوہزارہبدہ نا، بلکیں پورہیں زندءَ ہما کاراں نہ کناں کہ وت ماں وتی جنگءِ سوَب بہ بنت یا راجی جہدءَ تاوان بار بکننت۔ ہاں، الّم جہد کناں کہ اے وڑیں کاراں جَہل بجناں، چہ آہانی پلّہ مرزیءَ دُور بہ باںءُ وتی نیّت کتگیں کارانی کنگءِ ہم الّم جہدءَ کناں۔
اے سالءَ وتی سفر جتءُ ہلاس بوت۔ مارا چارگی اِنت کہ ما اے سالءَ چے شَرّیءُ چے ہرابی کتگ ءُ دوہزارہژدہءَ مارا چے کنگی اِنت؟ کجام کار کنگی اِنت، کجام کمزوریءِ سَر گِرَگی اِنت؟ اِشانی جوابءَ بائد اِنت ہر بلوچ وتی زاتیءُ راجی کارانی تہا شَرّیءُ راجءِ دیمرویءِ واستا بجیڑیت۔ شرّیءُ سوبمدیءِ نیّتءَ بکنت۔
گُڈسرا ہمے گپءَ گشگ لوٹاں کہ اگاں اے روبرکتی ملکاں کسے نشتہ، آ محنت بکنت وتی زمّہ واریاں پیلو بکنت، الّم وتی مِنزلءَ سر بیت۔ بلے اشیءِ واستا بُود لوٹیتءُ بُود، ہُدائی دادے نہ اِنت، بودءِ واستا زمّہ دارءُ سخت کارءُ سخت جان بُوّگ الّم اِنت۔ بود والا مردم اِدا امریکہءُ اقوام متحدہءِ ہم سربراہ بوت کنت۔
کلاں نوکیں سال مراد باتءُ کُل وتی نیّت کتگیں کاراں سوبین بات اَنت۔
Lateef Johar is a human rights activist based in Canada. He is the Deputy Coordinator, Human Rights Council of Balochistan. He regularly comments on the situation in Balochistan
