منیر مۆمن چه هما کمّێن شائران اِنت که وتی زندا په وت رندگیرانی رُمبے جۆڑی کرتگ. مرۆچی گێشترێن شائری منیرئے دابا پِر بندگ بئیگا اِنت. لهتێنَ گوَشیت که مارا پهر بندگَ لۆٹیت که ما مُنیرئے اهدا زندگ اێن. ناگمانا بلۆچیئے مسترێن شائر گوشتگ، چه اَتا شادا هم هما دێم.

بله دومی نێمگا، باز وانۆک و لهتێن شائر گِلّه کنت که منیرا اے مزنی پرچا دئیگ بئیگا اِنت. آ گوشنت که منیرئے شئیران مانا نێست، بَس ڈئولدارێن لبزان دپ‌مان‌دپَ دنت. باز وَه گوشیت که منیرا شائری انچۆ ارزان کرتگ که هر ورنا پاد بیئیت، لهتێن انچێن لبز که گۆشاں وَشّ اَنت، بکماییت، مردم واه واه کننت.

منیرئے شائری چه بلۆچیئے گوَستگێن هر کَسان و مزنێن شائرئے  پِربنداں جتا اِنت. وتی گپّئے کنَگئے داب نۆک اِنت. چهر و شبێن ببنت یا چێدگ، منیرئے وتی اَڈّ داتگێن رهبندێئے سرا اێر اَنت. پمێشکا آییئے پربند باز مردمئے دلا سرزاهرا بێمانا اَنت.

اے رَندی گپّے که آ بلاهێن شائرے یا نه، بله اگں وانۆک منیرئے شئیرانی مانایا سرپد بئیگ لۆٹیت، ته آییا وتی شئیرئے وانگئے تب مٹّێنَگی اِنت. منیرئے نۆکێن چێدگی و درشاندابی رهبند پهمگی اِنت.

اے رهبندئے سئے بنیادی سِپَت اَنت: سْیادلَبز، چۆں‌بَندِش و نکرتگیں هبرئے کنَگ.

منیر بلۆچیئے ائولی شائر اِنت که آییئے لچّه ببنت یا دستونک، آیانی تها لبزان وت‌مان‌وتا په اِنانے بندۆکَ کنت، آیانی نیاما مانا و اِزمی سیادیے ٹاهێنیت. چۆ که منی کرّا دگه لبز نێست پمێشکا من اِشان ”سْیادلَبز“ گوَشان. تان آ وهدے که منیرئے شئیرانی تهئے سْیادلَبزان سَر و بُن کرت مکنئے، مانا در گێجگَ نبیت.

اَبێتکێن گْواتئے گُشانا مبند اِهوالان

کَسے چه شهرا در آیان ببیت و تئو بیائے

من په کَزدَن منیرئے ارزانێن شئیرے گِچێن کرتگ که سئوتیان جتگ و مردمان گۆش داشتگ. بله تانکه شئیرئے بُن‌لَبزانی سیادیا سرپد مبئے، تئیی دلا بێمانا اِنت.

گوات و گُشانئے سیادی مئے دَمَگانی اِشکی کِسّهانی تها سَکّێن کوَهنێن رئوایتے. بَچَکّ و جنِکّ چمّک و سُلّکا بنت و اناگها گوات جنکّئے گُشانا لَگۆشیت. هِندی پلمانی تها گوات جنکّئے گُشانا بال دئیانا بچکّئے دێما جنت.

اهوال همے پئیمێن کِسّه اَنت، اَنچێن گیر اَنت که وهدے گواتَ کَشّیت، شائرا همِشانی ترانگا پِرّێنیت.

اے بوتنت سْیادلَبز. یکے دومیا بندۆک اِنت. جتا جتا مانا ندئینت. اِشانی مانا اِشانی همگرنچیئے تها اِنت.

بله گوات چۆن اَبێتکَ بیت؟ منیرئے کرّا چُشێن بَندِش چۆ که ابێتکێن گوات باز اِنت که مردم گوشنت که گۆن دپ نکَپتگێن لبزان ٹاهێنگ بوتگ‌اَنت. پمێشکا من اِشان ”چۆن‌بندشئے“ نام داتگ.

وهدے گواتَ کَشّیت و شائرا هما اهوالانی تْرانگا پِرّێنیت، آ اَبێتکَ بیت. گوات شائرا اَبێتکَ کنت، پمێشکا اَبێتکێن گواتئے بندش بێمانا نه‌اِنت، اگن تئو سیادلَبزان سر و بُن کرت بکنئے.

پورهێن شئیرئے یَکّ اَرزانێن مانایے چۆ درَ کئیت: بے تئو انچۆ اَبێتک آن که گوات هم گۆن تئو گوازێنتگێن وهدئے ترانگا پرّێنیت و منا اَبێتکَ کنت. درێگتێن تئو چه شهرا در آیۆکێن مساپرێئے همراهیا بیاتکێنئے.

پمێشکا همے شئیرئے تها اَبێتکێن گواتئے بندش بێمانا نه‌اِنت، اَبێتکی، گوات، گُشان و اهوالئے گۆن اِزمکاری جۆڑ داتگێن سیادی یا بندۆکی اے شئیرا شَرّێن شئیرے کنت.

تئو وهدے سیادلَبزانی سر و بن و چۆن‌بَندِشانی سرپد بئیگا رند شئیرئے مانایا گِرئے، ترا دو وشّی رسیت: یکّے مانائے پهمگئے و دومی کرتگێن گپّێا نۆکێن رنگێا کنگئے اِزمکاریئے.

گۆن اَرسان مێنان من اِمرۆزئے شاده و رَنگان

هزار درد نِگاهان ببیت و تئو بیائے

همے یکّێن دستونکئے شئیرے. ارس گۆن شادها سیاد اِنت و مێنَگ گۆن رنگا. پدا اَرسئے سیادی گۆن نگاهان هم هست‌اِنت و گۆن دردا هم. اگن مُنیرئے رِپکا بگرئے، اَرس، شاده، دَرد و نگاهئے بندۆکیئے سرپد بئیگ سائنسے یا کُڈێلیے نلۆٹیت.

وهدے سْیادی سر و بُن کرت، مانائے در گێجگ هم اَرزانَ بیت. بُرزئے شئیرئے یَکّ مانایے چۆ درَ کئیت: تئیی آیگ په مں اَنچێن مزنێن وشّیے که من اِمرۆزئے اے دگه شادهان بَبا دئیگا رازی آن. اگن منا هزار درد زورگ بکپیت، منَ زوران، تهنا په تئیی گِندُکیا. هچ پلسپه نێست. کَسانێن هبرے منیرا گۆن بێدَروَرێن اِزمکاریا نۆکێن دابێا کرتگ.

یکّ رندے من سنگتێئے دێما منیرئے شئیرے مانا کرت. گوَشتی اے گپّان تئو چه وتی نێمگا پِر کنگا ائے، شائرا بلکێن چۆ نگوَشتگ.

اے لبزانکئے کوَهنێن جێڑهے، که مردم شئیرانی تها گێشێن مانا درَ گێجنت، هما که شائرا آیانی گَت نبوتگ. بوت کنت که بُرزئے دوێن شئیرانی چه منی کَشِّتگێن مانایا شَرترێن ماناے پِر بَندگئے وهدا شائرئے دلا بوتگ.

بله وانۆکے وهدے لچّهے یا دستونکئے شئیرے وانیت، اے گپئے بندۆک بوت نکنت که پِر بندگئے وهدا شائرئے نیّت چے بوتگ، آییا شئیر په کجام هبرئے سر کنگا پِر بستگ. وانۆک هچبر شائرئے دلئے گپّا زانتَ نکنت. پمێشکا شئیر و وانۆکئے نیاما باید اِنت شائر آرگ مبیت. شائرا که شئیر پِر بست، آییئے کار هلاس. پمێشکا بُرزئے دوێن شئیرانی مانا کنگئے وهدا من گوَشت که ”یکّ ماناے چۆ درَ کئیت.“ دگه مردمے دگه شَرتِرێن ماناے در کرتَ کنت.

شَرّێن شائر مدام وانۆکا اے گنجائشا دنت که آییئے شئیرانی تها باز مانا در گێتک بکنت. آ وتی پِربندانی تها اَنچێن اِشاره یلهَ دنت که سرپدێن وانۆک چه آیانی کُمَکّا مانایاں درَ گێجیت. اَتا شادئے دستونکێئے بندے:

او سمین، او آسمی بۆ، کدی مئے گْورا بیا تئو

سرزاهرا شائر وتی دۆستا وتی کرّا تئوار جنَگا اِنت. بله اے بندئے تها عطایا اَنچێن اِشاره مان کرتگ که چه اِشانی کُمَکّا وانۆک چه سَرزاهرێن مانایا گێشتر مانا شۆهازِتَ کنت.

اِدا عطا وتی دۆستارا سَمین و آسمی بۆ گوَشگا اِنت. گوات و بۆ دۆێنانی سِپَت اِش اِنت که هر جاگه پُترتَ کننت، هر جاگه شُتَ کننت، اِشان نه کَسے گندیت، نه داشتَ کنت. بزان شائر گوَشگا اِنت که تئو اگن اے واستا منی گوَرا مئیاتکێنئے که تئیی سرا بندشے هست‌اَت یا اے تُرس بوتێن که ترا یکّے گندیت و پاشکَ بئے، گڑا مسلهے نه‌اَت، بله ترا اے دێن جێڑه نێست‌اَنت و تئو کَزدن منی چارَگا نئیائے.

عطایا سرزاهرا اے درُستێن هبر نکرتگ‌اَنت، بله کرتگ‌اَنت. شَرّێن شائری همے نکرتگیں گپّانی کنگ اِنت. همے واستا منیر مۆمن وتی کتابێئے تها شائریارا ”هبر و ناهبرئے نیامئے بارگێن پُهل“ گوَشیت.

همے هسابا علی جان دادئے شئیرے:

هردُکان جندئے کِساسا سَگّ و کێنَگ چارِتگ
یکّێا پرۆشتگ منا و یکّێا نزّ آرتگ

اے شئیرئے تها دادا هم لبز انچۆ رِد و بَند داتگ‌اَنت که وانۆک چه سَرزاهرێن هبرا ابێد دگه مانا هم کَشِّتَ کنت. ائولی بندئے تها دو چیزّئے زِکر هست؛ سَگّ و کێنَگ. دومی بندئے تها دو مردمئے زِکر اِنت: یکّے هما که آییا شائر پرۆشتگ و دومی هما که آییا نزّ آرتگ. چۆ که ائولی بندئے تها ”سَگّ“ پێسرا اِنت و ”کێنگ“ رندا، پمێشکا سَگّئے بندۆکی گۆن پرۆشگا اِنت و کێنگئے گۆن نَزّ آرگا.

شئیرئے ماناے چۆ درَ کئیت: هماییا که شائر پرۆشتگ، آ شائرا برداشت کرتگ، چێا که دۆستی بوتگ، بله هماییا که آ زُرتگ و نَزّ آرتگ، په وتیگی کرتگ، آییا تهنا شائرئے کێنگ نسیبا بوتگ، چێا که شائرا دۆست نبوتگ. اِدا نکرتگێن هبر اِش اِنت که مردما مردم اے واستا دۆستَ نبیت که په آییا نێکیے کرتگی، ترا اَنچێن مردمے هم دۆست بوتَ کنت که ترا تاوانی داتگ.

بله اگن دادا شئیرئے تها لبزانی رِد و بَند کَمّے هم مَٹّێنتێن، کێنَگ پێسرا و سَگّ رندا بیاورتێن، اے مانا در نئیاتکگ‌اَت. اگن اَتا شادا ”آسمی بۆ“ئے جاگها ”دلئے بند“ کارمرز کرتێن، آییئے شئیرئے بازمانایی بگندئے هلاس بوتێن.

منیرئے شائریئے سئیمی بنیادی سِپت نکرتگێن هبرئے کنگ اِنت. آییئے لبز سَرتْرَپلّیا دگه ماناے دئینت و جُهلانکیا دگه. بله آ لبزان انچۆ سْیادَ کنت یا آیان اَنچێن پُشدرێا اێرَ کنت که کَمّے جُهلانکیا بچارئے، ترا ”نکرتگێن“ هبر سرَ بیت:

اے کَهرێن نئوبتئے کَریابێن کُنٹ ساهِگ کنَگ لۆٹیت

زمین تَنک اِنت وتی پێشانیا درَچکے کِشَگ لۆٹیت

منیرئے انچێن شئیرے که آییئے مَنّۆک شَرتِرێن شئیران یَکّے گوَشنتی و آییئے نمَنّۆک کَلاگی بندَنت که پێشانیگا چۆن درَچک کِشگَ بیت.

نئوبتئے لبز منیرئے کِرّا سَکّ باز کارمرزَ بیت و اِشیئے منیری کارمرزئے سرا اگن تهمبل بوت، دگه وهدے نبشتهَ کنان. باید اِنت نوں کُنٹ، ساهگ، زمین ءُ درَچکئے سیادی هم گیشّێنگ ملۆٹیت. کُنٹئے بلۆچیا دو مانا اَنت: یکّے دارے، یکّے لاشے. اِشیا هم هر سرپدێن وانۆکَ زانت.

شئیرئے سَرزاهرێن مانا: وهدے انچۆ گْران اِنت که آسان کنگ لۆٹیت. ائولی بندئے مانا گیشّتگ. بله چۆن آسان کنگ ببیت؟ چۆن ساهگے اَڈّ دئیگ ببیت؟ هِچّ راه و در نێست. زمین په درَچکێئے کِشگا هم تنک آتکگ. په بێدَزرَسان زند انچۆ گْران اِنت که آیان په زندگ بئیَگئے واستا نبوتگێن کنگَ کپیت. مردما که کَس مبیت، آییا په زندگ بئیگئے واستا هرچے کنگی اِنت، وت کنگی اِنت. وتارا درۆگێن تَسلّا دئیگ لۆٹیت. پێشانیگا درچکئے کِشَگ همِش اِنت.

اے هبر منیرا نکرتگ‌اَنت، بله همے هبری کرتگ‌اَنت.

گپّ پَشت کپت منیرئے رندگیرانی. آ منیرئے وڑا شئیر پر بندگئے جهدا کننت بله منیرئے اے اِزمکاری ترا آیانی کرّا اے وڑێن پُهتهێن رنگێا دستَ نکپیت. په اے زوتّان سَلام سالِه نامێن شائرێئے دستونکے دێما گوَست. منیرئے رندگیرے زاهرَ بیت. دستونکی هم هراب نه‌اَت. بله منیرئے کدّا سر نه‌اِنت. آییئے دستونکئے گُڈّی شئیر چُش اِنت:

بانزُلے چمّان وهدے رۆدێنتگ

بوچُّکے چَمّئے اَندَرا کپتگ

په اے گپّا که سَلامَ گوَشیت که چَمّان بانزُلے رۆدێنتگ و منیر هم اَنچێن گپَّ کنت، سلام سالِه، منیر مۆمنَ نبیت. اگن همے شئیر منیرئے بوتێن، بوچُّکئے جاگها آییا بگندئے مِتاچ بیاورتێن. شئیرئے درُستێن بُن‌لَبز وت‌مان‌وتا سْیاد کرتێننت. هبر گۆن اَنچێن نازُرکیێا کرتێن که کرتگ‌اَتی هم و نکرتگ‌اَتی هم.

منیرا شئیرئے پِر بندگ اَرزان نکرتگ، سَکّ گْرانی کرتگ.