”بکّرءَ دھلیءِ کلات گپتگ
چاکر ماں تھتءِ سربرا نِشتگ
رند که سر رِتکنت دھلیءِ تھتءَ
بازێں رِندانی جێڑه ءُ جاکءَ
تھتءَ چه برچانکءَ شکست وارتگ
پرُشتگ‌اَت تھت ءُ کپتگ‌اَت ھاکاں
چۆ مڑهدارێں چاکرءَ گشتگ
مارا نزێبیت دھلیءِ شاھی
شاه ھما اَنت که بُندرءَ شاه اَنت
درکدیمءَ چه کپتگ ءُ کاینت
ھپتگے رۆچءَ رند ھمۆد نِشتاں
چاکر گۆں شاهءَ ترانے مان بستگ
گۆں وتا سؤگند ءُ کَسم وارتگ
دھلی‌ئےِ بکشاتگ ھما شاهءَ
برپدءَ واترّش کتگ دراهءَ
رند مزن‌پَهرێں رَپتنت پَگّاهءَ
ڈاڈر ءُ سیبیءِ مراگاهءَ“
ناھُدا تیابءِ سارتێں سِکانی سرا نِشتگ، دھلیءِ جنگءِ شئرءَ جنَگا اِنت. انچۆ که چَمّ‌ئےِ په من کپتنت، اے شئیرءِ پُشدرءَ پر رێچان بوت.
چه بلۆچ راجدپترءِ گوْستانکی کسّهاں یکے دھلیءِ جنگ اِنت. شانزدھمی کرنءَ بلۆچانی ریاست ءُ زۆرءِ کسّه تاں گجر، عرب، اؤگان ءُ دھلیءَ مشهور بوتگ‌اَنت، بلۆچاں مزنێں ارزشتے بوتگ. اے دمگءَ بلۆچانی نام ءُ تؤار بوتگ.
گڑا گپ چُش اِنت که بلۆچانی یک لَکّ ءُ سی ھزارءِ لشکر دھلیءِ سرا اُرش کنت. سیبی داں دھلی، ھُدا بزانت راهءَ بلۆچ لشکرءَ دگه چینچو جنگ، کُشت ءُ کۆش سرا کپیت، چُنت مالی ءُ جانی تاوان رسیت. بلۆچ دھلیءِ شاهءَ پرۆش دئینت ءُ دھلیءِ کلاتءَ گِرنت، بلاھێں سۆبمندی‌یے وتی نامءَ کننت. یک ھسابے بگُش بلۆچ اے دمگءِ سُپرپاوَرے جۆڑ بنت. بلے اے سُپرپاورءِ سرۆک په تھتءِ سرءِ نِندگا وت ماں وتا مِڑنت. کَس کسّی منّگءَ تیار نبیت. دُرس ھۆر تھتءِ سرا نندنت، ته تھت پرُشیت، بلۆچانی پاگ کپنت. بلۆچ سردارنی پاگ که کپتنت، بزان دھلیءِ تھت شوم بوت. بس بلۆچ واتر دێم په سیبیءَ کاینت. وت ماں وتی جنگِش تاں سی سالءَ برجاه مانیت.
ناھُداءَ دراجێں ساھے کَشّت، پدا گُشت‌ئےِ: ”اے پنچ کرن پێسرءِ گپّے، بلے میرێں بلۆچءِ تَب انگه ھما اِنت؛ ھما دھلیءِ تھتءِ سرا نندگءِ جنگ، ھما مان‌میاتکی، ھما کُنّت، ھسد، زھر ءُ سْرُمب‌چاری.“
ناھُدا، زانا چے بوتگ؟ کئے مِڑتگ؟ ھئیر اِنت تؤ پنچ سد سال پێسرءِ، دھلیءِ تھتءَ یات کنگا ئے؟
یھئیے…! تؤ سھی نه ئے؟ ناھُداءَ گۆں دراجێں ”یهئیے“ءَ گُشت، بلۆچانی مرچیگێں سردار پدا دھلیءِ تھتءِ سرا مِڑتگ‌اَنت؛ اے گۆں وتی سرداری کێنگی پاگءَ گُشیت من نِنداں، آ گۆں ٹینُکی ماھیگ ءُ لوبیاھاں گُشیت پێسرا من نِنداں. تاں تَهت پرُشیت، بلۆچ واتر سیبیءَ کاینت ءُ پدا رند ءُ لاشارءِ ھۆن‌رێچیءَ برجاه دارنت.
ناھُداءِ گپ منی مجگءَ نِندگا نه‌اَتنت، بلے منی دلءَ جَت، که بوت کنت دَرانڈێهءَ بلۆچانی اَڑ ءُ کُڑے بوتگ. من تھا دؤر کُت که ما چُشێں ھچ ھالے نه‌اِشکُتگ. وتسرا چێا گپّ سازئے؟ چُشێں گپے بوتێں، کریمکءِ ھۆٹل، ڈۆریهءِ چاپڑا یا پدی‌زِرءَ اَلّم گپ بوتگ‌اَت.
ناھُداءَ په زھر درائێنت: ”اے گپّ ءُ جاک په آم بلۆچءَ بےمانا جۆڑ بوتگ‌اَنت، انچۆ که پارلیمنٹ په بلۆچءَ بےمانا اِنت. پارلیمنٹءَ کئے چے گُشگا اِنت، کجام پارلیمانی پارٹیءِ سرۆکءَ مرچی چے بئیان داتگ، بلۆچاں گۆں اشاں ھچ کار نێست. پارلیمانی پارٹیانی ٹێکه‌پرستی، ٹؤکن ءُ فنڈواریاں اے پارٹی چه لس بلۆچءَ چَٹ سِستگ‌اَنت. همے پئیما سرداری پاگ، ٹینُکی لوبیا ءُ ماھیگ یا ڈنّی آپ ءُ گواتاں، اے مردم ھم چه بلۆچ مهلوکءَ سِستگ‌اَنت. پمێشکا نه آیانی بابتءَ گپ بیت، نه مُلکءِ بلۆچ سُدّءَ اَنت.“
من گُشت، ناھُدا نوں جھان مَٹ بوتگ. مرچی کێنگی پاگ بِلّے جاک ءُ سلوات کننت، بلے تھتءِ سرا مرچیگێں بانَڑی نِندیت.
ناھداءَ باتێلءِ نێمگا چارِت ءُ گُشت: ”پنچ سد سال پێسر ھم بانڑیءَ مئے سر بُرز کُتگ، مرچی ھم مئے چَمّ بانَڑیاں سَکّ اَنت، بلے مرچی بانڑی زِندانءَ اَنت، ءُ کێنگی پاگانی واجه دھلیءِ تھتءِ سرا مِڑتگ‌اَنت که پێسرا کئے نِندیت.“
ناھُدا مَنا جُستءَ لگّت: ”شرّ اِنت، اِدا اگں یکے اۆٹانی سرا مِڑیت، فنڈ ءُ ٹێکه، ٹؤکن ءُ کُٹمءِ داوا اِنت وَ سَمجءَ کئیت، بلے ڈَنّءِ بلۆچانی جێڑه پَکّا همے ٹینُکی لوبیا ءُ سرداری کێنگ اِنت یا…؟“
من پسّؤ ندات. ناھُدا وت جَؤڑگا لگّت: ”ھچ نێست یار. دُرس ٹێکه‌دار بوتنت. پنچ سد سال پێسر ھم جێڑه کێنگ اَت، ھسد ءُ مان‌میاتکی اَت. مرچی ھم جێڑه ھمێش اِنت که ’من نکُشتگ، ھلار نه‌اِنت.‘ ادا ھم جێڑه لاپ اِنت، ٹێکه‌داری اِنت، فنڈ ءُ ٹؤکن اِنت. ڈَنّءَ ھم ٹێکه‌داری اِنت، لاپ اِنت، فنڈ ءُ ٹؤکن اِنت، دھلیءِ تھت اِنت…“ ناھُداءَ من ءَ په وانْگیءَ که دیست، گُشی که مرچاں دھلیءِ تھتءَ گُشنت ”سفارت‌خانه“.
Javed Baloch is a journalist from Gwadar, Balochistan. He can be reached at @Javed_MB_Baloch
