من 2013 ءَ کسانیں نبشتانکے شنگ کتگہ کہ اگں ترا شعرے ساڑایگی انت بگش اے شعر بلوچی تب ءِ نمائندہیں شعرے ۔اگں آزمانکے گلایگی انت بگش اے کسہ ءِ تہا ’’کارستانی نفسیات چٹ بلوچی‘‘ انت۔ اگں شاعرے یا آزمانکارے وتی شعر یا کسہانی تہا بتلی زبان کارمرز مہ کنت بزان آ چہ دری زباناں اثرمند انت ءُ بلوچی لبزانک ءِ نمائندہ نہ انت۔ بلوچی نگدکاری چَمِدا بندات بیت ءُ چمدا کُٹّیت۔
مُردنی انت من نزاناں ہمے بلوچی تب چی یے۔ آ کجام چیز انت کہ تو آئی ءَ بلوچی تب گشئے؟ دنیگہ چُشیں نبشتہ یے ہم منی دیما نہ گوْستہ کہ بلوچی تب ءَ بہ گیشینیت۔
شاعرے بیت شر یا آزمانکار ءُ گِدارنویسے شَر، آ تہنا وتی تب ءِ نمائندگی ءَ کت کنت۔ راجے ءِ اجتمائی تب یکے نہ بیت۔ بلوچانی تہا دُز ہم مان ءُ سرمچار ہم، مشکتی ہم مان ءُ کراچی ءِ نندوک ہم، وانندہ ہم ءُ مالدار ہم۔ اے درست ناں یکیں وڑا جیڑنت ناں یکیں تب ءِ واہند انت۔
منی ہیال ءَ ہمیشی ءَ کہ ما بلوچی تب گشیں آ بلوچی کوہنیں بتلانی یا چہ عہدی شاعری ءَ چہر ءُ شبینانی کاربندگ انت۔ اے بنیاد پرستی یے۔ وتی گوْست ءَ یلہ نہ دیگ ءِ نادراہی یے۔ بلوچی تب نہ انت۔
وہداں گیشتر بلوچ یک وڑیں ہنداں نشتگ انت، یک وڑیں کار اش کتہ چو کہ مالداری یا کِشت ءُ کِشار، آہانی یکّ وڑیں جیڑہ بوتگ انت، یکیں ازباب اش کار بستگ انت، یکّیں وڑا ہبر اِش کتہ۔ وتی دؤر ءُ وتی چاگرد ءِ ہساب ءَ آہاں کسہ جوڑ کتہ، بتل اڈ داتہ، شعر پر بستہ، شعرانی تہا چہر ءُ شُبین ہم آیاں ہما عہد ءِ ہساب ءَ جوڑ داتگ انت۔
پمیشکا آیاں اجتمائی تبے بوتگ۔ اہدی شاعری ءِ درشانداب یک رنگ ءَ بوتگ۔ چہ مُلائی دور ءَ پیش شعرانی لبز ءُ درشانداب گیشتر یک بوتگ۔
بلے مرچی چوش نہ انت۔ مرچی یکے شَپُکی کنت، یکے امارات ءِ باگے ءَ کار ءَ انت، یکے شہرے ءَ سوداگری کنگا انت۔ کار ءُ کسب باز انت۔ موبائل فون، ٹیلی ویژن ءُ انٹرنیٹ ءَ دری دنیا نزّیک کتہ۔ ہر مردم ءِ وتی جیڑہ انت چیا کہ زند ءِ گوازینگ ءُ دنیا ءَ چارگ ءِ در باز انت۔ پمیشکا مرچیگیں دور ءَ بلوچ ءِ اجتمائی تب پدنہ بودیں دانکے۔
مرچیگیں باز رنگیں زند ءَ، نویسکار یک قومے ءِ نمائندگی ءَ کت نہ کنت۔ نویسکار اگں سک زور بہ جنت تہنا وتی نمائندگی ءَ کت کنت۔ ہما دمان ءَ نویسکار چے جیڑگا انت ءُ چوں جیڑگا انت، آ تہنا ہما چیز ءَ نبشتہ کت کنت۔ ہروکی مُراکامی جاپان ءِ شرتریں ناول نویس زانگ بیت۔ بلے آئی ءِ کساس درستیں کارست امریکی فلم چارنت ءُ امریکی سوت گوش دارنت۔ نوں تو گشئے کہ جاپانی مُراکامی ءَ پہ وتیگی مہ کننت چیا کہ آ چہ امریکہ ءَ اثرمند انت؟
باریں پنچ سد سال پیسر جِنک ءِ لنٹانی توسیپ ءَ شاعرے ءَ دُرجیں دپ ءِ شُبین کار بستگ۔ روچ ء مرچی شاعراں دُرجیں دپ گون انت۔ دُرج چی یے؟ مرچیگیں دور ءِ چینچو مردم ءَ دُرج چم ء وت دیستہ۔ د ُرج درپے کہ دپ ئےِ کسان انت۔ وہداں مردماں ہورتیں چیزانی ایرکنگ ءِ واستا کارمرز کتہ۔ پمیشکا شاعراں جنک ءِ کسانیں دپ ءِ توسیپ ءَ دُرجیں دپ ءِ شُبین زرتگ۔
بلے مرچی اگں شعرے ءِ تہا درجیں دپ بئیت تہ وانوک ءِ ذہن ءَ ہما امیج ءَ آٰؤرت نہ کنت کہ وہدی مرمانیگ ءَ آؤرتگ ئےِ چیا کہ اے اہد ءَ درج گیشتر مردماں نہ دیستہ۔ اگں تئی چہر ءُ شبین وانوک ءِ ذہن ءَ پوٹو میارنت بزاں بے مانا انت۔
شاعری ءَ بِل، عام زندگی ءِ زبان ءَ بچار۔ پلانی ءَ گاڑی لٹ کشّان کُت۔ بزاں آئی ءَ گاڑی تیز تاتک۔ وہداں مردمانی اولاک اپس، اُشتر ءُ ہر بوتگ انت۔ آہانی تاچینگ ءِ واستا مردماں لَٹ داتگ انت۔ بلے گاڑی ءَ کس لٹ نہ جنت۔
اگں زبان ءَ اے وڑا بہ دارئے نوک نہ بیت۔ نوکیں دور ءِ لوٹاں پیلو نہ کنت ءُ پَشت کپیت۔ انگریزی ءَ اگں تو وتی گپ ءَ بتلانی زور ءَ کنگ بہ لوٹئے، عیبے ۔ جورج اورول ءَ شست سال پیسر کوہنیں چہر ءُ شبین ءِ کارمرزی ءَ را کلاگ بستگ ، بلے بلوچی ءَ اگں تو یک تاکدیمی نبشتانکے ءَ سئے ءُ چار بتل یا مثل میارئے تو بزاں ’’بلوچی تب‘‘ ءِ نویسکارے نہ ئے۔ باریں چینچو سال پیسر، یک مردے ءَ وتی مارشتانی درنگازی ءِ واستا گپے کتگ، آ گپ اے دگہ مردماں دوست بوتگ ءُ بتلے جوڑ بوتگ۔ نوں ما ہمے بتل ءِ لّٹک داشتگ کہ تاں تو ء ساجد وتی نبشتانک ءِ تہا ہمے بتل ءَ میارئے تو بلوچے نہ ئے۔
بتل زیادہیں کارمرز بوگ ءَ رند وتی مانا ءِ توان ءَ یلہ دنت۔ وانوک ءَ آ ہمینکس رند ءَ ونتگ کہ پدا آئی ءِ وانگ ءَ آئی ءِ ذہن زور نہ جنت پہ مانا ءِ پہمگ ءَ۔ آ پوٹو نہ گندیت۔ دومی گپ ایش انت کہ چو کہ ہر مردم دگہ رنگے ءَ جیڑیت پمیشکا الم نہ انت کہ ہمے بتل کہ دو سد سال ساری مردے ءَ ٹاہینتگ من ء ساجد ءِ ہیالانی ہم درنگازی ءَ کت بہ کنت۔
نبشتہ کار ءَ وتی گپ ءِ کنگا وتی درشانداب وت ٹہینگ لوٹیت۔ پریشی ءَ آئی ءَ کمے جیڑگی، کمے تکانسری کشّگی انت، بلے ہما گپ ءَ کہ وانوک ءَ سَر کنگ لوٹیت وشتام ءُ پُر توان تِر بیت۔ کوْہنیں بتل ءُ چہر ءُ شبینانی درپ ءِ تہا آئی ءِ گپ گاجیل بیت۔
گڈا بلوچی تب؟
منا ہمے ساختیات ءُ پس ء ساختیات بہہ اگل ءَ نہ کپتگ انت۔ بلے ساختیات ءِ پہمگ چو گران نہ انت۔ تو حجّام ءِ دُکان ءَ نشتگئے پہ ریش ءِ ساہگ ءَ۔ حجّام تئی گُبّاں لتاریت، لُنٹاں دست جنت۔ اگں تو دَرزی ءِ دُکان ءَ بہ بئے ءُ درزی تئی گبّاں بہ گیپت تو کُشگ ءِ پاد کائے۔ پرچہ؟ دکّان دگر انت۔ پُشدر دگر انت۔ ساختیات ءِ بُنی اُرز ایش انت کہ اہم تریں چیز پشدر انت۔
بلوچی دگہ زبانے ءُ اردو ءُ پارسی ءُ انگریزی دگر۔ منا بازار ءَ روگی نہ انت۔ اے لبز بلوچی زبان ءِ تب ءِ ہساب ءَ رد ءُ بند داتگ انت۔ ادا تب بُنرہبند بزاں گرامر انت۔ انت بازار منا روگی نہ ءَ۔ لبز یکین انت۔ بلے مانا نہ دینت۔ چیا کہ بلوچی ءِ تب ءَ رد ءُ بند نہ داتگ انت۔ لبزانچیں پشدرے ءَ ایر کتگ انت کہ بلوچی ءِ تب ءَ نہ کپیت۔ باز مردم گشیت کہ من بازار ءَ چہ اتکگاں اردو جَت اِنت؛ میں بازار سے آیا ہوں۔ آہانی دل ءَ من چہ بازار ءَ اتکگاں زگریں بلوچی تب ءَ انت۔
بلے ساختیات ءُ بنرہبند ءِ ہساب ءَ لبزانی ہر ہما رد ءُ بند کہ مانا دنت آ زبان ءِ تب ءِ بگیر نہ انت۔ اگں من چہ بازار ءَ اتکگاں ءُ من بازار ءَ چہ اتکگاں یکیں مانا ءَ دیگا انت، دوئیں جملہ بلوچی زبان ءِ تب ءِ ہساب ءَ انت۔ اگں تو ہمے گپ ءَ بگرئے بدارئے کہ منی پیرک ءَ وَ چو گُشتہ پمیشکا راستیں بلوچی ہما انت تئی زبان ہجبر دیمرئی نہ کنت۔
شرّیں نبشتہ کار زبان ءِ ساختیاتی تب ءِ ہساب ءَ نوکیں لبزانی نوکیں رد ءُ بند ءِ ہمرائی ءَ نوکیں چہر ءُ شُبین ٹاہینیت۔ بندات ءَ وانوک گُشنت کہ مانا نہ دینت۔ عطا شاد ءِ سرا ہمے گپ بوتگ، مرچاں منیر ءِ شاعری ءَ مردم بے مانا گشنت۔ بلے مرچی عطا شاد ءِ شاعری ءِ بارہ ءَ کس نہ گُشیت کہ بلوچی تب ءَ نہ انت یا بے مانا انت۔ چیا کہ مردماں آئی ءِ نوک جوڑداتگیں درشانداب پہمتگ۔ ہمے وڑا باندا منیر ءِ شاعری ہم بے مانا نہ بیت۔
وہدے عطا ءَ سِکالکیت ءُ شوہازیت ءِ وڑیں کارگال کارمرز کت، مردماں گُشت بلوچی تب ءَ نہ اَنت۔ آہانی دل ءَ ذگریں بلوچی تب ءِ ہساب ءَ سکالک کنت یا شوہاز کنت بہ بیت۔ بلے بلوچی بُنرہبند ءِ ہساب ءَ سکلاکیت یا شوہازیت ءِ گُنجائش بوتگ۔ کاریت، ماریت، چاریت۔ بلوچی بُنرہبند ء، تہا سیمی یک کسی کارگال ءِ ہلاسی ءِ اے پیمیں گنجائش عطا ءَ کار بستگ ءُ زبان ءِ درشان نوکتر ءُ شاہگان تِر کتگ۔
Sajid Hussain (1981-2020) was a writer and senior journalist from Balochistan. He had a degree in Economics, International Relations and English Literature from Karachi University. He had the experience of working with Pakistani newspapers Daily Times and The News International. Sajid Hussain was also the founding editor of this online magazine.
