دنیار پٹیلءِ اے نبشتہ 11 جون 2016ءَ بی بی سی اردوءَ شنگ بوتگءُ ولید لالءَ پہ مئے وانوکاں بلوچیءَ رَجانک کتہ۔
اِے سال ءَ ہم انڈیا ءَ گرماگ ءِ موسم ءَ مَہلوک سک جنجال اِنت ءُ چہ روچءِ برانزانی ترُندیءُ حُشک سالیءَ کم چہ کم 33کروڑ مردم اثرمند اِنت۔
بلے اِے گرماگ تاریخی حساب ءَ ہم اہم اِنت، چیا کہ ہمے سال ءَ اوڑیسہ ءَ اَتکگیں ہما مزنیں ڈکّال ءِ یَک سَدءُ پَجناہُمی سالروچ اِنت کہ چرائیءَ رودراتکی ہندوستانءَ دَہ لَک مردم ءَ گیش بیران بوتگ اَت۔ اِے ڈکّالءَ را ’’بنگال ءِ ڈکّال‘‘ گُشنت، اے واستا کہ اوڑیسہ، آ وہدا بنگال ءِ بَہرے بوتہ۔
انوں سَک کم مردم برطانوی راجءِ زمانگءَ، 1886ءَ اَتکگیں اے ڈکالءِ بابتءَ زانت، ءُ اِے سالءَ ہم بگندئے اِے مزنیں ویل ءِ یاتگیری ءَ مزنیں پرگرامءُ مراگش برجم دارگ مبیت۔
بِل تُری ہندوستان ءَ کَہتءُ ڈُکّال چشیں نوکیں گپے نہ اَت، بلے اِے حَبر ہم راستے کہ برطانیہ ءِ نوآبادیاتی دَور ءَ تہنا ڈُکّال گیشتر نہ بوتگ اَنت، مردمانی مِرگ ہم سَک باز گیش بوتگ اَت۔
ایسٹ انڈیا کمپنیءَ پہ زانتءُ پہ رِپکءُ ہُنَر ہندوستان ءِ گُد گْواپیءِ کَدیمیءُ رُدوم گِروکیں کارخانہ تباہ کت اَنت۔ اے کارخانہانی بندیءِ آسَر اے بوت کہ ہزاراں مردمءَ پہ لاپءِ شوہازءَ کِشتءُ کِشارءِ راہ گِپت۔ ءُ اے ڈولءَ ہندوستانءِ معیشتءِ مزنیں دارءُ مَدارے، بَشّءِ ہورانی سرا بوت۔
یَک سدءُ پنجاہ سال پیسرءِ ڈولءَ مرچی ہم ہورءِ کمی خطرہءِ نشانی یے لیکگ بیت۔ سَنہ ہَژدہ سَدءُ شَستءُ پَنچءَ، ”انگلش مین“ نامیں اخبارےءَ، کہ آ وہدی کہ کلکتہءَ شنگ بوت، گوَشتگ اَت کہ ”نوں چدءُ دیم اے گپءِ چیر دئیگ گران بیت کہ مئے زندگی یک انچیں دورےءَ داخل بوگا اِنت کہ اے دورءَ دانءِ کَمّی بیت“۔
ہندوستانءِ اخباراں اے رنگیں حال چاپءُ شنگ بوت اَنت، بلے قبضہ گیریں انتظامیہءَ پہ کَہتءُ ڈُکّالانی دیمءِ دارگءَ ہچ نہ کت۔ ہمے گپ جنگ بوت کہ اے جیڑہانی تہا حکومتءِ پادءِ مان کنگءِ ہچ فائدہ نیست، چیزانی بہاءُ زیرءِ نیادی وت اے جیڑہانی گیشءُ گیوارءِ راہاں گیشینان کننتءُ معیشت وتی پادانی سَرا اوشتیت۔ آ زمانگءَ ناماوَریں معیشت دان، میلتھسءِ لیکہ مَنّگ بوت کہ گوَشتگ اَت ئِے، مردمانی سَکیں مزنیں کِساسےءَ مِرَگ اصلءَ قُدرتءِ نظام اِنت۔ قدرتءِ اے نظامءِ بُنیادءَ، ہروہدا کہ انسانءِ چُکءُ چُلانگ کنگءِ رفتار کہ ودّیتءُ مردم باز بیت تہ باز باز مردم یَکجاگہءُ یَکپارگیءَ مِریت۔
چہ اوڑیسہءِ ڈُکّالءَ بیست سال پیسر آئرلینڈءَ ڈُکّاکے کَپت۔ اودا ہم میلتھسءِ لیکہ مَنّگ بیتگ اَت۔ اودا ہم آسَر تباہی اَت۔ ءُ انگتہ برطانیہءِ حکومتءَ کَہتءُ ڈُکالانی دیمءِ دارگءِ واستا شِہمیں گامگیجے چست نہ کت، ءُ ہمے دلیرءِ سَرا کارئِے کُت کہ کَہتءُ ڈُکّالانی دیمءِ دارگءِ شَرتریں راہ ہمیش اِنت کہ ہچ رنگیں امدادءُ کُمَکی کار کنگ مبیت۔
فروری سَنہ ہَژدَہ سَدءُ شَستءُ شَشءَ، ہنگامی دورہےءِ وہدا، بنگالءِ انگریزیں گورنَر، سیسل بیڈنءِ حیال ہم ہمیش اَت۔ آئیءَ گوَشتگ اَت کہ ”دنیاءِ ہچ حکومت، قدرتءِ چُشیں کارانی دیما داشت نہ کنتءُ نہ کہ توجیلے کُرت کنت“۔
مئی1866ءَ پہ انگریز حاکماں، بنگالءَ روچ پہ روچ وراکءُ وردنءِ گیشتر کمیءِ جیڑہءِ سرا نادلگوشی گران بوت۔ کلکتہءَ نشتگیں انتظامیہ نوں گندگءَ اَت کہ کمپنیءُ فوجءُ پولیس چہ شُدءَ مِرَگءَ اَنت۔ ءُ پوریءَ، فوجی وتی سنگتانی لاشانی کَل کنگءِ واستا سَنگرءُ کَنڈ کوچگءَ اَنت۔ یک تجزیہ کارےءَ نبشتہ کت کہ آ وہدا ”تئی کَشءُ کِرّءَ داں مِیلّانی مِیلّ، مردمانی گپءُ چیہال یکّین اَت کہ آہانءَ وَراکءُ وَردِن نیست“۔
بلے کلکتہءُ لندنءَ نشتگیں برطانوی انتظامیہءَ ہما وَہدا سُدّ کُت وہدے اے دوئیں شہراں ہمک روچ چشیں حال آہان بوت کہ ہندوستانءِ میتگانی تہا ہزاراں مردم مِرَگءَ اِنت۔ نوں واجہ بیڈنءَ جار جت کہ اوڑیسہءَ برِنجیں دان دیم دئیگ بیت۔ بلے گپ ایش اَت کہ یک نیمگے وَ اے دان دیم دئیگءِ فیصلہءِ جند ہم سَک دیرءَ کنگ بوت، دومی نیمگا اے فیصلہءِ سرا کار کنگءَ ہم گُنہگاریں دیری یے کَنگ بوت۔ بَشّءِ ہورانیءُ ہارءِ سَوَبءَ اوڑیسہءَ وراکءُ وردِنءِ سَر کنگ گَنتِر گران بوت۔ ءُ اوڑیسہءِ مردم یَکجاگہ مِران بوت اَنتءُ افسر شاہیءِ دیریں سُد کنگءِ دَیناں شُت اَنت۔
رندءِ بازیں سالانی تہا، مغربی ملکاں ونتگیں بازیں ہما ہندوستانیءَ اے کَہتءُ ڈُکالءَ برطانوی انتظامیہءِ کردارءِ سرا سک باز نبشتہ کت، ءُ نبشتہانی تہا اے بُہتام جت کہ کہ ہندوستانءَ را کَہتءُ گریبیءِ آماچ کنگءَ قبضہ گیرءِ انتظامیہءِ دست مان بوتہ۔ اے مردم گشنت کہ اوڑیسہءِ ڈُکال، برطانوی حکومتءِ ہمے رویہءِ پَدّریں مثالے۔
