یَک انچیں سرڈگارےءَ کہ اُودا 23 تاں 34 ملین سال پیسر سَہدارءِ بوُگ ءِ نشانی بہ بنت (بلوچی تھیرئیم، ڈیرہ بگٹی)، ءُ تنے وہدی ئیں ”دَرجتگیں اِنسانی تہذیبانی“ تہا کوَہن تِریں انسانی تہذہب (مِہرگڑھ، بولان) ءِ رُدَگءِ نشان بہ بنت، اشیءِ یک پہناتےءَ پارسءِ تہذیب بہ بیت، یک کشے موہن جو داڑو ءِ تہذیب، تہ ہمے زُبانءِ چینکس ہزار سالی رابطہ بنت گوں ہمساہگیں زُباناں؟
بلوچیءِ نبشتہءِ بابتءَ مردم گشنت کہ دنیگہ چہ 1873ءَ پیشتر باکائدہیں ٹیکسٹ گِندگ نہ بیتہ1 ۔ چوناہا انسانءَ، چہ وتی گوستءَ ہرچی کہ دنیگہ شوہازِتءُ در جَت کتہ، مردم گشنت کہ زبانانی نبشتہ کنگ کِساس چہ انّوگءَ 5 ہزار سال پیسر بندات بیتہ (کساس 3000 پیش مسیح)2 ۔
1800 ءِ زمانگ ہما دور اِنت کہ بلوچءِ سرا انگریز راج اِنت، اشیءِ متلب ایش اِنت کہ بلوچی نبشتاری زُبان چہ گُلامی (کالونائزیشن)ءَ بندات بیتہ3 ۔ ہر ہما انگریز اپسر کہ آئیءِ پوسٹنگ بلوچستانءَ بیتہ، اے الّم بیتہ کہ بلوچی زُبانءَ گیشءَ گیش بِزانت 4۔ اے زمانگءَ بلوچیءِ ہر دیریں دمگےءَ گالوار دگرے بیتہ۔ ہر پوجی اپسرے ہما ہَندءُ ابیلاں کہ پوسٹ بیتہ، ہما ہندءِ زُبانءَ بلد کنگءِ جہد بیتہ۔ 1870ءَ میجر موکلرءِ نبشتہ کتگیں ”بلوچی گرامر“، 1880ءِ زمانگءَ لانگ ورتھ ڈیمزءِ نبشتہ کتگیں ”اے اسکیچ آف دی ناردرن بلوچی لینگویج “ ، 1890 ءِ ”اے ٹیکسٹ بُک آف بلوچی“ ءُ ”پاپولر پویٹری آف بلوچِز“ اے رِدءَ سکیں نام کپتیں نبشتہ اَنت۔ اِشاں ابید ہم انگریز سرکارءِ اے اَہدءِ اپسراں پہ بلوچی زبانءِ ہیل کنگ ءُ وتی دیمتری اپسرانی بلد کنگءَ بازیں نبشتانک نبشتہ کتہ۔ بلے اے درہیں نبشتہ ہما ہَندی گالوارانی تہا بیتگ انت۔
ہزاراں سال اے سرڈگارءِ سرا زندگی کنگءُ گوں اِندگہ ہَندی زباناں روءُ آ ءَ، تاں 1800ءَ کہ بلوچی زبانءِ نبشتہءِ وہد اَتکہ تہ بلوچی زبانءِ سرا ہم ہمبندیں زبانانی اَسَر آہاں بیتہ۔ بازیں توار ہم اتکہءُ بازیں لبز ہم۔
بازیں زُبانزانت گشیت کہ [ٹ، ڈ، ڑ]ءِ توار ماں بلوچی زبانءَ ہما لبزانی تہا اِنت کہ چہ اِنڈِک زُباناں اَتکگین اَنت ءُ بوت کنت کہ اے توار اِنڈِک (ڈریویڈی) زُبانانی اَسَر بہ بیت5 بلے اے توار بلوچی زُبانءِ تہا جَہل نشتگ اَنتءُ چرے تواراں بازیں نوکیں گال ہم جوڑ کنگ بیت، وہدءِ ہمراہیءَ اے توار جاہ منند بیتگ اَنت۔ نی اِشانی درآمدیءِ اہساس ہم پہکءَ دیر اَتکہ۔
1900ءِ زمانگءَ بلوچیءِ نبشتہ کار کمّے گیش بنتءُ سنجیدہیں نبشتہ کارانی کسانیں کساسے وَدی بیت، تہ ہمے اہساس ودی بیت کہ بلوچی زبانءَ را شَرتر نبشتہ کنگ بہ بیت۔ ہر یکے وتی رنگءَ ہبزاں نبشتہ کنگا بیت۔
بلوچی نبشتاری زُبان 1900ءِ زمانگءَ ”چہ شِہمءَ شِہم تِر“ نبشتہ بوگءِ جہدے بناء کنت۔ شائرءُ نبشتہ کار کم، بلے ودی بوُگ شَر بناء بیت۔
داں 1900ءِ نیامی اَہدءَ بلوچءَ را اے مارِشتءَ گوَر جَتہ کہ زُبانءَ را یک رہبندے پکار اِنت۔ کہ درہیں مردم بلوچی زبانءَ یکیں رنگءَ نبشتہ کت بکننت۔ اے اَہدءَ بلوچی زبان وتی چاپءُ شِنگءَ نوک گام، بلے کمّے کُتہ کار (تجرُبہ کار) اِنت۔
اے زمانگءَ لسانیاتءِ سرا دنیگہ اے دَمَگاں، ءُ چوناہا درہیں جہانءَ، فارمَل تھیوری ءُ پَرسپیکٹیو اَپروچ ساہیل اَنت۔
پَرسپِکٹیو اَپروچ، ہما رَوِشءِ نام اِنت کہ تو یک گَیشّتگیں زُبانےءِ درہیں کالِبءَ دیما بکنئےءُ دگہ زُبانےءِ تہا ہما چیزانی شوہازگ ءِ جہدءَ بکنئے، چو کہ تو بگشئے کہ انگریزی زُبانءَ 12 ٹِنس اَنت، ہماہانی لڑءَ دیما بکنئےءُ بلوچیءِ تہا گالرِد (جُملہ) نبشتہ کنان بکنئے کہ اے گالرِد پِلاں ٹِنس اِنتءُ اے گالرِد پِلان۔ دانکہ انگریزی ءِ دوازدئیں ٹِنسانی لسٹءِ ہسابءَ دومی زُبانءِ ٹِنساں بگیشّین ئے۔ (جُہد ہمے بیتہ کہ یکے ہم کم مہ بیت، وگن نا دومی زُبان اسٹینڈرڈ زُبانے نہ اِنت کہ ٹِنس ئِے کم اَنت)۔ اے زمانگءِ بلوچی زبانءِ سرا کتگیں کاراں چاران بکنئے تہ تچک ءَ گِندئے کہ دگہ گیشّتگیں زبانے دیما کنگ بیتہءُ بلوچی زبانءَ را ہما زبانءِ ہمکدّیءَ گیشینگ ءِ جہد کنگ بیتہ۔ مِسالءِ ہبرءَ، ہر نبشتہ کار کہ بلوچی زبانءِ سرا کار کنت تہ گشیت کہ بلوچیءِ 12 ٹِنس اَنت6، وہدے کہ تاں روچ ء مرچیءَ من بلوچی زُبانءَ آئوکیں زمانگ (فیوچَر ٹِنس)ءِ چار تَہر دیست کنگءَ نیاں۔
مسالءِ ہبرءَ انگریزی زبانءِ 3 مزنیں ٹِنس اَنت کہ اردوءَ ہم انچوش اَنت (حال، ماضی، مستقبل)ءُ اے ہر سے ئیں ٹِنسانی چارءُ چار تَہر اَنت (اِنڈیفینیٹ، جاری، مکمل ءُ مکمل جاری)، بلے بلوچی زبانءَ اگاں سرزاہریءَ بچارئے ہم تہ انوگیں زمانگ (پریزِنٹ ٹِنس)ءُ آئوکیں زمانگ (فیوچر ٹِنس)ءِ سادہیں دروشمءِ تہا پرکے گِندگ نہ بیت۔ کارگالءِ یکیں دروشم اِنت، چو کہ ”من رواں“۔ اے انوگیں زمانءَ ہم ہمیش اِنتءُ پہ آئوکیں زمانگءَ ہم ہمیش اِنت، دانکہ اشیءَ را وہدشون (ٹائم اِنڈیکیٹر) پِر مہ بیت (چو کہ ”من انّوں رواں“ یا ”من 10 سالءَ رَند رواں“) تہ ہچ زانگ نہ بیت کہ کجام زمانگ اِنت۔
فارمَل تھیوری ہم کمءُ گیش ہمے رنگ اِنت کہ زُبانےءِ رَہبند فِکس کنگ بیت کہ بُنرَہبند ایش اِنت، اگاں جاگہے یا گالوارے ہمے گیش اِتگیں رہبندءِ ہسابءَ نہ اِنت تہ آ گالوار بُنرَہبندءَ دَر اِنتءُ بائد اِنت کہ اے رنگءَ ”رَد“ نبشتہ کنگ مہ بیت۔
فارمَل تھیوریءُ پَرسپِکٹیو اَپروچ ہم یک مزنیں اِلمی سَپَرےءِ بَروَرد اَنت۔
یونانی زُبانءِ سرا، پیش چہ مسیحءَ، لہتے نبشتہ دیما کئیت کہ آہانی تہا یونانی زُبانءِ ساختءِ سرا ہبر بیت، نامگالءُ کارگال ءِ نشون دیگ بیت، گالرِدانی سرا ہبر بیت۔ 500 ایسّائی سال ءَ لاتینی زُبانءِ سرا ہمے یونانی زُبانءِ گیشّتگیں کالبءِ ہسابءَ کار بیت۔ کم کمءَ ہمے ”گیشّتگیں کالب“ زیرگءُ ہما زبان چارگ بنت کہ آہانی ساختءِ سرا تنے وہدی کار نہ بیتگ۔ ہمے رَوِش سک دیما روان کنتءُ کم کمءَ ہمک زُبانءِ سرا کہ کار بیگ ءَ بیت، ہمے کالبانی ہسابءَ چارگ بنت۔
اے رَوِشءِ مردمانی ہیال ہمیش بیت کہ زبانانی اسٹینڈرڈ تَچک اَنت، (ہما کہ گِیشّتگیں زبان ئیگ اَنت)، اشانءَ بس زبانےءِ تہا، ہما گیشّتگیں کالبءِ ہسابءَ، چیز شوہاز کنگیءُ نشان کنگی اَنت کہ زبان ءِ ”اَسلیں رہبند“ ایش اِنتءُ بائد اِنت کہ ”اے زُبان اے رنگءَ گُشگ یا نبشتہ کنگ بہ بیت“۔
بلوچی زُبانءِ ”گیشینگ“ءُ ”انجارینگ“ءِ کار ہم ہمے زمانگءَ بندات بنت کہ لسانیات ءِ جند ”فارمل تھیوری ءُ پَرسپِکٹیو اَپروچ ءِ تہا اِنت۔ ہمے زَمانگءَ بلوچیءِ نبشتاری زُبانءَ را یک رَنگ کنگءِ جہد تینز بنت۔
نبشتہ رَہبندءِ کَشءُ چیل، زُبانءِ ”راستءُ اَنجار“ کنگءِ جہد بناء بنت۔ ءُ ہمے اَہدءَ بلوچی ءِ ”اَنجارینگ“ءِ واستا ہما توارانی یک کِرّ کنگ ءِ ہبر دیما کئیت کہ آ بلوچیءِ ہچ ”ماتءُ بَلُّکی“ لبزانی تہا نیست اَنت، بلے بلوچی زبانءِ مزنیں بہرےءَ گُشَگ بنت7 ۔ اے توارانءَ تاں روچ ء مرچیءَ بلوچی ءِ لسانیاتی گپءُ ترانانی تہا ”تازی یا عربی توار“ءِ نام دیَگ بیت۔
اے توارانی تہا یکے [ثءُ ذ]ءِ جُتک اِنت، یکے [خءُ غ]ءِ جُتکءُ یکے [فءُ گوں ف ءَ نزیکیں و]ءِ جُتک اِنت۔
اشانءَ سِندَگ ءُ دور دیگءِ ہیال ءَ بلوچی نبشتاری زُبانءِ لسانیاتی ترانانی تہا یک جُنزےءِ رَنگ گِپتہ۔ چہ 1950ءِ سَک کم کمّیں پرِنٹءِ زمانگءَ بگر دانکہ وٹس اَپءُ فیس بُکءِ مرچی ئیں انفرادی نبشتہءُ شِنگکاریءِ اَہدءَ بیا، ہمک اَہدءَ اے جیڑہ پہ پلگاریں بلوچی نبشتاری زُبانءَ چہ مستریں جیڑہاں یکے۔
اے توارانی سِندگءُ دور دیگءِ جُنز وَ انگہ سرجمءَ سوبین نہ بیتہ، بلے اے توار ہمینکَس ”دَرآمَد“ جوڑ کنگ بیتگ اَنت کہ اے گالوارانی لَبزانک ماں بلوچی زُبان ءِ لبزانکی مین اسٹرِیمءَ ہما جاگہءِ گِرَگءَ سوبین نہ بیتہ، ہما جاگہءَ کہ کرزِیت۔
اے توار دنیگہ اَڑوکی اَنت، بلے اِشانی ہلاپءَ کُوکارءُ جاکءُ ہمایَتءَ ”ہئو ہئو“ ءِ نیامءَ اِشانی جندءُ لسانیاتی بنیاداں اشانی چارءُ تپاسءِ کار آ رنگءَ دیما روان نہ اِنت کہ مردم بگشیت کہ ”ہئو، اے جیڑہءَ را بلوچی زُبانءِ ادارہ ءُ اکیڈمیاں پہ سنگینی زُرتہءُ اشیءِ گیشینگءِ نیمگا گامگیجے دیما روان اِنت۔“
یَک نیمگے وَ تہنا ہمے یکیں ہبر اِنت کہ اے توار بلوچی زُبانءِ پلگاریں توارینک (فونیم) نہ اَنتءُ بائد اِنت چہ نبشتاری زُبانءَ دَر کنگ بہ بنت۔ دومی نیمگا ایش اِنت کہ اے تواراں بلوچانی مزنیں بہرے گُشگا اِنت، ہے توار بلوچیءِ آ نیمگءِ اَہدی لبزانکءِ تہا ہم مان اَنت، ڈیہیءُ دَستانگانی زیب اَنت، شئیرءُ سوتانی بہر اَنت، چاچءُ بتلانی تہا اَنت، ءُ انوگیں زمانگءَ ہم تخلیقانی تہا ہوار اَنت، چیزے کہ موجود اِنت، چوں گُشگ بوت کنت کہ اے دَر کنگ بہ بَنت کہ بلوچی نہ اَنت۔ ”اے توار بلوچی نہ اَنت“، تہ بِزاں آ نیمگءِ بلوچی، بلوچی یے نہ اِنت؟
پہ من اے ہردو نیمگ رَد نہ اَنت۔
یَک تھیوری یےءِ ہساب ءَ اے بلوچی زُبانءِ توار نہ اَنتءُ اِشانی دَر کنگ رَوا اِنت، دگہ یک تھیوری یےءِ بُنیاد ءَ بلوچانی مزنیں کِساسے ہمے تواراں چہ سَدانی سالءَ گُشانءُ پیداک اِنتءُ اِشانی چہ نبشتہ رَہبند ءَ دَر کنگ نارَوا اِنت۔
فارمَل تھیوریءُ پَرسپِکٹیو اَپروچءَ پَد لسانیاتءِ علم دیما روان بیتہ۔
دگہ یَک اَپروچے (چیزانءَ چارَگءِ راہے) کہ وَدی بیتہ، آ اِنت ڈِسکرِپٹیو۔ بِزاں ایش کہ بِل تُری یونانی زُبان پیسرا گیشینگ بوتہ بلے وَہدے لاتینی زُبان ءَ را یونانی زُبان ءِ گیش اِتگیں چیزانی بُنیاد ءَ تورگ بیتہ ءُ فِکس کنگ بیتہ، اے رَوِش شر نہ اِنت، ءُ اے کار بائد اِنت ہر زُبانءِ سرا مُشَگ مہ بیت۔ زبانےءِ لسانیانی کالبءَ را گیشینگ ءِ وہدا اے چیز چارَگ بہ بیت کہ زُبانءِ جند چوں ہبر کنگ بوُگا اِنت، زُبانءِ جندءِ ہبر کنوک وت کہ ہبر کننت تہ زُبانءَ چوں کارمَرز کننت۔ءُ ہمے چیزانءَ چارگ بہ بیتءُ یک پہ یکءَ زُبانءِ درہیں رَہبند رِدءُ بند دیَگ بہ بنت۔
فارمَل تھیوریءِ سپرءَ رَند فنکشنَل تھیوری دیما اَتکہ، کہ زُبانءِ بُنرَہبندءَ پیسرا چہ وتا فِکس مکنءُ مہ گُش کہ ہرجاگہ کہ مردم ہمے فِکسیں چیزانی رنگءَ ہبر نہ کننت، آ رَد اَنت، اے چیزءَ بچار کہ زُبان وتی گشوکانی تہا ہما رَنگءَ کہ گُشگ بوُگا اِنت، ہما چیز زبانءِ بُنرہبند منَّگ بہ بنت۔
منی نزّءَ اے توارانی چہ نبشتہ رَہبندءَ دَر کنگ سکیں مزنیں رَدی یے بیت۔ چیا کہ اے تواراں سَدانی سالءِ سپرءَ جُہل جاگہ کتہ، البت چو [ٹ، ڑءُ ڈ]ءِ پیما جُہل شُت اِش نہ کتہ، پمیشا گیشتِر نِشان اَنت ءُ دَرآمَدو اَنت۔ بلے زُبانےءِ نبشتہ رَہبند تہنا پہ یونیورسٹیءِ کورساں نہ اِنت (ءُ بلوچءَ انگتہ نیست ہم)، زُبان ءِ مردم وتی زُبان ءَ یکے دومیءَ کاگد نبشتہ کننت، وٹس اَپءُ سوشل میڈیا ءَ نبشتہ کننت۔ گوں یکے دومیءَ وتی زُبانءَ ہبر کنگءِ واستا الّم اِنت کہ مردم ہما پیم کہ ہبر کنت، ہما پیم نبشتہ کت بکنت۔ وتی شئیر مردم ءَ را ہما توار ریچ ءِ تہا وَش بیت کہ نبشتہ کتہ، وتی دَراَنگازءَ مردم ہما رنگءَ وَشتِر کت کنت کہ وت آسودگی بِمارِیت۔
ما مُدام ہمے ہبر نشان کتہءُ نشتگیں کہ ”زُبانءَ را سرکاری سرپرستی نیست، پمیشا مئے زُبان دیمروی کنگءَ نہ اِنت“۔ راست اَنت، بلے بازیں کار انچین اَنت کہ سرکار نہ لوٹنت، تئی وتی واہگءَ لوٹنت۔
اے وہدی بلوچ وت ماں وتی میسجءُ کاگداں ہم بلوچیءَ نبشتہ نہ کنت۔
زبانءِ ڈومین کجام کجام اَنت؟
٭ لوگءَ بلوچی ہبر بیت۔
٭ میتگءَ بلوچی ہبر بیت۔
٭ مارکیٹءَ بلوچی ہبر بیت۔
٭ اسکولانی تہا کتاب بلوچی نہ اَنت بلے ماسٹر، اسکولءِ چُکانءَ بلوچیءَ سرپد کننت۔
٭ میڈیا بلوچی نہ اِنت۔
٭وانگجاہانی کورسءُ کتاب بلوچی نہ اَنت۔
٭ دپترءُ کارکسانی زبان بلوچی نہ اِنت۔
٭ جارءُ جارتاک بلوچی نہ اَنت۔
ءُ دگہ بازیں چیز۔
اے وہدی بلوچ اگاں اے زورءَ بجنت کہ بلوچ گیشءَ گیش بلوچی زبانءَ نبشتہ بکننت تہ سکیں مزنیں کارے بیت کنت۔ بلے جیڑہ ایش اِنت کہ اے ہبرءَ وَ ہرکس کنگا انت کہ بلوچ بائد اِنت بلوچیءَ نبشتہ بکننت، بلے چے نبشتہ بکنت؟
بلوچ یکے دومیءَ میسج بلوچیءَ نبشتہ بکنت۔
بلوچ یکے دومیءَ کاگدءُ کرّاچ یا گِپّال (ای میل) بلوچی زبانءَ بکنت۔
وت ماں وتی ہالءُ اہوالءِ بلوچی زبانءَ نبشتہ کنگ ءِ ہبر کئیت تہ مردم ہما رنگ کہ ہبر کننت، ہما رَنگ نبشتہ کت بکننت۔ مسالءِ ہبرءَ اگاں ماتے وتی زہگ ءَ جُست کنت کہ ”تھانگو بیث ئے؟“ ءُ چُک گشیت کہ ”مناغاں“، تہ چونیءَ مات نبشتہ بکنت کہ ”تو کجا ئے؟“ ءُ چونیءَ زَہگ پسہ بدنت کہ ”من پیداکاں“؟ تہنا اے ہاترا کہ تو چہ پیسرا فِکس کتہ کہ ”بلوچی زبانءِ پلگار کنگ ءِ ہاترا الّمی اِنت کہ تواراں در بکناں، ءُ بلوچی زبان ہبر کنگ ءَ پرواہ نیست بلے نبشتہ ہر ہالءَ بُنرَہبندءِ ہسابءَ بہ بیت“؟ اے چکءَ را کئے سرپد کنتءُ چونیءَ سرپد کنت کہ اسلءَ تو وہدے گشئے کہ ”مناغاں“ تہ تو بلوچی زبانءَ رَد کارمرز کنگائے، تو بائد اِنت نبشتہ بکنئے کہ ”من پیداکاں“۔
نبشتہ رَہبند وَ پہ ہر نبشتہءَ کارمَرز بیت، میسجے بہ بیت یا وانگجاہانی کتاب۔ وہدے نبشتہ بیت، تہ نبشتہ رہبندءِ سیوَنج (وسیلہ، زریعہ)ءَ نبشتہ بیت۔
زُبانءِ کارمرز انسانی لیوَلءَ بیت، چاگردءِ ہمک مردمءَ را گوں زبانءَ بندوک کنگ کپیت۔ اگاں تو ہما انسانی زلورتءِ رِشتہءِ جندءَ ہلاس کنئے تہ مات الم زہگءَ ہبر وَ بلوچیءَ کنت، بلے میسج اُردوءَ کنت یا دگہ زبانےءَ۔
انسانءَ را زُبانءِ کار اِنت، گوں یکے دومیءَ ہبر کنگ ءِ واستا، یکے دومیءَ را وتی ہبرءِ رسینگءِ واستا۔ اے رنگ بیت نہ کنت کہ تو مردمانءَ گُٹ توس بکنئے ءُ زبانءِ کارمَرز بہ پرمائے۔
داں تئی نبشتہیں زبان، آم مردمءِ کارءَ نئیت، آم بلوچءِ زلورتاں پورا نہ کنت، آم مردم بلوچی زبانءَ ہبر وَ کنان کنت، بلے نبشتہ نہ کنت۔
1900ءِ اولی نیمءَ لسانیاتءِ دیما آتکگیں ہبرانی راست سابِت کنگءِ ہاترا بائد اِنت بلوچی زبانءُ بلوچ راجءِ کُربانی دئیگ مہ بیت۔ آ تھیوری کہ کارءَ نیاہگءَ اِنت، دگرے بچار۔ راہ باز اَنت۔
پشکپت اَنجارینگ (اسٹینڈرڈائزیشن)، تہ فارمل تھیوری زباناں نوں انجارینت نہ کنت۔ انجارینگءِ جند یک سرجمیں پروسِسےءُ اشیءِ اولی گام ہمے بئیگ لوٹیت کہ ہر بلوچ گوں دومی بلوچءَ وتی ہال اہوالءَ بلوچی زبانءَ بکنت۔ ہر بلوچ بلوچی زبانءَ نبشتہ کت بکنت، وَنت بکنت۔ اِندگہ درہیں پروسِس رَندا کایَنت۔
یا اگاں بلوچی زُبان چِدءُ گیش گران کنگی اِنت تہ ہمے انوگیں دانشوَر وت ماں وتا نبشتہ بکننتءُ وت ماں وتا بواننت ۔
- Encyclopaedia Iranica, iii, tákdém 615
- https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_languages_by_first_written_accounts
- Carina Jahani, Standardization and Orthography in the Balochi Language, Uppsala University 1989.
- Elfenbein, Baluchi Manuscripts in the British Museum, tákdém 364.
- Gernot Windfuhr, The Iranian Languages, tákdém 643.
- Sayad Hashumi, Baluchi Urdu Bol Chal, 1974.
- Sayad Hashumi, Baluchi Syahage Rast Nibissag.
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
باز وشین نبشتانکے اَت
دلپروشی گپ ایش انت که حسابا گیش، تئی نبشتانک اردو کال باز کندگ بیت که بازین بلوچ ( رونندی و شمالی بلوچ بیها سرپد نه بنت. تو مهربانی بکن، اولسرا، اردو گالان چه وتی بلوچی نبشتانک بکَش، رندا بلوچی آسان و سادگ بیت. منتوار