مرچاں راجدوستیءِ مانا مَٹ بوتگ۔ راجءِ بھا کنگ ءُ راجءِ نامءِ سرا باپار کنگ راجءِ پرَستِش گوَشگ ءُ زانَگ بنت۔ بوت کنت که مئے کَمزانتی اِنت یا وھد ءُ جاوَرانی ھمراھیءَ لبزانی مانا مَٹّ بنت، پیشءَ چو بوتگ که ھئیال مَٹّ بوتگ اَنت، پِکر مَٹّ بوتگ، لیکه (نظریه) مَٹّ بوتگ اَنت، مروچاں وَ راجدوستی ءُ زمیندوستیءِ مانا مَٹّ بوتگاَنت۔
واجه مبارک کازیءِ گوشگ اِنت که ”لیکه (نظریه) دماگءِ تھا نهاِنت، ھونانی تھا ھئوار اِنت۔“ چه واجهءِ اے گپّءَ ھمے سَما کپیت که اگن ما پھمِتگ که 88ءَ رند یک ٹولیےءِ لیکه مَٹّ بوتگ، گُڑا ما رَد بوتگیں، چیا که بکئولء کازی ساھب ”لیکه ھونانی تھا ھئوار اِنت۔“ دماگ وتی راهءَ مَٹّ کنت، اے گپ سَمجا کئیت، بلے ھون مَٹّ بیت، اے گپّ سَمجا نئیت۔
ھما ٹولی که آئیءَ وتی راه مَٹّ کُتگ، آ چه بنداتءَ نظریاتی نبوتگ. اگں بوتگ، گُڑا آھانی لیکه ھَکّیئیں وتندوستی ءُ راجدوستیءِ لیکھے نبوتگ۔ آھانی دماگانی تهءِ ھما نپ ءُ سیتءِ تور کنگءِ شاھیمءَ آ یَک لیکھےءِ گَلےءِ باپُشتءَ تِکه کنگ پرماتگاَنت.
مرچی پدا گِچینکاری اِنت منی ڈیهءَ. اوٹ ءُ پائدگانی زندانءَ بندیگیں ٹولی ھر رنگیں تچ ءُ تاگ کنگا اَنت۔ ھرکَس ھمے پکرءَ اِنت که منی کچکولءَ گیشتر اوٹ بِکپیت ءُ منی کرسیءَ زَمانَت برسیت. بلوچ نظریاتی ءُ آزاتیدوست ءُ وانندھیں ورناھانی لاشانی کپَگ اگں کِساس ھپتگےءَ مھتل ببیت، گڑا اے ٹولی سَکّ نگیگ بنت ءُ پریس کلَبانی دیما زھرشانی کننت. در کپنت که واجه اِستان مروچاں لاش دئور دئیگا نهاِنت ءُ دومی روچءَ واجه وتی بھا زُرتگیں گُلام یا بھا بوتگیں زَمیرانی (پرچا که کَسے وتا وت بھا کنگ مَلوٹیت، کَس آئیءَ بھا زُرت نکنت) ھمے لاشانی دئور دئیگءِ لوٹءَ سرجم کنت ءُ چار بلوچ ورناءِ لاشءَ کاریت ءُ مُھکمیں مُرگاپءِ مِھروانیں کُٹّءِ مئیار کنت.
گوَشنت که اگن کَسانیں چُکّے چه تھاریءَ بتُرسیت، سَمجا کئیت، بلے اگں مزناُمریں مردمے چه رُژنائیءَ بتُرسیت، اے گپّ چه پھمءَ دَر اِنت. چه بلوچ نظریاتی ءُ وانندهیں ورناھانی لاشانی کپگءِ مھتل بوّگا وَتگڑیں راجی پرَستش کنوکیں ٹولی تُرسیت، اے گپّ سَمجا کئیت، بلے بلوچ لَس مھلوکءِ ھاموشی ءُ بے تْرِکّ ءُ تئواری چه سَمجا دَر اِنت۔ چیا که اگں بلوچ نظریاتی وانِندھیں ورنا ھست ءُ سلامت ببنت، گڑا ھمے ٹولی اے ورناھاں وتی اِلیکشن ءُ کُرسیءِ سیاستءِ ھاترا مزَنیں تُرسے (خطره) لیکنت ءُ آھانی ھَکّیئیں چهرگءَ لَس مھلوکءِ دیما آدینک پیش داروک ھمے ورنا اَنت ءُ بلوچ لَس مھلوکءِ تھا زانت ءُ راستی ءُ ھرابیءِ تپاوَتءِ سنچءِ ودی کنوک ھم اے ٹولی ھمے ورناھاں لیکیت ءُ اے ورناھانی ھستیءَ بزاں واجھانی کُرسی گواتءِ مئیار اِنت۔ ھمے ھاترا اے ورناھانی سلامتی په مفادپرستیں ٹولیاں اَزابے.
بلے ھمے ورناھانی سلامتی په بلوچ راجءَ اے اَرزشتءَ داریت که پراھاں وشیں بانداتےءِ کلوهءَ کاریت. دنیاءِ زندگیں راجانی تھا اگں یَک لاشے په ناھَکّی بِکپیت، گڑا آ لاش کبرستانءَ رئوگا پیسر دُنیاءِ سفارتخانهانی دیما رئوت ءُ دنیاءِ دیما ھمے اَملءَ بدنام کنت ءُ ھمے اَمل کنوکاں سر چست کنگءِ لاھک نکنت. ھمے یکیں لاش ائوامی reaction ءِ شکلءَ سفارتخانهانی دیما رئوت. بلے چو مبیت که بلوچ ورناھانی لاشانی Reaction ءَ بلوچ لَس مھلوک دُژمنءِ کچکولءِ تھا اوٹےءِ شکلءَ دئور بِدنت۔
مروچی اگں بلوچستانءِ جاورھالانی سرا چمشانکے دئیگ ببیت، گڑا سَما بیت که زوراکیءِ ھر ھما تَریکه که دنیاءِ سرجمیں راجانی سرا کارمرز کنگ بوتگاَنت ءُ بوّگا اَنت، آ بلوچ راجءِ سرا ھم کارمرز کنگ بوّگا اَنت، بلے ھیپ اِنت که بلوچ دُژمن، دُژمن گوَشگءِ ھم لاھک نهاَنت۔
اے ریاست اِخلاکی ءُ اِنسانی کَدراں انچو گپتگ که اِشیءَ دُژمن گوَشگ لبزء دُژمنیءِ بےاِهترامی کنگ اِنت۔ بلے اِشیءَ اَبید اے ریاست انڈیاءَ ڈوباریت که گوں کَشمیری راجی تهریک ءُ کشمیری مھلوکءَ اِنڈین فورسءِ روئیه اِنسانی نهاِنت۔ پاکستانی نیوز چینل کشمیری سیاسی بندیانی سرا بووکیں زُلم ءُ گئیراِنسانی رویّه ءُ اَزیترَسانیاں دنیاءِ دیما پیش داریت، بلے واجه وت چے کنگا اِنت، اے گپءَ دانکے پر نیست۔ 1954 ءَ رند وھدے که امریکهءَ وِیَتنامءِ تھا فرانسءِ شھنشاھیءِ جاگه دست گپت ءُ میزان میزانءَ ویتنامءَ وتی کَبزه جت، 5 لَکّ امریکی فوجی ھزارانی کَچّءَ بالی گُراب، آپی گُراب ویتنامءِ سرا جنگی دروشمءَ مُشگ بیت، گڑا ویتنامءِ جنگءِ ھَرابکاریانی پدّر کنگا روایرکَپتی رَسانکدر یَک مزنیں کِردے پیلو کنت.
نیویارک ٹائمزءِ نامهنگاراں وتی نبشتانکانی تھا ویتنامءِ جنگءِ گْرانی پدّر کُتگاَنت، آھاں اے پدّر کُتگ که چون امریکی مشیرانی دیما ویت کانگ بندیگ جیلانی تھا تیر جنگ بوتگاَنت۔ آھاں ویتنامءِ دمگانی تباھی، کَسانیں زھگ ءُ زالبولانی سُتکگیں لاشانی راستی سجّھیں جهانءَ امریکی لَس مھلوکءِ دیما آورتگ. کیمیکل سلاھانی کارمرز کنگءِ کِسّه ءُ تاوان دیما آورتگاَنت، پرچا که آ رَسانکدرءِ جھگیر گئیرجانِبدار ءُ گوں وتی پَرزءَ وَپادار بوتگاَنت. پاکستان ھما ریاست اِنت که آئیءِ ھر اِداره کرَپٹ اِنت، عدلیهءَ بگر داں میڈیاءَ، ھر کَسان ءُ مزنیں اِداره کرَپٹ اِنت۔ پاکستانءِ تها پَرزشُناسیءِ تصوّر ھم کنگ نبیت ءُ گوں پاکستانی رسانکدرءَ اے اُمیت دارگ ھم رد اِنت که اے کرَپٹیں ریاستءِ رسانکدر ءُ رسانکدرءِ جھگیر گئیرجانِبداری ءُ پَرزشُناسیءِ راهءَ گوَزَنت۔ بَس وتی واجھانی وَش کنگ ءُ باپار کنگءِ ھاترا کشمیری لَس مھلوکءِ سرا پروگرام ءُ رپورٹ پیش کنگ که اِنڈین فوج کشمیری سیاسی بندیگاں اَزیترسانیءِ تَریکه چے اِنت، آ چه چونیں اِنسانیتسوزیں اَزیتءَ گوازینگ بنت، بلے ھمے رسانکدر پاکستانی اَزیتگاھانی تھا گوں بلوچ سیاسی بندیگ ءُ لَس مھلوکءَ پاکستانی فورسز ءُ چیریں اِدارھانی اَزیترسانیءِ تریکه ءُ رویّهاں چمّاں بند کنت ءُ گوزیت.
اے رنگءَ که بلوچستانءِ دمگاں ورنا ءُ کماشانی لاش دئور دئیگ بوّگا اَنت، بوت کنت دگه جاگھے اے رنگیں دروَر دست بکپیت، بلوچستانءِ دمگاں فوجی آپریشن، لوگانی مان دارگ، کیمیکل سلاھانی کارمرز کنگ ءُ پدا وتی ٹی وی چینلاں گوشگ که ”بلوچستان میں کوئی آپریشن نهیں هورها۔“ پاکستان زلم ءُ زوراکی کنگا اِنت ءُ آئیءِ رسانکدر آئیءِ زلم ءُ زوراکیانی سرا پردہ پِر دئیگا اِنت، دوئینانی کردار بَس کَمّے جتا اَنت ءُ دومی نیمگا ریاستءِ بھا زُرتگیں گُلام، پارلیمنٹیرین، سردار ءُ نواب، مفادپرست ٹوله گوں ریاستءَ ھئوار بلوچءِ جھدءَ سرجمیءَ چه ھُنڈالاں دَر کنگءِ ھاترا وتی شپ ءُ روچاں یَک کنگا اَنت تانکه آھانی پائدگ، سرداری ءُ نوابی، زَرّ ءُ مراعات پُرآسائشیں زندگی برجم ببنت ءُ لَس بلوچ مھلوک ھچبر آھانی برابریءَ سر مبیت. بلے دُنیا لَس مھلوکئیگ اِنت، دُنیاءِ راجدَپتر شاھد اِنت که دُنیا لَس مھلوکءَ مَٹّ کُتگ، زُلم نظام ءُ زوراکیءِ تَھت ءُ تاج لَس مھلوکءَ لیٹینتگ۔
آشوب دھکان، شْوانَگ ءُ پوریاگراں آورتگ اَنت۔ بلوچ لَس مھلوک ھما روچءَ که سرجمیءَ بود کاریت ءُ پاد کئیت، گُڑا بلوچستانءِ تھا زوراکیءِ تَھت چَپّیگ بیت۔
ھمے سئوب اِنت که ریاست ءُ آئیءِ مفادپرست ٹولی لَس مھلوکءَ لالچ ءُ بَتّه دئیگ ءُ کسان کسانیں مراعات دئیگ ءُ بھا کنگ آرام پسند ءُ بےحِس کنگءِ جُھدءَ کنت، سڑک، ٹیکه، گھنٹه، نلکه، نوکری، بھرتیانی نامءِ سرا لَس مھلوکءَ چه راجی زانت ءُ پکرءَ ءُ وتن دوستیءِ سِنچءَ دور کنگ لوٹیت۔
بلے اے سِستگیں سر، اے رِتگگیں ھون، اے مُرگاپءِ دلبند تاں کَدینءَ بےمانا بنت؟
Karima Baloch was a political activist and human rights campaigner from Balochistan. She was the first female chairperson of the Baloch Students Organization, a student organization that campaigned for the rights of people of Balochistan, and one of BBC’s top 100 women in 2016. She escaped from Pakistan and lived in exile in Canada from 2015 to 2020. She was found dead in Canada in December 2020.