عطا شادءِ کِرّا چوناہا وَ گیشتری شئیرانی تہا نامگال سک باز گیشتر اِنت چہ کارگالاں۔ بلے اے لچہ (سَہکَندَن) کہ اے وہدی مئے (یا منی) بُنگپّ انت، اے وہدی اشیءِ کارگالانی سرا لبَجَگ لوٹاں۔

سک باز وہدا پیسر، ہیران ہما وہدا بوتاں وہدے دیست کہ ہما مردم کہ عام صورتءَ عطاءِ شائریءِ ”تہر“ءَ (گرانیں شائری، بہ گُپتء ہمایاں) چو ہُبّناک ہم نہ اَنت، بلے عطاءءِ اے لچہءَ یک کِرّ کت نہ کننت۔ چیا؟

بلوچی ”آشوبی شائری“ءِ ہروہدا کہ لڑے جوڑ کنگ بہ بیت، تہ اے لچہءَ ابید کپی بیت، یک سوَبے وَ ایش اِنت کہ اے لچہ ”مزاحمتی لچہ“ یے، بلے عطاءءِ اے رنگیں شئیر وَ باز اَنت، اِندِگرانی نام چیا گِرَگ نہ بیت، یا کم گِرَگ بیت، وہدے کہ اے لچہ درُستاں گیش دیما کئیت؟

بلکیں آ مردمانی (ہر کسی چارگءِ وتی نظرے بیت) دوستیگیں لچہ تہنا ہمیش اِنت، بلے من وت مُدام کہ اے لچہءَ واناں، چیا تہا ایر رَوان کنت؟ اے لچہ ہمک رَندا وانگءَ نوک اِنت چیا؟ اے لچہءِ ”اثر انگیزی“ چیا کم نہ بیت؟ اے لچہ کوَہن چیا ترّگءَ نہ اِنت (منی وتی کِرّا)؟

ہر یک بندے وانانءُ اوشتان کناں، لبزاں یک یک کنان کناں، چاران کناں۔ انوں مانہءِ یک درے بوجیت، دمانےءَ رَند دگہ دَرے پاچ کنت۔ دمانےءَ رَند مانہءِ یک درے بند کنت، دگہ درے شنگینیت۔

دلءَ گُشت، نوٹس نبشتہ بکناں، بلکیں دلجمتِر بباں۔ نبشتہ کنانءَ ہمینکس فائل جوڑ بوت اَنت کہ نوں وَ گوں منی جندءَ ہم اے نزّآرَگ نہ بنت۔ بلے ناچاریءَ یک راہے بوتک (منی ہیالءَ)؛ اے لچہءِ کارگال۔ جی ہئو، کارگال کہ ہمک دراَنگازءِ تہا ”کارےءِ یا ایکشنءُ اِیوِنٹ“ءِ نشانی اِنت۔
اے 43 رِد (مصرعہ)ءِ لچہءِ تہا ہم چہ 120ءَ گیش نامگال اَنت، بلے منا اے لچہءِ کارگال مُدام چونڈنت۔ سک دیر اِنت ہمے لچہءِ کارگالءُ کارگالانی دروشم منا جنجال کنگا اِنت، روچے مانہءِ یک نوکیں درے پچ کننتءُ یکے بند کننت، برے مانہءِ در رُدان کننتءُ شَم پہ شَمگ سرکَشّگءِ سکینءَ دئینت۔ چِدءُ پیش کہ اے لچہءِ ہمے ساہتءَ پچ کتگیں در پدا وتا بند بکنتءُ گیش تکانر بکنت، اے چاریں دانکاں نبشتہ کناں، داں وتی جندءِ واستا عطا پجاریءِ راہءُ درے شوہازِت بکناں۔
من چونکہ لبزانکی شرگداریءِ مردم نیاں، جہد کناں کہ لچہءِ تہا گیشیں ایرکپگءِ جہدءَ مکناں، تہنا ہما کار (عمل، ایکشن، واردات) کہ اے لچہءِ اسَرانگیزیءُ دلءَ ایر کپگءِ ارواہ اَنت (منی نِزّءَ)، ہما درءُ دریگاں کار بداراں۔

:(پیسرا اے لچہ ءِ جندءَ گِند (لچہءِ رِداں پہ متلبے نمبر جنَگءَ آں

ساہ کندن

(1) سا ہ کندنءِ چمّ پاچیءُ بیوانکیءَ اَست اِنت زُبان

(2) چمّے بہ بیت پہ گندگءَ

(3) گوشے بہ بیت پہ اشکنگ

(4) امبروزءِ گراں باہندیں آشوب عاقبت اوبادگاں پہ ساعت انت

(5) ساہ کندنءِ

(6) گندنتءُ بے روک انت چمّ

(7) کرّ انت بلے گوش اشکننت

(8) ساہ انت ءُ بیگواہ انت زند

(9) گند قہرءُ مہرءِ آدمی گستائیءَ

(10) ارواہءِ چیہانٹاں سرءَ زُرتگ جہاں

(11) کرّ انت تئی گوش ءُ منی گُنگ اِنت زباں

(12) توچوبدل زُرتیں زبانءِ منّتءَ بے باورئے

(13) من چوزمین جمبانی قہریں نیّتءَ پیداوراں

(14) تو پہ سگاراں گپتگیں کوٹءُ کلاتان گلئے

(15) من پہ پتی میراث ءُ ماتیں گُلزمینءَ تلوساں

(16) من آدمءِ اوبادگاں

(17) مہرانی حقّیں وارثاں

(18) راستے کہ تئی سوبءَ منءَ مرگی کتہ

(19) شاتے کہ تئی زوراکیءَ مرچی پدا، زندءِ یلیں بچّے جتہ

(20) بچّ آجوئی

(21) بچّ ایمنی

(22) بچّ گُلزمینءِ دیدگ ءُ زردءِ مراد

(23) بچّ غم جتیں بنی آدمءِ رکّینگءِ جہدءِ مراد

(24) بچّ دیرمانیں شادہءِ شوہازگءِ مُزدءِ مراد

(25) بچّ زندءِ مہرءِ مُجّتی ارمان

(26) مستاگی عذابءِ آسرءِ

(27) تو پہ سرانی گُڈّگءَ زندءِ خیالانءَ کُشئے

(28) پہ سِندگءَ داشت کنئے پُلّءَ چہ بوتالانیءَ!!

(29) مرکءَ منی لوٹئے ، تہ ارواہءَ بکش

(30) کوشءَ منی باڑائے، مہرءِ واہگاں پاہو بدئے

(31) بیگواہیءَ زہرے بکن رُژنءَ منیگءَ ایرجیگ

(32) زانتءَ بکن تیرءِ نشان

(33) من پہ مِرَگ گارنہ باں

(34) مہراں کہ آوارنہ باں

(35) داں عاقبت است انت منی گامانی رند

(36) داں زندبیت روک انت  منی حونانی لیک

(37) من مُرتگاں ، توہم مرئے

(38) تو زندگ ئے، من زندگاں

(39) ساہ کندنءِ چمّ پاچیءُ بیوانکیءَ است انت زبان

(40) چمّے بہ بیت پہ گندگءَ

(41) گوشے بہ بیت پہ اشکنگ

(42) امبروزءِ گراں باہندیں آشوب عاقبت اوبادگاں پہ ساعت انت

(43) ساہ کندنءِ

نوں اے لچہءِ کارگالانی جنداں گچین کنءُ یک کِرّ کن؛

”گندگ، اشکنگ، گندنت، اشکننت، گند، سرءَ زُرتگ، تلوساں، مرگی کتہ، جتہ، رکّینگ، شوہازگ، گُڈّگ، کُشئے، سِندگ، داشت کنئے، بکش، باڑائے، پاہو بدئے، بکن ایرجیگ، بکن تیرءِ نشان، مُرتگاں، مرئے، گندگ، اشکنگ“

اے درہیں کارگالانی سرا اے یکیں نبشتانکءِ تہا ہبر وَ بلکیں بوت بکنت، بلے سک گران بیت، ءُ من نہ لوٹاں کہ منی گنوکی شمئے گران کیمتیں وہدا زوال بکنت، پمیشا اشاں ہم بہر کنگ لوٹاں۔ اے رَندی تہنا بُنکارگالانی سرا، گوں وتا، نبشتہی دروشمءَ جیڑاں۔

بُنکارگال؛ ”گِندگ، اِشکنگ، رکّینگ، شوہازَگ، گُڈّگ، سِندگ، گِندگ، اِشکنگ۔“ ہمے رِدءُ بندءَ آتکگ اَنت اے لچہءِ تہا۔

بُنکارگال، یک کارگالےءِ بُنی دروشم اِنت کہ انگتہ ہچ رنگءَ ترّینَگ نہ بوتہ۔ اشیءِ نشانی وَ (گیشر) کارگالءِ انّیگیں، آوکیں زمانگءِ روتگءِ گُڈسرا ”اَگ“ءِ توار اِنت، چو کہ ”رَوَگ“ (رَکشانی گالوارءَ کارگالءِ گوست روتگ (پاسٹ اسٹِم)ءِ گُڈسرا ”تِن“ پرکنگ بیت، چو کہ ”رَپتِن“۔ بُنکارگال، گُشت کنئے کہ کارےءِ نام اِنت۔

اشانی کارگر (فاعل) نشان نہ اِنت۔ چو کہ ”گِندئے“ءِ ”ئے“ ہمے پدّر کنت کہ پہ دیمءِ یک کسءَ گُشگ بوگا اِنت، ”گِنداں“ءِ ”آں“ پدر کنت کہ ”من“ءِ ہبر بوگا اِنت، ”گِندیت“ءِ ”ایت“ ہمے پدر کنت کہ ”سیمی یک کس (تھرڈ پرسن سنگولر)“ءِ ہبر بوگا اِنت۔ بلے کارگالانی بُندری دروشم کہ انگریزیءَ ”انفینیٹیو گشگ بیتءُ بلوچیءَ بُنکارگال، اشیءِ نشانی ماں بلوچیءَ (عام صورتءَ)، ہمے ”ئگ“ اِنت کہ کارگالءِ ریشگ (اسٹِم)ءَ چسپیت۔

اے لچہءِ تہاءُ کارگالانی اے کالب (فارم)ءِ ہسابءَ وَ اے کارگالانی کارزَد (مفوعل) ہم نشان نہ اَنت، ہالانکہ اے کارگالانی جند، کارگالانی ہما لڑءَ اَنت کہ اشانءَ ہروَہدا تَچکیں کارزَد (ڈائریکٹ آبجیکٹ) ہست بیت۔ ”گِندگ، اِشکنگ، رکّینگ، شوہازَگ، گُڈّگ، سِندگ، بوتالانی“، درست ہما کارگال اَنت کہ اشانی کار یا ایکشنءِ اَسَر تچکءَ کارزَدءِ سر بیت، ”گندگ“ ءِ عملءِ لبز وت پدّر کنت کہ دیما کارزَد (مفعول) ہست۔ ”سِندَگ“ءِ کارگال تچکءَ یک چیزے پدّر کنت پہ سندگءِ واستا۔

بازیں چشیں کارگال ہست کہ پرآہاں کارزَد (مفعول)  الّم نہ بیت، چو کہ ”کَندگ، گَردگ“ءُ دگہ بازیں۔

عطاءِ سہکندنءِ اے سرجمیں بُنکارگال ”ٹرانزیٹیو وَرب“ اَنت، بلے بُنکارگالی دروشمءِ کارمرزءِ سوبءَ اے لچہءِ تہا کارگالانی (مفعول)ءِ ہچ زِکرے نیست۔ ٹرانزیٹیویں کارگالءِ اَسَر باز اِنت اے واستا کہ اشیءِ ”زَد (ڈَکّ یا اسر) تَچک اِنت، کارزَدءِ نشون نہ دیگءِ سوبءَ اشیءِ زَدءِ جند پَچ (اوپن) اِنت تہ اشیءِ زَدءِ رَس (رینج) ودّان کنت، یک جاگہے نہ رسیتءُ آسَر نہ بیت، بُنکارگالی دروشم، اے کارءِ یا ایکشنءِ جندءِ اَسَر (ایفیکٹ)ءَ ہم دُوررَس (یا اِنڈ لِس) کنگا اِنت، اے کارءَ مسلسل کنگءَ اِنت۔ اوشتگءَ نیلگا اِنت۔

اے کارگال سے جُتک اَنت کہ جُتکیءَ آتکگ اَنت۔ ”جُتک“ من اشانءَ اشانی کارمَرزی جاہ یا پلیٹ فارمءِ سوَبءَ گُشگا آں، کہ اشانی سرا گیشتر ہبر جہلی سِتراں بیت؛

”گِندگ، اِشکنگ“ ہردو ہِسءِ کار اَنت۔ گندگءِ واستا تہنا چمانی پچ بوگ بس اِنت، پہ اشکنگءَ تہنا یک چیزے بس اِنت کہ گوش کَرّ مہ بنت۔ گندگءِ ”کار“ءِ تہا جہد کنگ مان نہ اِنت، تو جہد کنگءَ ابید ہم دیست کنئے، گندگءِ کارءِ تہا وہدے جہد مان بیت تہ ”چارگ“ جوڑ بیت، ءُ ”اشکنگ“ ہم انچوش اِنت، ہچ جہد پکار نہ اِنت، ”اشکنگ“ءِ کارءِ تہا اگاں جہدءَ ہوار بکنئے تہ ”گوشدارگ“ گشگ بیت۔

مردمءِ ہِسانی اولی بنیادی چیز ہم ”بلوچی ہساب“ءَ ہمیش اَنت۔ تام، بو، دَزجنگءُ مارگ وَ رَندی چیز اَنت۔ بے ہِسءِ واستا مُدام ”کَرّءُ کور“ءِ لبز پہ مانہے کارمرزگ بنت۔ اے دوئیں کارگالانی کارمَرزءِ ڈومین یا پلیٹ فارم انسانی ہِس اِنت۔

اے ہردُکیں کار (ایکشن)، تہنا یک چیزےءَ گوں بنت، آ ایش کہ مردم بے ہِس مہ بیت۔ سِنگ مہ بیت، چہ وتی چپءُ چاگردءِ جہانءَ بے تالوک مہ بیت۔

بُنکارگالانی دومی جُتکءِ ڈومین چاگردی عمل اِنت، ”پہ زانت چیزے کنگ“ءَ گوں بندوکیں کارگال اَنت۔ ”رکّینک“ءُ ”شوہازَگ“۔ ہردو عقلی کار اَنت (وتی منّءَ)۔ رکّیننگءِ عمل چہ یک خطرہےءَ بیت، خطرہ یا بیمءُ تُرسءَ گندئے، مارئے، ءُ آئیءِ تاوان دیگءِ راہءَ بند کنئے، گُڑا چیزے رکینت کنئے۔ ”شوہازگ“ ہم انچیں کارے کہ ”پہ زانت“ کنگ بیت، وتسریں سرگردانی بیت کنت، شوہاز ہما وہدا کنگ بیت کنت کہ تو بزانئے کہ چے لوٹئے۔

نوں چہ ہِس (سینس)ءِ ڈومینءَ پد، پہ زانت ”چاگردی عمل“ءِ ڈومین۔

اے بُنکارگالانی سیمی جُتک ”زورءُ حسد“ ئیگ اِنت، ”گُڈّگ“ءُ ”سِندگ“، بِل کہ یک رنگیں کار اَنت، بلے اشانی شِدّتءَ پرک اِنت، اوزاراں پرک اِنت، ہما زورءُ توان کہ اے کارانی واستا کار بندگ بیت، یک نہ اِنت۔ سِندگءَ باز وہدا وتی دست بس بنت (گیشتر) بلے گُڈّگءِ عمل یک اوزارے لوٹیت (عام صورتءَ)، ءُ زور ہم گیشتر لوٹیت۔

لچہءِ گُڈسرا پدا ”ہِسءُ سماء“ءِ بُنکارگالی جُتک اِنت۔

اِندگہ درہیں کارگال ہمے بُنکارگالانی گرنچ (سیٹ)ءِ میانءَ اَنت۔

کارگالانی دومی لڑ ہما اِنت کہ آہانی کارگر (فاعل) بازینک (جمع) اِنت۔ اے ہم یک جُتکے اَنت۔ ہردُکانی ڈومین ”ہِسءُ سماء“ اِنت۔ ”گِندنت“ءُ ”اِشکننت“۔ اے کارگالانی گُڈّی شاندِک ”اَنت“، ہما وہدا گشگ بیت کہ کارگر (فاعل) باز بہ بنت۔ بلے اے ہم لازُم نہ اِنت کہ دومی باز کَس (سیکنڈ پرسن پلورل) بہ بنت یا سیمی باز کَس (تھرڈ پرسن پلورل)۔ گندوکیں چم وتی ہم بیت کننت، دیما نندوکیں مردمءِ یا مردمانی ہم، ءُ انچیں مردمءِ ہم کہ دیما ساڑی (موجود) نہ اِنت۔ کُل آلمءِ ہم بوت کننت، درہیں جہانءِ تہا تہنا جیڑوکیں مردمءِ ہم بوت کننتءُ جیڑوکیں مردمانی ہم۔ البت اے الّم اِنت کہ اے ”چمءُ گوش“ زندگیں بہ بنت۔ بے ہِس مہ بنت۔

اے دوئین کارگال ”گندنت“ءُ ”اشکننت“، چہ ”ہِسءُ سماء“ءِ اولی بُنکارگالیں جُتکءَ پد آتکگ اَنت۔

سرجمیں لچہءِ تہا عمل یا ایکشن (لچہءِ فریم آف ریفرنسءِ تہا)، چہ ہِسءُ سماءءِ کارگالاں رَند بناء بنتءُ ہمیشانی کُبلءِ تہا آسر بَنت۔

چریشاں فوراَ رَند شائرءَ یک عمل یا ایکشنےءِ نشان داتہ (کارگالءِ صورتءَ)۔ ءُ آ اے لچہءِ اولی پَرمانگال اِنت (ہما کارگال کہ کسےءَ را پہ کارےء کنگءَ پرمان بدنت یا دزبندی بکنت)۔ ”گِند“۔ پدا ہم نہ گُشتہ ”بچار“ یا ”چار“۔ پہ گندگءَ تہنا چمانی پچی لوٹیت، دگہ مزنیں جہدے کنگ نہ لوٹیت۔ اے پرمانگال ” بکش، پاہو بدئے، بکن ایرجیگ، بکن تیرءِ نشان“، درُست گوں یکےءَ اَنت۔ ءُ درست انچیں کارگال اَنت کہ اشانی واستا کارزَد (مفعول) الّمی اِنت۔ کارگِر وَ یکینک (واحد) اِنت کہ شائر گوں ہمائیءَ گپءَ اِنت ہم، (ئے) پدّر کنگا اِنت، بلے اے درہیں پرمانگالانی تہا یک ہم چشیں پرمانگالے نیست کہ ابیدء کارزَد (مفعول)ءَ کارءَ بئیت۔ چو کہ بازیں کارگال ہست کہ آہانی واستا کارزَد الّمی نہ اِنت، اگاں تو گشئے ”من شُتاں“ یا ”من رواں“ تہ روگءِ واستا الّم نہ اِنت کہ گالرِدءِ تہا کارزَدے ہم بہ بیت، اے نہ اِنت کہ کارزَد آتک نہ کنت، بلے ایش کہ کارزَد الّم نہ اِنت، بلے پہ کُشگءَ الّم اِنت کہ کارزَدے بہ بیت، پہ باڑاہگءَ کارزَدے الّم پکار اِنت، پہ پاہو دیگءَ ہم المی اِنت کہ کارزَدے بہ بیت، پہ ایرجیگ کنگءَ ہمءُ پہ تیرءِ نشان کنگءَ ہم۔

چرے پرمانگالاں ابید گوں دومی یک کس (واحد حاضر)ءَ شائر ہما کار یا ایکشنءِ کہ گپءَ کنگا اِنت (یا سیگنیفائی کنگا اِنت، کارگالانی رنگءَ)، آ چوش اَنت کہ ”کُشئے، داشت کنئے، لوٹئے، مرئے“۔

اے سرجمیں کارگال کہ اشانی ما دنیگہ نام گِپتہ، درست رئوک اَنت (لچہءِ ماہولءِ تہا)۔ بُنکارگالءَ زمانگ نیست، اِندگہ درہیں کارگال انوگیں زمانگ (فعل حال)ءُ آئوکیں زمانگ (فعل مستقبل)ءِ کالب (فارم)ءِ تہا اَنت کہ بلوچی زبانءِ تہا یک اِنت۔ دوئینانی سادگیں شکل یک اَنت۔ کار یا ایکش یا عملءِ ہما پہناتءَ نشون دئینت کہ ”بیت“ بلے انگتہ (گشگءِ وہدا) نہ بوتہ۔

سرجمیں لچہءِ درہیں کارگالانی تہا، ہما کار کہ بوتہءُ سرجم بوتگ اَنت، آ ایش اَنت کہ ”سرءَ زُرتگ جہان“۔ اے گوستگیں زمانگءِ تہا اِنت۔ ”زُرتگ“ نوں گوَستہ، اے عمل نوں پدءَ گَردینگ بیت نہ کنت۔ ”مَرگی کُتہ“، نوں اگاں تو بلوٹئے یا مہ لوٹئے کہ اے کار گَردینگ بیت نہ کنت (کتہ)ءِ لبز پدّر کنت۔

آ کارگال کہ سرجمیں لچہءِ بُنزہ اِنت، (ایکشن یا وارداتءِ ہسابءَ)، آ اِنت ”جتہ“ (یلیں بچے جتہ)۔ اے کار سرجم بوتہ۔ گوَستءِ تہا اِنت۔

دگہ یک کارے کہ لچہءِ تہا ”سرجم“ اِنتءُ گوَستءِ تہا اِنت، ”مُرتگاں“ (من مُرتگاں)۔ اے کار ہم سرجم بوتہءُ نوں کس اے کارءَ پد گَردینت نہ کنت۔

ابیدء ”سرءَ زُرتہ، مرگی کتہ، جتہ، مُرتگاں“ءَ اِندگہ درہیں کارگال اوپن اَنت کہ آہانی عمل انگتہ سرجم نہ اِنت۔

درہیں کارگال ہمے نشون دیگءَ اَنت کہ مسلسل اَنت، شلوک اَنت، چو کہ؛”گندگ، اشکنگ، گندنت، اشکننت ، گند، تلوساں، رکّینگ، شوہازگ، گُڈّگ، کُشئے، سِندگ، داشت کنئے، بکش، باڑائے، پاہو بدئے، بکن ایرجیگ، بکن تیرءِ نشان، گندگ، اشکنگ“۔ اے درست یکشلیں کار اَنت، یک رَندی کار نہ اَنت، تہ گُڑا منی نِزّءَ اے لچہءِ تہا ہما وہدا کہ عطا شاد گشگا اِنت کہ ”من مُرتگاں، تو ہم  مِرئے“ تہ گشگا اِنت کہ ”من مُرتگاں“، اے کار سرجم بیتہ، نوں کینسل کنگ بیت نہ کنت، بلے تو ”مِران کنئے“، مسلسل مِرئے۔