ماہو
سال ءُ ماہ دیر ءَ گوَزَنت، دپ ءِ ہبر زُوت۔ 2015 دمان ءَ ہلاس بوت۔ گشئے زیکیں گپے ات کہ تو منی اجازت کنگا اتکگ ات ئے۔ منا نوں کینیڈا ءَ ہپت ماہ پورا اِنت۔ وہد نہ جلّیت۔
تو ہجبر جیڑتہ کہ انسان ءَ سد ہزاراں سالانی سپر چوں بُرّتگ؟ تو ہجبر جیڑتہ کہ انسان چوں وجود ءَ اتکہ؟ تو الم حوا ءُ آدم ءِ کسہ ءَ سرپد ئے۔ بلے اے کِسّہ ءِ منوگر درست نہ اَنت۔ ہر مذہبے ءِ وتی سِتک ءُ لیکہے۔ اگں مذہب ءِ ہبر ءِ سرا برؤئے ہبر باز پاد کئیت پمیشکا ما چاریں سائینس چے گُشیت۔
سائنس انساناں چہ جنین آدمے ءَ بندات کنت۔ ہر چُک ۔۔۔ بچکے بہ بییت کہ جنکے ۔۔۔ چہ جنینی تُہم (سیل) ءَ بندات بیت۔ ترا پرے گپ ءَ پہر بندگی انت کہ انسان ءِ وجود ءَ آیگ ءُ پدا تہذیب ءِ ردوم ءِ جند ءِ تہا مستریں کرد زالبولانی انت۔
سائنس گُشیت کہ اے کائنات ءِ درستیں چیز پیسرا یکجاہ بوتگ انت۔ روچ، ماہ، استال، وہد، زندگی اشانی وجود ءِ جند نہ بوتہ۔ چو کہ وہد نہ بوتگ ما نزانیں اے یکجاہی چنچو سال ءَ جاری بوتہ۔ بلے 13،700 کروڑ سال پیش اے سک گرم ترّیت ءُ چہ ہمے گرمیءَ ترَکّیت ءُ مے کائنات وجود ءَ کئیت ۔ اے مزنین تراک ءَ بِگ بینگ گُشنت۔ ہمے تراک ءَ رند روچ، ماہ، استال ، زمین، وہد ، فاصلہ ءُ رندا زندگی وجود ءَ کئیت۔
سائنس گشیت کہ زمین ءِ ہستی ءَ 4500 کروڑ سال انت۔ بندات ءَ زمین سک گرم بیت ءُ چہ ٹمپریچر ءِ سَوَبءَ زندگی ءِ واستا ماہول سازگار نہ بیت۔ رندا زمین سرد ترّان بیت۔
وہدے زمین ءِ ماہول زندگی ءِ واستا سازگار بیت گڑا انسان ءِ وجود ہم بیت۔ انسان کساس دو لکھ سال پیش یک جنینیں سیل یے ءَ چہ وجود ءَ کئیت۔ ہمے سیل ءَ ماہٹوکونڈریل گشنت۔ ماہٹوکونڈریا سیل ءِ یک بہرے کہ زندگیءِ گیشتر دارومدار ہمیشی ءِ سرا اِنت۔ سائنسءِ اے تھیوری باہبل ءِ لیکہاں نہ منّیت۔ مذہب گشیت حوا چہ آدم ءِ پہلو ءَ دراتکگ۔ بلے سائنس ءِ ردا آدم ءُ حوا ءِ ہما رنگ کہ مذہبی کتاباں دیما آورتگ اے انسانی رنگ ءَ لہتین ہزار سال انت، انسان ءِ نسل باز پیش ءَ بندات بوتگ۔ پمیشا آ مذہب ءِ جند ءَ انسانی تہذیب ءِ پیداوارے گشنت۔
بیا نوں انتھروپولوجی کہ انسان ءِ بارا وانگ ءَ گُش انت ءُ آرکیالوجی کہ انسان ءِ گوْست ءُ کہن کدگانی باروا زانش ءَ گُش انت ، اشانی ہساب ءَ چاریں کہ اے انسانی ردوم ءَ کُجا چہ بُنگیج کن انت۔
اے گُش انت کہ انسان وتی مرچیگیں رنگ ءِ گرگ ءَ چار اسٹیج ءَ گوْستگ۔ ہمے چاریں اِسٹیج چوش انت۔
Australopithecusآسٹرالوپیتیکَس
آسترالوپیتیکس انسان ءِ اولی پت ءُ پیرُکاں گُش اَنت۔ اے چار ملین سال ءَ پیش افریقہ ءِ تہا وجود ءَ اتکگ اَنت۔ اشانی کَد پٹک بوتگ۔ جنین آدم سے فُٹ ءُ نیم ءُ مردین چار فٹ ءُ نیم بوتگ اَنت۔ اشانی دنتان سک باز مہکم بوتگ انت ءُ اشان میوہ ءُ سبزی وارتگ۔ وہد گوزان بوہگ ءَ آسٹرالوپیتیکس انسانی دوہمی اسٹیج بزاں ہوموہیبیلِس ءِ توکا مٹ بوتگ انت۔
Homo Habilis ہوموہیبیلس
انسانی اے رنگ کساس دو ءُ نیم ملین سال ءَ بگر داں یک ءُ نیم ملین سال ءَ پیش افریقہ ءِ تہا بوتگ۔ ایش بُرزتِر بوتگ انت۔ مردین ہشت فُٹ ءُ دو انچ ءُ جنین پنچ فٹ ءُ چار انچ ءِ بوتگ انت۔ ایشاں گوشت ءُ سبزی دوہیں وارتگ۔ بلے اے وہد ءَ آس نبوتگ پمیشا ایشاں وردن آمگی ءَ وارتگ۔ کساس یک ملین سال ءِ ہستی ءَ رند اے انسان ءِ سیمی اسٹیج ہوموایریکٹس ءِ تہا بدل بنت۔
ہومواریکٹس Homo Erectus
اے دو ملین سال ءَ چہ پیش وجود ءَ اتکگ اَنت۔ اے اولی انسانی قسم انت کہ آ چہ شادواں چہ چٹ مختلف بیت۔ اشانی دماغ سک مزن بیت۔ پمے واستا ءَ اشی ءَ وتی زندگ دارگ ءِ واستا باز ورگ ءِ زلورت بیت۔ شکار ءِ واستا ماہانی ماہ دلوتانی سرا بنت پمیشا ایشان ءَ وتی وردنی لوٹانی پیلو کنگ ءِ واستا سک باز جہد کنگ لوٹیت۔ چوکہ جانورانی پوست ءَ سک باز پُٹ پر بیت آ کمو تچگ ءَ رند سک گرم بنت۔ چو کہ جانور ہید نبنت پمیشا جلدی تُسنت۔ انچو گُش انت کہ ہومویریکٹس ءَ وتی بزیں پوست ءِ پُٹ ہمے واستا گوْتکگ انت کہ آ چہ اے دگہ دلوتاں تیزتر تتک بہ کننت۔ تیز تچگ ءِ دربرگ ءَ انسان آ دگہ جانوراں گوازینیت ءُ وتی وردن ءِ لوٹاں پورا کنت۔ انسانی ردوم ءِ تہا اے یک سکیں مزنیں کامیابی یے بیت کہ مارا ہمے ہوموایرکٹساں بکشاتگ۔ اگاں انسان ءَ تچگ درمبُرتیں گڑا بوت کنت مرچی زمین ءِ سرا انسان ءِ راج نہ بوت یا کہ انسان دگہ جانورانی شکار بوتگ ات۔
ہوموایریکٹسانی دومی مزنیں کامیابی اے بیت کہ اے آس پیدا کنگ ءِ رپک ءَ درگیجنت۔ نوں انسان گوشت ءَ پچگ ءُ ورگا اِنت۔ پدا ہمے آس دیما انسان ءَ سک باز اوزار جوڈ کنگ ءَ درکار بیت۔ آس انسانی چاگرد ءَ پیدا کنت۔ ہوموایریکٹس آس ءِ کش ءُ کرا مُچّی ءَ نشتگ اَنت ۔ ہمدا چہ یکجاہ بوہگ ءِ عادت پیدا بوتگ۔ پدا ایشاں یکے دومی ءَ گوں ہمدا گپ جتگ۔ آس ءَ انسان یک جاگہے ءَ نندارینتگ۔ یکجاہ بوہگ ءَ چہ چاگرد ءِ لوٹ پیدا بوتگ۔ ہمدا چہ زُبان ءِ رُدوم ہم بوتگ۔ پرچہ کہ انسان آس ءِ کرا یجّاگہی نشتگ، آہاں گوں یکے دومی ءَ وتی مارشتانی سر کنگ ءِ واستا اشارہ کُتگ یا آواز کَشتگ۔ ہمدا چہ کلچر ءُ سوساہٹی ءِ ردوم بوتگ۔ اے پدا ہومو نینڈرتل ءِ تہا بدل بوتگ انت۔
ہمومونینڈرتل Neanderthal
اے جرمنی ءِ دمگ نینڈرتل ءَ چہ درگیجگ بوتگ انت پمیشا ایشانی نام ہم نینڈرتل انت۔ ایشانی ءُ انسان ءِ ڈی این اے نود ءُ ہپت درسد یک اِنت۔ اشانی کد پنچ ءُ نیم فُٹ بوتگ۔ اشاں گوشت ءُ سبزی دوہیں وارتگ۔ اے چہ انوگیں انسان ءَ بازیں ہساب ءَ جتا ہم بوتگ انت۔ اشانی آواز چو مئے وڑا باز نہ بوتگ انت۔ اشاں بس لہتیں آواز کشّت کتہ۔ جسمانی ہساب ءَ ہم چہ مارا مختلف بوتگ اَنت۔ اشانی ہڈّ مزننین ءُ سرگ ہم مزن بوتگ اَنت۔ اے تاں 130000 ءَ سال ءَ زندگ بوتگ انت۔ یورپ ءِ تہا اشانانی زندگی تاں 30000 سال ءَ پیش بوتہ۔ ایشیا ءِ تہا چد ءُ پیسر پیسرا گار بوتگ اَنت۔ افریقہ ءِ تہا انسان ءِ زند ءَ بئے مکنئے گڑا اے چہ انسان ءَ گیش زندگ بوتگ انت۔ نینڈرتلاں کساس یک لکھ سال ءَ وتی وجود داشتگ۔
ہوموسیپینHomosapien
انوگیں انسان دو لکھ سال پیش وتی اے رنگ ءَ اتکگ۔ ہوموسیپین ما ایں۔ انوگیں انسان انت۔
انسان یک لکھ سال ءَ چہ برز افریقہ ءِ تہا ردوم گران بوتہ۔ رنگ مٹّینان بوتہ۔ وتی ہستی ءِ جنگ ءَ بوتہ۔ شکاری زندگی گوازینان بوتہ۔ بلے ہمے زمانگ ءَ ہم انسان ءِ زندگی ءِ ردوم ءِ مسترین وجہ جنین آدم بوتہ۔
ہپتاد ہزار سال ءَ کس ءَ نزانتگ کہ اشی ءِ نام مات انت۔ لاپ پری ءَ ہم شکاری مردینانی گوما گردان بوتہ۔ پند بُرّان بوتہ۔ ہما جنین آدم کہ چلءُ پنچ سال ءَ برز بوتگ انت ءُ لاپ پری ءِ عمر ءَ گوْستگ اَنت آہاں بلُّک ءِ کرداردیگ بوتگ۔ ہما شکاری ٹکاں کہ بلک بوتہ، آیاں زیادہ چک پیدا کتہ۔ اے گپ ءَ چہ پدر بیت کہ نہ ایوکا اولی انسان زالبولے بوتہ بلکنہ انسانی ردوم ءِ مستریں کرد ہم زالبولیں بَلُکانی بوتہ۔
پیرین گیشتر گوں کسانیں چکاں نشتگ اَنت۔ ہما کہ سی ءُ چل سال ءِ میان ءِ بوتگ انت گیشتر شکاراں دراتکگ اَنت۔ اے سالانی سال دیما روان بوتگ انت۔ گیشتر افریقہ ءِ گوریچانی نیمگا روان بوتگ انت کہ نوں کینیا ءُ سومالیہ گشگ بنت۔ زندگی تیوگ ءَ سپراں گوستہ۔ اگاں آ یک جاہے بہ نشتین اَنت ءُ وتی لوگ ئےِ بُکتیں گڑا چہ گژن ءَ مرتگ اتنت۔
رندترا انسان سک دور رؤت۔ بندات ءَ ایشیا ءُ رندترا یورپ ءَ سر بیت۔ فارایسٹ ءَ انسان چل ہزار سال پیش، امریکہ ءَ بیست ہزار، زرباری امریکہ ءَ دوازدہ ہزار سال پیش سر بوتہ۔ انسان ءِ گُڈئ منزل ہواہی ءُ نیوزی لینڈ انت کہ ہزار سال پیش ہودا شُتگ انت۔
گارانی ازمکار
زبان چوں جوڑ بوتگ اَنت؟ گشنت کہ افریقہ ءَ انسان ءَ جانورانی گیگان گپتگ انت، انچو زبان جوڑ بوتگ۔ شر۔۔ گڑا فرانس ءِ گارانی تہا نکش ءُ نگاریں اَکس کجام زبان ءَ گپ جنگ ءَ اَنت؟
ما نزانیں۔ بلے کشتگین اَکس گوں ابرم ءَ سک نزیک اَنت۔ اے اَکس ہمے سوج دئینت کہ اے گوں انسانی لیکہی زندگی ءَ سک نزیک بوتگ انت۔ سوال اش انت کہ آیا اے مئے نسل ءِ کار انت یا چہ ما پیشی نسلانی۔
انسان وتی زندگ دارگ ءِ واستا یا وتی کُٹم ءَ دیما برگ ءِ واستا مدام گوں دومی انسان ءَ پیڑِتگ۔ ہجبر ایمن نہ بوتہ۔ گارانی ازم چہ جنگی اَکساں پر انت۔ انسان ءِ گوست جنگانی کسہان پر انت۔ ہمے جنگانی یا ہوپ ءُ نادرایانی یا قدرتی آپتانی سوب ءَ یک نسلے بیگواہ بیت دگرے کئیت۔ مرچیگیں انسان ءِ نسل چوں بیت کس نزانت۔
🙂
Nice piece written Zahid jan