گوَستگێن ماها بلۆچ آزادیپسُندێن پئوجێا لاهۆرا هبیب بئینکئے دپا، بێگاهئے پَنچ بَجا بمبے جَت. چه اے بَمبا دو کَس مُرت و دَها گێش ٹَپّی بوت. مُرتگێنانی تها یکّے کَشمیری نُه سالی گوَنڈۆے اَت. اے بَمب آ نێمَگا لاهۆرا ترَکِّت و اے نێمَگا بلۆچ آزادیپسُندێن گَلانی تها.
لهتێنا گوَشت که اے تالِبانتَبێن جنگ په بلۆچا تاوان اِنت. دومیان گوَشت که مئے دژمن هِچّ شَرّ و گَندگَ نچاریت گڑا ما چێا بچارێن. اَنچۆ که پنجاپئے پئوج مئے چُکّ و جنێنان هم جنت، مئے پئوج باید اِنت پنجاپیان همے دابا بِجنت.
بلۆچ سیاست چۆ که آنلائن اِنت، پمێشکا گێشتر پۆسٹانی سَرا اِنت. آزادیپسُندێن گَلێئے رهبرێا جار جَت که “یورُپا نِشتگێن مردم بلۆچ جُنزا تَرّێنَگَ لۆٹنت، بله ما باید اِنت اِشانی دێما هر پئیما بدارێن و اِشان پرۆش بدئیێن.”
جنگا مُدام دو سرَ بیت. ما و آ. اے سنگتئے “ما” ئے متلَب اِنت نَزّیکتِرا تَتکگێن جَلاوتَن رهشۆن و “اِشان” یا “آ” ئے مَتلب اِنت وتی جندئے جُنز و وتی جندئے پارٹیئے هما مردم که دورتِر تَتکگاَنت.
بلۆچ و پئوجئے جنگ وتی جاگها بَرجاه اِنت و دومی نێمَگا اے بَهسا بلۆچ گَلانی تها دگه جنگے پاد کرتگ. بله بلۆچئے اے وتمانوتی جنگ هم نۆک نهاِنت، بَس رنگان مَٹّ کنان اِنت.
لهتێن وهدا پێسر “مُلکا نِشتگێن کُربانی دئیۆکێن سرمچار و تَتکگێن لگۆرانی” نیاما جنگ اَت، بله چۆ که جاوَر بدل بوتنت و مُلکا نِشتگێن کُربانی دئیۆکێن سرمچار هم تَتک و سَپارَتی مهمان بوتنت، پمێشکا نون جنگ دورتِر تَتکگێن و نَزّیکتِر تَتکگێنانی نیاما اِنت.
چۆناها دو هزارئے بِنداتی سالان که بلۆچستانا شۆرِشے پاد آتک، و بلۆچا گوَشت که “اگن ما همدست ببێن، آیان چه وتی مُلکا گَلّێنتَ کنێن”، گڑا “ما” ئے متلب اَت جهانئے سجّهێن بلۆچ و “آ” ئے متلب اَت پاکستانی پئوج.
آ وهدی بلۆچان چار جمائتی اتّهادے هستاَت. اے اتّهادا اکبر بگٹیئے جمهۆری وتَن پارٹی، اختر مێنگلئے بی اِن پی، داکتر مالکئے اِن پی و بالاچ مَریئے جِند گۆن اَت. اِشانی تها بالاچ جنگئے مَنّۆک اَت، اکبر بگٹی دێم په جنگا آیان اَت. اختر مێنگل و داکتر مالک چه اسمبلیانی راها بلۆچئے هَکّانی گِرَگئے گپّا اَتنت.
گڑا گپّ اے بوت که “آ مردم که پاکستانئے اسمبلیانَ رئونت، په پاکستانا کارَ کننت. پاکستانئے اسمبلی و نِزاما اگن گۆن بلۆچا اِنساپ کنگی بوتێن، دێری کرتگاَتی. پمێشکا اے مردم په بلۆچا هِچَّ نکننت، بلۆچئے نامئے سرا بَس رۆپنت و ورنت. تان دو هزار و چار آتک، نۆکێن نارَهێا سَر چِست کرت که “بلۆچ پارلیمنٹیریَنز کو کُتّا کهنا کُتّے کی توهین هے” و بلۆچ آزادیپسُندان جار جت که اے اسمبلیان نِشتگێن بلۆچ هم بلۆچ راجئے هۆنئے چونسَگا همے کَدّا گُنهگار اَنت که پاکستانئے پئوج اِنت. و ما باید اِنت گێشا گێش همدست ببێن و اِشانی دێما بدارێن. اے رندی “ما” ئے متلب اَت “بلۆچ آزادیپسُند” و “آ” ئے متلب اَت پاکستانی پئوج و بلۆچ پالیمانی پارٹی، یَکجاگه. اے جنگ تان هما هَدّا دێما شُت که بی اِن پی و اِن پیئے بازێن سرۆکے هم کُشَگ بوت، که اِشانی تها حبیب جالب، مئولا بَکش دشتی و دگه بازێنے هئوار اِنت. اے هۆنانی شَکّ بلۆچ آزادیپسُندانی سَرا بوت.
دو هزار و دَهئے نزّیکّ و گوَران بی اِل ائے ئے سَرۆک واجه هئیربیار مَریا بلۆچستانئے آزادیئے چارٹَرے آزادیپسُندانی دێما دات که اِشیا دَسهَتّ کنێت. پدا جاری جَت که من که برتانیئها گِرَگ و بند کنگ بوتگان، من بلۆچ راجئے زَرّ وتی کسترێن برات مِهران مَریئے دستا داتگاَنت. مهرانا زَرّ وارتگاَنت. بایَد اِنت هِسابا بدنت. پدا گوَشتی که بلۆچستانئے سجّهێن آزادیپسُندێن گَل مَن لاپ داتگاَنت، من سِلاه داتَگاَنت و اَسلا دگه پارٹی نێست، درُست بی اِل ائے ئے مردم اَنت و باید اِنت منی دستئے چێرا ببنت.
اِدا نۆکێن جنگے پاد آتک. واجه هئیر بیار یک نێمَگے بوت، مِهران مَری یک نێمَگے، جاوێد مێنگل یک نێمَگے، براهندگ بگٹی یک نێمَگے و “مڈلکلاس” سرۆک اَلّا نِزر گۆن وتی گَلان یک نێمَگے.
نون هرکَسا که گوَشت که “ما باید اِنت آیانی دێما بدارێن” آییئے “ما” ئے متلب اَت، آزادیپسُندانی نیاما تهنا مئے وتی گَلئے مردم و “آ” ئے تها پاکستان، پالیمانی پارٹیان ابێد آ دگه سجّهێن آزادیپسُند هم هئوار اَتنت. آزادیپسُندێن گَلان یکدومیئے مردمانی سَرا اُرُش کرت. باز جاگها دومی گَلئے مردمانی لۆگئے جنێن و چُکّ هم کُشگ بوتنت. رَهمدِل مَری تان رۆچِ مرۆچی گار اِنت و کَس نزانت چۆن بوت. مُلکا کُشُکایی اَت و درمُلکا شَلوار کَشُّکایی.
پێسرا وه درمُلکا تهنا هئیربیار و مِهران اَتنت، بله کَم کَمّا اے دگه گَلان وتی جَلاوتَن دێم دئیان کرتنت. رێل اِسٹێشنانی دێما هر رۆچ جلسه اَت که بلۆچستانا آزاد کنێت. و مُلکا سرمَچار گَدّار و جاسوسان جَنان اَتنت که مئے آزادێن مُلکا مئے دژمنئے مردمے پَشت مکپیت که باندا رۆچ تاوان دنت. گَپّ گَپّا اے هال در آیان بوت که درمُلکئے سَپارَتی کار تهنا همے رێل اِسٹێشنانی دێما اَنت و دگه هِچ نێست، و مُلکا هرکَسا هرکَسی سَرا که زهرَ کئیت، جاسوسئے ناما لِچّێن و کُش و دئور دئے.
اے گپّان دگه جنگے پاد کرت. اے جنگا دگه نارَهے آتک؛ تتکگێن مردمان اے هَکّ نێست که بلۆچستانئے جێڑهئے سرا هبر بکننت. آ بَس بِنندنت و بلۆچستانئے نامئے سرا لاپ بگرنت و بوَرنت. مُلکا نِشتگێن سرمچار وتی وتَنئے پهازَگا زاننت.
اے جنگا بلۆچئے “مُلکا نِشتگێن سرمچار و درمُلکا نشتگێن همراه” دو بَهرا کرتنت. و نون مُلکئے مردمانی “ما” تهنا مُلکا نِشتگێن، وتی پارٹیئے مردم اتنت و “آ” ئے تها پاکستانئے پئوج، پالیمانی پارٹی، مُلکا نِشتگێن اے دگه آزادیپسُندێن پارٹیانی مردم، ڈِتاِسکواڈ و درمُلکا نِشتگێن وتی پارٹیئے مردم هئوار اَتنت.
بله اے رَندیێن جنگ تَتکگێنانی نیاما اِنت. نَزّیکتِر تَتکگێنانی شِگان اِش اِنت که دور تَتکگێن مردمان بلۆچستانئے نامئے سرا پناه زُرتگ. چه سرکاران زَرّ و وزیپّهَ گِرَنت، بله جنگئے پلّهمَرزیئے وهدا پُشتا کِنزَنت. اے بَس بلۆچستانئے ناما بَها کنگ و ورَگا اَنت.
دورتِر تَتکگێنانی شگان اِش اِنت که مئے سرکاری وزیپّها وَه هِسابے هست. سرکار که دنت، په هسابَ دنت بله نَزّیکّا تَتکگێن مردم آ زرّا که بلۆچ جُنزئے نامئے سَرا گِرنت، آیانی هِچ هساب و کتاب هم نێست. اِشانی هئیالا نزّیک تَتکگێنان بلۆچستانئے جُنز همساهِگێن مُلکانا باڑا داتگ که جَنانی سُهرئے منگَلیاِش تان باسکان شُتگاَنت. په وتی چُکّان دَرمُلکا اَسائلم و کالج شۆهازَ کننت و دگرئے چُکّان چه یونیورسٹیان درَ کننت و بمبَ بندنت.
متلب، نون یکدومیئے ایمانئے سَرا شَکّ اِنتِش. اگن اے دێم په دێم بوتێننت، هِچ شَکّ نێست که کئومی مَڈّیئے دُزّی، دلّاری، اِهتساب و چێرێن مِشنێئے ناما یکدومیئے گُٹّئے هۆنان بوتگاَتنت.
نون په دَمانێا بلۆچ آزادیپسُندێن گَلانی گیشّێنتگێن دۆست و دژمنان بِچارێن، ته اے دابا بنت
سال | ما | دژمن |
2000 | جهانئے سجّهێن بلۆچ | پاکستانئے پئوج |
2004 | سجّهێن بلۆچ آزادی پسُندێن گَل | پاکستانئے پئوج + بلۆچ پالیمانی پارٹی |
2008 | سجّهێن بلۆچ آزادی پسُندێن گَل | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + پاکستانئے آ دگه کئوم |
2010 |
بی اِل ائے | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + ڈِتاِسکواڈ |
بی اِل اِف | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + ڈِتاِسکواڈ | |
بی آر ائے | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + بی اِل ائے + ڈِتاِسکواڈ | |
یو بی ائے | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + بی اِل ائے + ڈِتاِسکواڈ | |
2018
|
بی اِل ائے (درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + اێران + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل ائے (مُلک) |
بی اِل ائے (مُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل ائے (درمُلک) | |
بی اِل اِف (مُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل اِف (درمُلک) | |
بی اِل اِف (درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل اِف (مُلک) | |
بی آر ائے (درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + ڈِتاِسکواڈ + بی آر ائے (مُلک) | |
بی آر ائے (مُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + ڈِتاِسکواڈ + بی آر ائے (درمُلک) | |
یو بی ائے (درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + ڈِتاِسکواڈ + یو بی ائے (مُلک) | |
یو بی ائے (مُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + ڈِتاِسکواڈ + یو بی ائے (درمُلک) | |
2021
|
بی اِل ائے (دورێن درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + اێران + پاکستانئے آ دگه کئوم + سرکاری نئوکر + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل ائے (نزّیکێن درمُلک) |
بی اِل ائے (نزّیکێن درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل ائے (دورێن درمُلک) | |
بی اِل اِف (نزّیکێن درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل اِف (دورێن درمُلک) | |
بی اِل اِف (دورێن درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + ڈِتاِسکواڈ + بی اِل اِف (نزّیکێن درمُلک) | |
بی آر ائے (دورێن درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + سرکاری نئوکر + ڈِتاِسکواڈ + بی آر ائے (نزّیکێن درمُلک) | |
بی آر ائے (نزّیکێن درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + ڈِتاِسکواڈ + بی آر ائے (دورێن درمُلک) | |
یو بی ائے (دورێن درمُلک) |
پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + پاکستانئے آ دگه کئوم + آ دگه سجّهێن آزادیپسُندێن گَل + سرکاری نئوکر + ڈِتاِسکواڈ + یو بی ائے (نزّیکێن درمُلک) |
|
یو بی ائے (نزّیکێن درمُلک) | پاکستانئے پئوج + پالیمانی پارٹی + یو اِن + چین + پاکستانئے آ دگه کئوم + ڈِتاِسکواڈ + یو بی ائے (دورێن درمُلک) |
نۆکێن جاوَرانی هِسابا اِمارات انگت وَدارئے لِسٹا اِنت که نۆکی ما وتی دژمنی جۆڑَ کنێن.
لهتێن سالا پێسر گۆن دلبرێن دۆستێا گپّا اَتان. سنگت نۆکی نزّیکێن درمُلکان اَت. گوَشی که “مُلکئے سنگتان هِمّت کرتگ و جُنز دێما بُرتگ بله درمُلکئے سنگتان ڈپلۆمێسی دێما بُرت نکرتگ.” و ما دوێن تان دێران همے هبَرا اَتێن که اَسلا ڈِپلۆمێسی چِه بَلاهے. گُڈسَرا دوێنان مارِت که ڈِپلۆمێسی، په گپّ و هال وتی دژمنان کَمتِر کنگ و دۆستانی گێشتر کنگئے کار اِنت.
مئے گپّ اِدا هلاس بوت که اے په گپّ و هال دژمنانی کَم کنگ و دۆستانی گێش کنگئے کار وه ما زامُران و مندا هم نکرتگ، یورُپا کجا کنێن؟ پَشت کپت جهانی تاکَتانی گِندَگ و آیانا په نۆکێن مُلکێا رازی کنگ، اے مرچان ائوگانِستانا اِنت. جهانی تاکَت هم همۆدا اَنت و بازێن سرَۆکے هم، اگن بلۆچ سَرۆک اے کارا کرت بکننت.
دگه سنگتێا کِسّه کرت که: “ما یک رندے گِنّها سورێئے سرا نِشتگاَتێن. لهتێن تُپنگی گۆن ویگو گاڑیان آتک. دمانێا رند تُپنگیے شُت و سازندهانا پرمائشے داتی. سالۆنکئے نازێنَگ بند بوت و نازێنان بلۆچانا شرو بوت و سجّهێن تُپنگیانی تُپنگانی دپ پچ بوتنت و تُپنگی ناچا بوتنت.”
گوَشی :”گپّے زانئے؟ جهانا چُشێن بلۆچ نێست که په شانے وتا پاکستانی بگوَشیت. اے بچکّ که تُپنگِش بَڈّا و بلۆچ سرمچاران جنَگا اَنت، اے هم وتا بلۆچَ گوَشنت، پاکستانیَ نگوَشنت. اے تُپنگی مئے وتی مێتَگانی مردم اَتنت. یکّێئے برات بلۆچان کُشتگ که دَلّارے، یکّێئے پِت. نون اِشانا تُپنگ وَه سرکارئے گۆن اِنت، بله اِشانی گێشتری بهر جنگا وتیگا کنگا اِنت. وتی بلۆچی بێرا گِرَگا اِنت.”
ما، منی هئیالا یکێن لگتمال اێن که دژمن جلدی شۆهازَ کنێن و دۆستئے هاجَتِن نێست.
دُژمنداریئے اے سجّهێن لسٹ که اِدا نبشته اِنت، اِشانی تها پاکستانئے پئوجا ابێد دگه کَس بلۆچئے دائمی دُژمنے نهاِنت.
انگه وهد اِنت، بلۆچان! وتمانوتا هبر کنگ هَرابێن کارے نهاِنت. “ما” هرچی گێشتر و “آ” هرچی کَمتِرَ بنت، شَرتِر اِنت.
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch