شانزدُهمی سَدیئے بنداتا کسی وهم و گُمانا نبوتگ که یک رۆچے یورپ چه وابا بُست کنت و انچێن مزنێن سیاسی، پئوجی و ماشی تاکتے جوڑ بیت که سرجمێن دُنیایا وتی زێردست کنت۔ آ زَمانگا یورپ هر هسابا چه اے دگه دُنیایا سَک پُشتا بوتگ۔
شانزدَهمی سَدیا ایشیایی مُلکان دُنیائے سرا راج کُتگ۔ چه آ زمانگئے مسترێن تاکتان یکّے مِنگ چین اِنت۔ دومی نیمگا سلطنت عثمانیه و مغل هندوستان انت که وتی وتی هندانی تها سکێن مزنێن تاکت اَنت۔ سرجمێن یورپئے تاکت اگان یکجاه کُتیں، اَنگه چینئے برابری اِش کُت نه کُتگ اَت۔ بلے کساس سے سد سالا رند همے یورپ هندوستان و چینئے سرا راج کنت۔ عثمانیهئے مزنێن سلطنتا کم کمّا وَران کنت و بیستُمی سدیئے بنداتا عُثمانیهئے نام و نشان هم پش نکپیت۔
اے کُجام سوب اِنت که یورپ چست بوان بیت و ایشیا ایربُکّان بیت۔
تاریخزانت پال کینیڈی وتی کتاب رائز اینڈ فال آف گریٹ پاورز ئے تها نبشته کنت که آ زمانگا یورپ نه دُنیائے زرخیزترێن جاگه بوتگ و نه مردمئے هساب آبادترێن جاگه۔ اے دوئێن هسابان چین و هندُستانئے پونز باز بُرزتِر بوتگ۔ یورپ جیوپولیٹیکلی یا وتی سیاسی زمینئے هسابا هم سَکّێن نگیگێن رنگےا بوتگ۔ یورپئے شمال و مگرب دوئێن آپ و برپ و رودراتکی نیمگا زمینی اُرشانی واستا راه پچ بوتگ۔ یورپئے زرباری نیمگا هم آییا اسٹریٹیجک بلاک کنگئے مدام ترُس است بوتگ۔ 1453 ا سلطنت عثمانیها قسطنطنیه ایرجیگ کُتگ اَت۔ پانزدَهمی سدیئے هلاسیا سلطانئے پئوج، سرجمێن بالکان بزان بوسنیا، یونان، البانیه و اِندگه رودراتکی یورپئے مُلکان ایرجیگ کنت۔ چه اشیا ابید مسترێن گپ اے که سلطانئے لشکر بُداپسٹ و ویانائے نیمگا روگئے جهدا کنگا بنت۔ زرباری نیمگا سلطانئے زری لشکر بزان نیوی، اٹلیئے بندران اُرش کنگا بنت۔ پوپ، چه تُرسا گار بیت که انچو که رودراتکی آرتوڈوکس عیساییتئے سنگر قسطنطنیه، عثمانیها ڈُمبینتگ، زوت آییئے پادگ هم چست بنت۔
سلطنت عثمانیها سرجمێن یورپ ژامبلینتگ اَت۔ بلے یورپئے مُلک، سلطانئے هلاپا یک دست نه اتنت۔ اے زمانگا یک مُتحده یورپےئے فکرئے جند نیست اَت۔ هر مُلکے گون وتا دلگوش اَت۔ اے گپ وتی جاگهها که یورپیان وتارا یک تهزیبے لیکِتگ بلے سیاسی هسابا یورپ بهر بهر اَت۔ چوناهیا هم یورپئے سیاسی فکرئے ردوما هچبر یکّی نه شوهازتگ بلکنه مُدامی یکێن تهزیبئے تها جُدا جُدائێن ریاستانی توکا بُوّگئے جُهدئِے کُتگ۔ چه اشیا ابید که کساس دو هزار سال بیت که یورپئے مزهب، عیساهیت اِنت، زمینی هسابا یکجاه اِنت بلے یورپئے سیاسی نظام مُدام مختلفێن مُلکانی تها بوتگ که اودا دُرستان جُهد کُتگ که وتی وتی هکّء هاکمیا برجم بدارنت۔
مِنگ هاکمانی چین
شانزدَهمی سدیئے بنداتا چینئے آبادی سد تان سدءُسی ملینئے میانا بوتگ۔ اے زمانگا سرجمێن یورپئے آبادی کساس پنجاه ملین بوتگ۔ چینئے زمین کشتءُکشاریا سک باز آباد بوتگ و اودا کهن و کاریزانی مزنێن نِزامے بوتگ۔ انتِزامیه وانندگێن کنفیوشس بیوروکریسیئے دستا بوتگ۔ اے گپ وتی جاگها که چین، مُدام، منگولانی لشکران اُرش و لُٹ و پُل کُتگ و کبلاهی خان که منگولے بوتگ، چین ئِے ایرجیگ کُتگ بلے چینا مُدام وتی درآمدێن آوارجنوک، وتی رنگا گوناپتگ اَنت و وتی رنگ ئِے نَمَٹّاتگ۔ چین، تهزیبئے بنداتا بگر تا پانزده سدئے بنداتا چین ات۔ بزان چینئے تهزیبئے یکشَلی برجم اَت۔
تان یازدَهمی سدیءَ، چینئے لشکر یک ملین مردُم اَت۔ آسنئے مزنێن انڈسٹری یے هست اَت که آییئے سالانه پیداوار 125,000 ٹن اَت۔ اے پیداوارئے واستا یک ملینئے لشکر وت یک مزنێن مارکیٹے اَت۔ هپت سد سالا رند، انڈسٹریل اِنکِلابئے بنداتی دوران هم، برطانیهئے آسنئے سالانه پیداوار چه اشیا سَک باز کَمتِر بوتگ۔
چینئے نیول تاکتئے مزنی چه همدا زاهر بیت که1405-1433 ایڈمِرَل چنگ هوهپت، هپت دریایی چکّر جنت۔ اے چکرانی تها آییءَ، سدان لانچ و چه ده هزارا گیشئے لشکر گون بیت۔ اے سیلونا بگر دان ملاکا، سُهرزِرا بگر دان زنزیبار و دگه هندانی تیاب دپان پُتِرَنت۔ یک رندے وتی بادشاهئے واستا چه افریقها زرافه کارنت۔ دگه یک رندے سیلونئے بادشاهئے جندا کارنت، چیا که بادشاه، چه هاکمئے منّگا انکاری بیت۔
بلے چینئے نیول پاور، زیاده دیرا نَرَکّیت۔ اشیئے سوَب اے نه اَنت که چین، جنگانی تها پروش وارت۔ باز رندا تاکتانی زوال چه تها کایَنت۔ چنگ هوئے زری چکّران سے سالا رند، چینئے هاکم لشکری لانچانی جوڑ کنگئے هلاپا هکم دنت و گوَشیت که چه مرچیا رَند لشکری لانچانی جوڑ کنگ بند اِنت۔ چنگ هوئے لانچ، تان مُدّتےا وتی جاگها اوشتوک بنت، تانکه سَڑَنت و روَنت۔ اے ایوکا چینئے نیول پاورئے مرگ نه بیت، اے گپ همے چیزا زاهر کنت که چین، مرچیا رند دُنیائے چست و ایران کار نداریت و وتی تها زندگ بیت۔ اے بدلیئے مسترێن سبب کنفیوشس بیوروکریسی بوتگ۔ آییا لوٹتگ که منگولانی دورا هرچ بدلی یے که بوتگ، آهان پدا بدل بکنت و وتی وهدی رنگا بیاریت۔ چوناهیا مِنگ هاکمان هم منگولانی واستا یک زِدّ و هسَدّے دلا بوتگ۔ برهال، چین چه میان اُستُمانی چست و ایران دَزکش بیت و دُنیائے مسترێن تاکت بُوّگئے کردارا هم یله دَنت۔ یک گپے یات ببیت که اگان یک تاکَتے، تاکت بُوّگئے کردارا اَدا مکنت، ته آییئے تاکت، وتی همساهگانی سرا هاسێن اَسَرے دور نَدنت۔
سلطنت عثمانیه
پانزدهمی سدیا سلطانئے نیول پاور سک باز ردوم زوریت و بحراسود و میڈیٹیرینینئے تها وتی تاکتا سک باز گیش کنت۔ سلطانئے بحری بیڑه، گوریچانانی افریقهئے تیابان وتی دستا کنت۔ مُسلمان اٹلی، اسپین و بیلارسئے بندرانی سرا اُرش کنگا بنت۔ 1570ا سائپرسئے گرگئے جُهدا کننت، بلے پیلو نه بیت۔
تانکه 1500ءَ، تان سدانی سالان مُسلم دُنیا چاگردی و ٹیکنالوجیکل هسابا سَک باز توانا بیت۔ مُسلمانی شهر، مزَن، رُژنا، سیوریج سسٹُم سک باز جوان و بازین شهرےئے تها جوانێن یونیورسٹی و مزنێن لائبریری و مسیت سک باز جلوَناک بنت۔ مُسلمان مِتس، کارٹوگرافی، دواسازی و سائنسئے دگه بازێن شوبَهان و انڈسٹری، چو که مِل، تُپنگسازی، لائٹ هائوس، اپسئے ردوما چه اے دگه راجان سک باز دیما بنت۔ سلطانئے لشکرئے تها سک باز راج و دینانی جوان مان بنت۔ بلے سلطانئے دگه مُلکانی ایرجیگ کنگ اینچو مال نیاریت اینچو که رندترا یورپی مُلکانی کالونی کارنت۔ رندترا که سلطانئے لشکر دگه نوکێن مُلکان ایرجیگ کُت نَکننت و آوار جنگ نبیت، گڑا اے مزنێن لشکر وتی تها لُٹ و پُلا بندات کنت۔ سلطانئے ریاست سک دراج و مزن بیت و اشیئے دارگئے واستا یک سکێن مزنێن لشکرے هم پکار بیت و اے لشکرئے دارگئے واستا سک باز مال و دولت هم۔
شانزدَهمی سدیا پارسئے شیعه ریاست پَزّور بُوّان بیت و رودراتکئے نیمگا سلطانئے تاکتئے دیما اوشتیت۔ سُلطانئے مالی جیڑه گیش بوان بنت و جنگانی دارگ و ریاستئے دفاع کنگ مالی هسابا سک باز مُشکل تِر بُوّان بیت۔ سلطانئے کرا اینچو زَرّ نه بیت و ریاست، رۆچ په رۆچ نِزورتِر بُوّان بیت۔ بنداتا لشکر وتی تها لُٹّ و پُل کنت بلے رندا مُسلمانانی سول بیورکریسی هم سک باز کَرَپٹ بیت۔ سُلطان، وتی نیول تاکتئے واستا زَرّ جَت نَکنت و نوکێن زمانگئے لانچ هم زُرت نَکنت۔ سلطانئے لشکر وَ اَنگه زوراوَر بیت بلے آییئے همساهگێن یورپی تاکت زوراوَرتِر بُوّان بنت۔
دومی نیمگا مغل هندوستان هم سک باز مزن بیت۔ تاکتور بیت۔ جوانێن لشکر، مزنێن دربار و وتی بینکِنگ نِزام و کریڈیٹ نیٹوَرکئے رِدا مغل هندوستان سک باز مزن بیت۔ بلے چه اشان ابید، ریاستئے مسترێن نزوری اے بیت که کمُّکێن مُسلمانانی نوابێن طبقهے، یک سَکێن مزنێن هندو آبادی یےئے سرا هکمرانی کنگا بیت که آ مغلان درآمد لیکیت۔ مغلانی زوال، هما وَهدا بندات بیت وهدے زرباری نیمگئے مراهٹه، گوریچانی نیمگا اوگان و گُڈسرا ایسٹ انڈیا کمپنیئے هلاپا آ نزورتر بوان بیت۔ بلے مغل انڈیائے زوالئے نزوری گیشتر اندری جیڑه بنت۔
روس، اے زمانگا سَکێن مزنێن تاکتے نه بیت و نام ئِے مَسکوهی بیت۔ بلے همے زمانگا مسکوهی مزن بوان بیت و وتی کش و کرئے قبائلی مردُمان ایرجیگ کنگا بندات کنت۔ دومی نیمگا جاپان هم سک مزنێن تاکتے نه بیت و گیشتر وتی تها محدود بیت۔ بلے روس و جاپان دوییں، گَن پائوڈر ٹیکنالوجیا کار مرز کَننت و یک مرکزی ریاستی نِزامےئے جوڑ کنگئے جُهدا کامیاب بنت۔
یورپ ئے بالادستی
یورپئے سیاسی رنگ، مُدام اے بوتگ که یورپئے تها سیاسی تاکت، یک ریاستےئے دستا نبوتگ۔ یورپئے تها مُدام سیاسی تاکتئے نِزام، مَلٹی پولر بوتگ، بزان یک ریاستے هجبر اینچو تاکتوَر نبوتگ که آ دُرستێن یورپی تاکتئے نظامئے سرا وتی دستا بکنت۔ اولی رندا یورپئے سرا که یک ریاستےا وتی اجاره داری کُتگ یا که بُگُش که یورپی تاکتئے نِزام یونی پولر بوتگ، ته آ رومن ایمپائرئے زمانگ بوتگ که کساس سرجمێن یورپئے زمین آییئے تها هوار بوتگ اَنت۔ اے یورپئے سیاسی تاریخئے تها اولی رند بوتگ که سرجمێن یورپ یک مرکزی هکومتےئے دستئے چیرا بوتگ۔ سلطنت رومئے زوال، 476ا رند، یورپ گونڈ گونڈێن ریاستانی تها بهر بیت و مرکزی ریاستی سسٹم هلاس بیت۔ همے زمانگا را، یورپی تاریخدان موتک کارَنت و ڈارک ایج گوَشنت بزان کوراسیئے دور۔ مرکزی سیاسی تاکتئے زوالیا یورپئے تاکت هلاس بیت و یورپ، اِندگه دُنیائے سرا هچ وڑێن اَسَرے کت نه کنت۔ اے دورا ایشیایی ریاست، زورآور بنت و مزن مزنێن ریاستانی واهند بنت۔
سلطنت رومئے زوالا رند، سیاسی تاکت گیشتر قبیلهانی دستا کییت و همے قبیله کسان کسانێن ریاست و نیابتانی تها هکومت کننت۔ اے همے زمانگ اِنت که چرچ هم وتی سیاسی و مزهبی اَسَر و رسوخا ودینگا اَنت۔ هرچ هکمرانے که وتا بادشاه یا هاکم گوَشگ لوٹیت، ته بائد اِنت که آییا چرچئے پُشت پناهی گون به بیت و چرچ، مردُمان باور بکنایینیت که بادشاها را هکومتی چه هدائے نیمگا رستگ و آ تهنا واجه هدایا جوابده اِنت۔ همے هسابا یورپئے سیاسی سسٹُمئے دو مَمبَر بنت؛ یکے بادشاه که انسانے و دومی چرچ، که آییا هدایی تاکت گون اِنت۔ اگان چرچ بادشاهئے همراهداریا کنگا اِنت گڑا بزان بادشاها هم هداهی تاکتے گون اِنت و آ چه وتی مهلوکا مستر اِنت۔
یورپئے کوراسیئے دور، قرونء وسطٰیئے گیشترێن بهرا پِلِکّیت۔ کساس تان هشت سد سالا یورپ، کوراسیئے دورئے تها بیت۔ اے دورئے مسترێن هاسِیَت اے بیت که چرچ، یورپی تهزیبئے سرا سرجمیا مان شانیت و هرچ علم و زانتے که واجه هدائے گوَشتگێن گپانی ردا نَبیت، آ گپ کنوک یا وَ کُشگ بیت یا هاموش کنگ بیت۔ یورپئے کاپِریئے زمانگئے دُرستێن لٹریچر یا مواد، چَرچ و پادریاں، ریاستئے زورانی پُشتا گار و بیگواه کُتگ اَنت۔ چه اشیا ابید وانگ و لکّگ، بس په کلرجی کلاسا بوتگ، بزان هما مردُم که دینی تعلیم ئِے ونتگ و چرچئے پابند بوتگ اَنت۔
چاردَهمی سدیا یورپا یک علمی زرمبشتے جاه جنت که کساس تان سے سد سالا برجم بیت۔ اے زرمبشتا نشاة ثانیه گُشنت۔ بُنگیجی دورا نشاة ثانیه اے رنگا بیت که یورپی زانتکار، کْوَهنێن یونانی فلاسفر و آرٹسٹانی موادان درگیجنت و علاقایی زبانانی تها رجانک کننت۔ چه ادا لَس مهلوک هم اشان سرپد بُوّگ بندات کنت۔ اے نبشتانک که دیما کایَنت گڑا وانندهێن مردُم پوه بنت که چرچ دروگ بندگا اِنت و کلرجی کلاس وتی تاکتا برجم دارگئے واستا، بادشاهئے هدایی تاکتئے دروگا سازگا اِنت۔ باییبل، چون که لاطینی زبانا بیت و یورپئے لَس مردُم لاطینی نزانت، پمیشا باییبلئے سرپد بُوّگئے واستا آیان پادریئے زلورت بوتگ۔ رندترا که باییبل هم علاقایی زبانانی تها رجانک کنگ بیت، مردُم شَرتِر چرچئے مَکّاریان سرپد بنت۔ علاقایی زبان ردوم گِرَگا بندات کننت۔ لهتێن تاریخدان وَ تان اے هدّا گوَشیت که نشاة ثانیه، لاطینی زبانئے هلاپا یک جُنزے بوتگ۔ البته آ زمانگا کسا نزانتگ که آهانی دور، یک مزنێن جُنزے تها گوزگا اِنت۔ نشاة ثانیه مورئے گامان روان بوتگ و سے سد سالئے تها یورپئے تها مزنێن چاگردی تبدیلی یے آورتگ ئِے۔ چه اِشان یکے اش انت که انسانی زندگیئے سرا چرچئے اَسَر، نزور کنگ بیت۔ نشاة ثانیهئے مسترێن شَرّی اے بیت که انسانا چه آسمانی زندگیا در کنت و همے زمینئے سرا زندگ بُوّگ سوج دنت۔ دگه یک نپے اے بیت که نشاة ثانیه، رَندی سائنسی فکری ردومئے راها پچ کنت۔
پرنٹنگ پریس هم نشاة ثانیهئے زمانگا یورپا کییت۔ پیسرا کتابانی کاپی دستئے سرا جوڑ کنگ بوتگ، پمیشا مردُمان باییبل هم نَرَسِتگ په وانگءَ۔ کتاب، بس کلرجی بزان مُلاهانی کرا بوتگ۔ نون که پرنٹنگ پریس اتکگ، کتابئے چاپ کنگ مسلهے نبوتگ و کتاب، اَرزانتِر بوتگ و لَس مهلوکا را په وانگا دستیاب بوتگ۔ پدا مسترێن پائدگ اے بوتگ که مردُمان کتاب، وتی ماتی زُبانانی تها ونتگ اَنت۔ هرکسا که وانگ نزانتگ، گوش ئِے داشتگ و سرپد بوتگ۔ یورپئے مردُمان هما وهدا هم زانتگ که جُهدانی دیما برگئے واستا ماتی زبان سک باز اَرزِشت دارنت۔ چرچئے زُبان، لاطینی بوتگ که یورپئے لَس مهلوکانی سمجا نیاتکگ۔ پمیشا مردُمانءَ، په باییبلئے سرپد بُوّگئے واستا مُلاهانی کُمک پکار بوتگ۔ باییبل که مردمانی ماتی زُبانان چاپ بَنت، مردُم وت باییبلا سرپد بنت۔ مردُم سرپد بنت که عیسایی پادری و مُلا چه باهبلئے راها در اَنت و آهان وتی مفادانی واستا باییبلئے گپانی دروگێن تفسیر و مانا کَشّتگ۔ چه اشیا ابید، مردُم وتی ماتی زُبانانی تها شاعری و نبشته بندات کننت۔ چه اے نبشتانکان لَس مهلوک، باز چیزا سرپد بُوّگ و جیڑگ بندات کنت۔ آ زهن که جیڑگ بندات کنت، آ چیزان بدل کنگ هم بندات کنت۔ مرچی اٹالین، فرنچ، انگلش و جرمن زُبان دُنیائے مسترێن زُبان زانگ بنت، پانزدهمی سدیا لاطینی زُبانئے زوراکیانی چیرا بوتگ اَنت و چرچا اشانی ردوم په زور داشتگ۔ نشاة ثانیه اِشان زند بکشیت و پرنٹنگ پریس، اِشان توانا کنت۔
اے همے زمانگ اِنت که یورپی ریاستانا گن پائوڈر دستا کپیت۔ گن پاوڈرئے دستا کپگ، سرکاران تواناتر کنت و آ وتی مخالفێن قبیلهان پروش دیینت و ریاستئے بهر جوڑ کننت۔ پانزدَهمی و شانزدَهمی سدی، زوراکێن بادشاهانی زمانگ زانگ بیت بزان بادشاهتئے ادارهئے جند سَک توانا بیت و ریاستی نِزامئے تها مختیارء کُلّ بیت۔ بلے انگته هاکمیئے هکّ، هدائے کِرّا بیت و بادشاه، زمینئے سرا آییئے نُماهنده بیت۔ فکری هسابا ما دیستگ اَت که لَس مهلوکئے سرا چرچئے اَسَر کم بوتگ اَت بلے چرچئے اداره اَنگه گورنمنٹ و هاس انتزامیهئے چار و دلگوشا هوار بیت۔ اگان بادشاها جنگے کنگی بیت گڑا جنگ انگته هدائے هکمانی پشتا کنگئے نام دییگ بیت و بادشاهئے پُشتا چرچا مردُمان ٹهینیت۔
بلے یورپئے توانا بُوّگئے مسترێن سوَب، یورپی دریایی لشکری تاکتئے ردوم بیت۔ ما پیسرا دیستگ اَت که یورپئے گوریچان، زربار و مگرب، دریایا گپتگ۔ اگان یورپا کار و بار کنگی بوتگ گڑا دریایی راهانی کارمرز کنگ الَّمی بوتگ۔ پانزدهمی سدیئے گڈسرا و شانزدهمی سدیئے اولی بهرءَ، سلطنت عثمانیه، یورپئے پیسریگێن دریایی کار و باری راهان گیپت و وتی دستئے چیرا کنت۔ پدا میڈیٹیریئنئے راه هم محفوظ نَبنت که اشانی سرا مُسلمانێن دریایی ڈاکو اُرش کننت۔ پمیشا یورپئے تها اے چیزئے زلورت سک باز مارگ بیت که چونیا دگه دریایی کار و باری راه درگیجگ بِبَنت۔
نشاة ثانیها چوناهیا چه پیسرا یک همے رنگێن انسانی زهنے جوڑ کُتگ اَت که هروڑێن ایڈوِنچر زورگئے واستا تیار ببیت۔ چرچئے تُرسئے همراهیا انسان، چه بازێن دگه تُرسان دراتکگ اَت۔ یورپئے تها چوناهیا سک باز کَور هست که اودا لانچانی سرا کار و باری سامان برگ و آرگ بوت کنت۔ همے سوَبا یورپا لانچانی بندگئے انڈسٹری چه پیسرا موجود بوتگ۔ بلے دراجێن دریایی کار و بارئے واستا سَکّێن مزنێن لانچانی زلورت بوتگ۔ اے لانچانی بندگئے واستا دان هکومتی پُشت و پناهی مبوتیں، اینچو زَر در نه کپتگ اَت و اینچو سِلاه هم در نه کپتگ اَت که اے لانچئے سلامتیا بِرَکّینیت۔ نون چون که پیشی لانچانی راه بند ات، یورپا بادشاهت مجبور اتنت که زرّ بِجَننت و مزنێن سِلاه بندێن لانچ جوڑ بکننت۔ رندترا لانچانی سلاه بند کنگ، یورپا را چه اے دگه راجان سک باز دیماتر بارت۔ اے نه اِنت که دگه راجان وتی لانچ سلاه بند نه کُتگ اَنت بلے آهان یورپئے وڑا همے لانچ یَکشَلا چه شَرا شرتر و مستر و شَرتر و جوانترێن سلاه نه بستگ اَنت۔ یورپی راجانی میانا اے مُقابلهئے چاڑ همے واستا بوتگ که یورپا چُشێن مزنێن ریاستے پیداک نَکُتگ که سرجمێن یورپا وتی دستئے چیرا بکنت۔ پمیشا هرچ یورپی تاکتءَ، دومی تاکتئے دیمئے دارگئے واستا، وتی سلاه، لانچ و کاروبارئے گهتر کنگئے جُهد کُتگ۔
پدا په اے لانچانی بندگا چرچ ئے رزامندی هم په ارزانی گرگ بوتگ که چرچا وتی تبلیگی همے لانچانی تها گون کُتگ اَنت که کُپرا اندگه سرجمێن دُنیایا هلاس بکننت۔ اے زمانگئے مسترێن بادشاهتانی تها اسپین، پُرتگال، فرانس، سویڈن و انگلستان هوار بنت۔ اے چُشێن سَکّێن مزنێن تاکت هم نه بنت، بلے چه اے دگه یورپی مُلکان تاکتوَرتِر بنت۔ پُرتگال و اسپین سَک مزهبی بنت۔ اَنچو فرانس و انگلستان هم، بلے اے اینچو مزبی نَبنت که اسپین بیت۔ بنداتا اسپین و پرتُگال، دریایی راهانی درگیجگئے واستا لانچان دریایا کننت۔ واسکو ڈی گاما هندوستانا سر بیت۔ کولمبس هندوستانئے درگیجگئے جُهدا امریکها در گیجیت۔ مزنێن و سلاه بندێن لانچانی همراهیا ابید، اے سپر بوت کُت نَکُتگ ات۔
پُرتگالی لانچ زوت افریقها بگر دان هرمُز (بلوچانی بندر بوتگ که بلوچ ئِے جگین گُشنت)، مُلیبار و ملاکایا سر بنت و هما زمانگئے زندگیئے بهر جوڑ بنت۔ چد و پیسر، اے زران یورپی لانچ سک کم اتکگ بیت۔ پرتگالی، زوت گون عرباں، بلوچان و هندوستانیان جنگ و کاروبارا بنت۔ هما زمانگئے پُرتگالی مواد چه اے وڑێن کسّها پُرّ اَنت که آ چون مُسلمان عربانی گوںڈ گوںڈێن لانچان لپاشان و روان کننت۔ اے کسهانی تها بلکنه بازێن زیادهی هست بلے یورپی راجانی مزنێن هاسیتے اے بوتگ که آ هرجاه که شُتگ اَنت، هما مردُم، زمین، سلاه، وردن و مالانی، هما هندانی مردمانی نندگ و پاد آهگ و رویهانی باروا سرجما نبشتگ اِش و ڈیٹا اِش جم کُتگ۔ اے ڈیٹاهانی جم کنگا، آ، په دومی رندئے سپرا گیشتر تیار کُتگ اَنت و هما مردُمانی زانگ و پروش دییگئے راه پچ کنان کُتگ۔ ایشیایی مردُم، اے کارا سک باز نزورتر بوتگ اَنت یا که آهانی کرا اے لیکهئے جند نبوتگ۔ پمیشا یورپئے همے ریسرچ کنگئے آدَتءَ، یورپی راج، سَکّ باز دیما بُرتگ اَنت۔
اسپین، امریکه ا سر بیت۔ زوت کیوبا، میکسیکو، پیرو و کم کمّا سرجمێن لاطینی امریکه، اسپینئے ایردست بیت و کالونی جوڑ بیت۔ اسپین فلپینا هم سر بیت۔ چه فلپینءَ، چینی سامان، امریکها کایَنت، پدا چه ادا یورپئے مارکیٹا سر بنت۔
امریکها قدرتی وسائل سک باز بیت۔ سک سیر بیت۔ امریکهئے بُنُکّی مردُم ازٹیک و انکا تهزیبانی مردُم بنت و اے، جنگلانی تها زندگ بنت و نوکێن دورئے سلاه، گن پائوڈر، جنگی رپک و رهبندان سرپد نَبنت۔ اسپینی، زوت اِشان پروش دیینت و سک باز زلم و زوراکی کننت۔ یک سد سالئے تها اٹلانٹک دریائے کار و بار، سَک باز ردوم زوریت و یورپی مُلک سک سیر بنت۔
زوت، انگلستان و فرانس هم امریکها سر بنت۔ بلے اے چه اسپینا سک باز رندترا سر بنت۔ کساس هبدَهمی سدیئے گڈسر و هشدهمی سدیئے بندات ا سرجمێن امریکه، یورپیانی کالونی جوڑ بیت و چه ادا دراتکگێن مالا یورپئے کرا سک باز زَر بیت و هرچ مزنێن یورپی تاکتئے واهشت بیت که آییا امریکه و ایشیا و افریقهئے تها کالونی ببیت۔ همے لوٹ گیشتر ملٹری و هاس دریایی لشکرانی مزنیئے مسترێن سوَب بیت که بیدء اشیا کالونیئے گرگ مُمکن نبیت۔
چریشیا ابید سائنسی فکرئے ردوم هم یورپئے عروجئے مسترێن سوَب بیت۔ لانچانی سلاه بند کنگ، بیدء سائنسی ردوما مُمکن نبوتگ اَت۔ گن پائوڈر وَ درستێن مُلکانی کرّا بوتگ بلے یورپی مُلک، وتی تپنگان سائنسی بُنیادئے سرا مستر و شَرتِر کننت۔ مِسالئے هبرا اگان انگلستانئے سائنسدان، اسٹیم انجنا درمگیجنت و پدا همے اسٹیم انجنا لانچانی تها کار مرز مکننت، انگلستان، چه یورپئے آ دگه راجان مسترێن نیول پاورے جوڑ بوت نکنت۔ اسٹیم انجنئے درگیجگا رند انگلستان، چه اسپین و پُرتگالا مسترێن تاکتے جوڑ بیت و سرجمێن دُنیائے سرا راج کنت۔ اگان بنداتا یورپیاں، کَمپاس درمگیتکێن گڑا دریایی راهانی روَگ سک باز گرانتر بوتگ اَت و یورپا اینچو ارزانیا دگه راه درگیتک نکُتگ اتنت۔ سائنسی دیمروی و سائنسی ردوم، چه یورپئے بالادستیئے مزنێن سوَبان یکے بیت۔
یورپئے دُنیائے سرا راج کنگئے سپر دراجێن سپرے بوتگ۔ کساس دو سد سالئے چست و ایر، ایشیائے تاکتانی دریایی لشکرانی اهمیت نه دییگ و لانچانی بندگئے انڈسٹریئے هلاسی، یورپا نشاة ثانیه و علمی دیمروی، کالونیانی درگیجگ و مسترێن یورپی مردُمانی مقابلهئے فطرت، یورپی بالادستیئے مسترێن سوَب بنت۔ اے همے دُرستێن سوَبانی یکجاهی بیت که یورپ، مزن بوان بیت و هندوستان، چین، امریکه، افریقها وتی کالونی جوڑ کنت۔ کساس تان سے سد سالا یورپ، دُنیایا وتی ایردست کنت۔ البته اے کسّه چو اَرزانیا جوڑ نبوتگ۔ اے زُلم و زوراکیانی سَکّێن دراجێن کسّهے۔
