دراجیں گپءُ ترْاناں پد، بار بار نندگ ءُ مجلسءَ پد، نزیکیں سنگتاں یکپارگی ءَ شور کرتگ اَت کہ ما درست بی این ایمءَ برویں۔ کساس درستیں سنگت گوں چئیرمین ءَ گپ ءُ تران کنگا اتنت۔ مارا ہم مئے کماش ءَ رَزا داتگ اَت کہ بی این ایم ءَ جوائن بکنین ءُ تچک ءَ کاراں کنان بہ بئیں۔ مارا تُرسگا اَت۔ چہ دگہ چیزءَ نا، بلے اے چیزءَ کہ ما وتی منّ ءَ چد ءُ پیش تہنا کتابانی سرا کارا اتیں (ہرچی کہ وسءَ اَت)۔ نوں تُرس ایش اَت کہ ما مہلوک ءِ تہا عوامی سیاست کت کنیں یا نا؟ بلے کار نہ کنگ ءِ وَ ہچ راہ نیست اَت، چئیرمینءِ چم نوں چد ءُ دیم بیدء کار کنگا سگّگ ءِ وڑا نہ اتنت۔
پروگرام ایش اَت کہ من رواں بلیدہءَ، چئیرمین ہم ہمودا کئیت، بلیدہ ءَ جلسہ ءِ بدل ءَ یک سیمینار رَنگیں دیوانے بیت۔ چئیرمین ہبر کنگ ءَ رَند نندیت ءُ مردمانی جُستانی جواباں دنت۔ تکریرءِ بدل ءَ دیوانءُ مجلس بیت۔
سنگت سرگرم اتنت، تیاری اَت۔ گپءُ ہال اَت۔ بلیدہ پُرّ اَت کہ چئیرمین گلام مہمد پیداک اِنت۔ کوہنیں سیاستدان ہاس نیشنل پاٹی والا وَ سک بیوار اتنت کہ ہبرے بیت نہ بیت، چئیرمین اشانی سرا کپیت۔
مردم گیشتر تریاک ءِ آساں پانَگ اتنت، بلے بیگہاں کہ اتک اَنت، ناکو ہیبتانءِ ہوٹل ءَ دیوان ءُ مجلس اَت۔
داں روچ اَتک۔ بیگاہ ءَ، اَسُرءُ مگرب ءِ نیام ءَ تکریر بوگی اَت۔ مگرب ءَ پد، سوال ءُ جوابانی مجلس بناء بئیگی اَت۔ پنچ ءُ نیم بوتگ اَتءُ انگہ چئیرمین ءِ زی چہ پنجگورءَ بلیدہ سر نہ بوتگ اتنت۔
سنگتے ہالاں گران اَت۔ راہ ءَ اتنت، بلے لالہ ءِ گاڑی زانہ پدا ہراب بوتگ ات۔ پمیشا چہ برداشتءِ کد ءَ کمو گیش دیر کنگا اتنت۔
بلیدہ، بٹءِ اسکول ءِ اولی مَزنیں گیٹ ءُ دومی مزنیں گیٹ ءِ نیام ءَ مزنیں الکاپیں میدانے، مستریں گیٹ ءَ کہ پُتِرت ئے، چپّیں دست ءَ، دراجیءَ پکائیں کوٹی یے اَت کہ وتی منّ ءَ اسکولءِ سائنس لیبارٹریءِ نام ءَ بستگ اَت اِش کہ پشت ئِے گوں مزن دگ ءَ اَتءُ دیم گوں بلیدہ ءِ کمو سال پیسری مستریں ہسپتال ءُ چہ ہسپتال ءِ راستیں نیمگا کساس 300 گامءَ ہسپتالءِ کوارٹر اتنت کہ نوں ہمے اسکول ءِ مستریں ڈیوالءِ تہا اتنت۔
اے کوٹی ءِ پراہیں دیم، دیم پہ دیما، کساس داں 200 گام ءَ، ءُ چاءُ دیم چپءُ راستءَ، کساس 300، 400 گام ءَ ہمک نیمگا گاڑی، موٹر سیکلءُ چار چار، پنچ پنچءِ کسان کسانیں ٹولی ءَ مردم اوشتاتگ اَتنتءُ چئیرمینءِ ودارءَ اتنت۔
چئیرمین گلام مہمدءِ، ہما چئیرمین گلام مہمد کہ ایوبءِ سنگت بوتہ۔ نوں چہ ہما مردماں اختلاف دارگا اَت کہ چراہانی سیاست ءَ ایوب ءَ ہم اختلاف داشتہ ءُ بلیدہ ءِ مردم اے گپ ءَ سدّک اتنت کہ ایوب ءِ کوشارینگا ہمے لیڈرانی دست بوتہ کہ مرچی گلام مہمد آہانی ہلاپ ءَ، یا آ گلام ہمدء ہلاپ ءَ گپ ءَ اَنت۔ نوں زانگ لوٹگا اتنت کہ گلام مہمد چے لوٹیت ءُ پہ ما کجام کار ئِے ہست۔ مردم انگہ زانگا نہ اتنت کہ گلام مہمد چے لوٹیت، بلے گلام مہمدءِ جند اش سک دوست اَت۔ بیگاہ ءَ بندات بووکیں دیوان شپ ءِ 10 بج ءَ رَند بندات بوت، بلے مردم نشتگ اتنت، گوشدارگا اتنت۔
وانندہ سک باز اَتکگ اَت، بلے چہ وانندہاں گیشتر کماشیں زانتکار اتکگ ات، ہما زانتکار کہ زندگی اش وتی پادانی سرا گوازینتہ ءُ زانگا اتنت کہ کئی گپ راست اَنت ءُ کئے رَد دیگا اِنت۔
چئیرمین انچو کہ اسٹیجءَ اَتک، اوشتات، کمو جہلءَ چارِت، مئیک راستیں دستءَ کُت، دیم تچک ءَ گوں دیوانءَ ءُ سک تچک چارگا لگّت۔ بسم اللہ الرحمان الرحیمءَ رَند، کم کمءَ، نَرم نَرمءَ ہبرءَ لگّت۔
”بلوچ راج چہ ہزاراں سال ءَ کہ استیں ہمے سرزمینءِ سرا نندوک اِنت۔ ہر رنگیں سکی، وشیءِ وہد کہ استیں بلوچ ءَ ہمے سرڈگارءِ سرا گوازینتہ۔ ءُ بلوچ ءِ اے سرڈگار کہ استیں کہ کُدرتی دولت ءَ مالا مال اِنت۔ بلے کابِزیں ریاستاں کہ استیں وتی ہرسءُ ہوسءِ ہاترا کہ استیں بلوچءِ زمین، بلوچءِ درہیں وسائل کہ استیں کبزہ کتگ اَنتءُ اشیءِ نتیجہ ءَ بلوچ راج ءِ درہیں زندمان ءَ کہ استیں آ رنگ ءَ دیمروی نہ کتہ کہ جہان ءِ اندگہ راجاں کتہ۔“
بلوچ راج ءِ مالداری ءُ کشت ءُ کشاری زندگی، داں بلوچ ڈیہہ ءِ ریاست، ریاستءِ گوں اِندگہ مزنیں تاکتاں کشءُ چیل، بلوچستان ءِ سرا کبزہ، گوستگیں آجوئی جنز، روسءُ انٹرنیشنل بلاک۔۔۔ گپءَ انچو یک پہ یکءَ تچک کنانءُ گیشینان اَت کہ دیما نشتگیں ہمک مردم یک سرجمیں تلسلے ءَ چیزءَ گندگا اَت۔ پدا چئیرمین ءِ لبز ءُ ہیال گیشتر بلوچی اتنت، نشتگیں مردمان ءَ ہچ ڈکشنری پٹگی نہ اَت کہ کجام لبزءِ مانا چی اِنت۔ من کہ چئیرمین ءِ اسٹیج ءِ سرا گوانک کنگ ءَ پد، جہلءَ اتکگ اتاں داں چئیرمینءَ دیم پہ دیما گپءَ بگنداں، اناگہہ ءَ ہیال کت کہ دریگتیں اے پروگرام سرجم ءَ ریکارڈ بوتین ءُ اے ہبر نبشتہی دروشم ءَ دیما بیاتکین اَنت، الکاپیں پجارے بلوچ جیڑہ ءِ۔
”بلوچ نیشنل موومنٹ ءِ کہ استیں مول ءُ مراد ایش اِنت کہ، ”چئیرمینءَ مئیک چپیں دستءَ کت، کمو سُرِت چہ جاگہہءَ، یکبرے پدا کمو جہل ءَ چارِت ءُ پدا گپ بناء کتگ اَت، ”بلوچ راج، جہانءِ اِندگہ راجانی پیما وتی سرڈگارءِ مستر کہ استیں وت بہ بیت۔ بلوچءِ آوکیں نسل کہ استیں وانندہ ءُ زانتکار بہ بنت، بلوچ وسائل کہ استیں دری کومانی لاپ بوگ ءَ اَنت ءُ دومی نیمگا کہ استیں بلوچ پہ دو وہد ءِ نان ءَ کہ استیں انچیں راجانی کرا پہ مزدوریءُ دہکانی ءَ لاچار اِنت کہ آہانی سرزمین ءِ وسائل کہ استیں چہ بلوچ سرزمین ءِ وسائلاں کمتر اَنت۔ مرچی کہ استیں بلوچ نوجوان دبئی، مسکت ءُ اندگہ خلیجی ملکاں کہ مزدوری کنگا اَنت، اشی ءِ بنیادی سوب کہ استیں ہمیش اِنت کہ بلوچ راج وتی سرڈگارءُ وتی وسائلانی مالک کہ استیں وت نہ اِنت۔“
من جہل ءَ نشتہ ءُ ہمک گپ ءَ پیراگراف ء ہساب ءَ چاران اتاں۔ ہمک کسانیں بُنگپءِ ہلاسی ءَ چئیرمین کمے دمے کشگا اَت، ءُ گپءَ پدا بناء کنگا اَت۔
”نوں مئے کِرّا ہما سیاستے کہ بوان ءُ پیداک اِنت“، چئیرمین ءَ وتی چپّیں گوش کمو کِچینت، دپ کمو چپّیں گوش ءِ نیمگا شُت ءُ سکیں ماسومیں بچکندے زاہر بوت ءُ دمانکےءَ ریشکندے بوت، ”اشیءِ بنیاد ہم ہمے بیتہ کہ بلوچ کہ استیں وتی سرڈگار ءِ وت مالک بہ بیت۔ بلے وہدءِ ہمراہی ءَ مئے کوریں سروکاں مارا مُدام رَد دیان کتہ ءُ کم کم ءَ کہ استیں بلوچ جنزءَ را چہ وتی بنیادی مکسد ءَ کنزینتہ ءُ ہما رنگ ءَ کہ استیں اَڈّ کتہ کہ کابزیں ریاست لوٹیت۔“
”ما زانیں کہ اے راہ ءِ کہ ما کہ استیں گپءَ کنگا ایں، اے کہ استیں گرانیں راہے۔ بلے دنیاءِ تاریخ کہ استیں ہمے گشیت کہ ہما راجاں کہ استیں آزادی گپت کتہ کہ آہاں پہ وتی سرڈگارءِ آزادی ءَ کہ استیں کُربانی داتہ۔ ہر ہما بلوچے کہ بلوچ ڈیہہ ءُ بلوچ راج ءِ آزادی ءَ کہ استیں وتی زند ءِ مکسد سرپد بیت یا بلوچ آزادیں ریاستءِ کہ استیں بہالی ءَ را بلوچ جیڑہ ءِ ہَل سرپد بیت، آئیءِ واستا کہ استیں مئے دروازگ پچ اَنت۔“
دیوان ءِ تکریر کہ ہلاس بوت اَنت تہ سرجمیں دیوان یک چُرتءُ ہیالےءَ کپتگ اَت۔ کسانیں مہتلی ءَ رَند دیوان ءِ گُڈی بہر بندات بوت۔ چئیرمین اسٹیج ءِ سرا نندوک اَت ءُ مئیک دست ءَ اَت۔ یک مئیکے منا دست ءَ اَت ءُ دیوان ءِ تہا گَردگا اتاں۔ ہرکس ءَ کہ جُست ہست ات، من ہمائی ءِ کرا روگا اتاں۔
اولی جُست چہ وانندہیں بلوچےءِ نیمگا اَتک۔
چئیرمین، شما آزادیءِ ہبرءَ وَ کنگا اِت، بلے آزادیں سماج ءِ ہچ رَنگیں شکلے شما دیما آرگا نہ اِت، ہمے تبکاتی سماج بلوچستان ءِ آزادی ءَ پد ہم ہست بیت یا نا؟ اے واستا کہ شمئے جنز، تئی گپانی ہساب ءَ ہمے موجودہ سرمایہ داری نزام ءِ تہا بلوچ ءَ جاگہ دیگ ءِ جہد اِنت، وہدے کہ راست ایش اِنت کہ ہمے سرمایہ داری نزام درہیں نابرابریانی بنیاد اِنت۔ اے باروءَ چے گشئے؟
چئیرمین کہ نشتگ اَت، دوئیں کونڈ زمین ءَ اتنت، راستیں مُک وتی راستیں کونڈ ءَ جِکّ داتگ اَت، دست مُشت اَت ءُ راستیں گُب ءَ اَت، انچو یک دمانءَ وتی دست چہ گب ءَ ءُ مُک چہ کونڈ ءَ دیر کت، پاد یکبرے پچ کت اَنت، راستیں پاد ءِ پانجگ چست کت ءُ چپیں کونڈ ءِ سرا کُت، مئیک چہ بُنءَ چست کت ءُ دست ءَ کت، دیم تچکءَ ہمے سنگتءِ نیمگا۔
”بچار، مئے ہیالءَ کہ استیں سوشلزم یا سرمایہ داری نزام مئے انیگیں جیڑہ نہ اِنت۔ مئے جیڑہ کومی گلامی اِنت، ءُ مئے جہد پہ بلوچ راج ءِ آزاد ءُ خودمختاریں ریاست ءِ کہ استیں بہالیءَ اِنت کہ اے آزادی کہ استیں یک دَری راجےءَ کبزہ کتہ۔ کَسے اگاں زاتی سورت ءَ سوشلزم ءِ کہ استیں منّوک اِنت، اے آئی ءِ کہ استیں ہک اِنت، بلے بی این ایم یک سوشلسٹ پارٹی یے کہ استیں نہ اِنت۔ البتہ ہر کجام بلاک کہ بلوچ ءَ را بلوچ راجی آجوئی ءَ کہ استیں کُمک بکنت ما وشّ ایں۔
باکی، اے سماجی برابری یا تبکاتی نزام ءِ کہ گپ اِنت اے کہ استیں سرجم ءَ گلامیءُ کبزہ اِنت۔ کابز کہ استیں مردماں بہر کنگا اِنت۔ بی این ایم یا ما سنگت ہمے کہ استیں سرپد بئیں کہ بلوچ چاگرد، آجوئی ءَ پد یک برابریں سماجے کہ استیں جوڑ بیت کنت۔ مئے منشور ہم کہ استیں ہمیش انت کہ تالیم، سہتءِ درہیں زِمّہ داری کہ استیں ریاست ئیگ انت ءُ ہچ رَنگیں مادنیات یا وسائل کہ استیں زاتی یا کبائلی ملکیت کہ استیں نہ بیت۔ ءُ مئے ہیالءَ اگاں وسائل کہ استیں مردمانی ملکیت مہ بنت تہ چاگردءِ تہا سماجی برابری ہم کہ استیں وت پیدا بیت۔“
”واجہ اے گریبیں ہجام ءُ مزدورانی گلّینگ ءِ پائدہ چے اِنت؟“ (یکےءَ پنجابی ءِ گلینگءِ سرا جُست کت)
”بچار، کہ استیں بلوچ اے وہدی یک ہالت ء جنگےءَ اِنت۔ یک نیمگے کہ استیں یک منزّمیں سرکارے گوں وتی درہیں کہ استیں تاکت ءَ، ءُ دومی نیمگا بلوچ اِنت کہ وارءُ لنگڑ اِنت، بے لوگ اِنت بلے کہ استیں نزریاتی سورت ءَ اے پیسلہ ئے کہ استیں کتہ کہ من وتی آزادی ءَ گِراں۔ نیں اے جنگی ہالتانی تہا یک سکیں اہمیں چیزے کہ استیں ہما دست یا ہما مہلوک اِنت کہ آبادکار کہ استیں گُشگ بیت۔ اے ہجام یا دَرزی یا ہمے پنجابی کہ مئے میتگانی تہا کہ استیں مختلفیں شکلاں موجود اِنت، اے مردم اے جنگ ءِ تہا بلوچ ءِ ہمدرد بیت نہ کنت، اے گپ ءَ ما بائد اِنت کہ استیں سرپد بہ بئیں۔ اے پنجابیءِ کہ استیں ہمدردی چہ بلوچ ءِ بدل ءَ یکیناَ گوں وتی کہ استیں پنجابی فوج ءَ بنت۔ ءُ ہمے آبادکار کہ استیں وتی فوج ءِ واستا الّم کہ استیں کار کنت، ہما پنجابی فوج ءِ مفاد کہ استیں اشی ءَ را چہ بلوچ ءِ مفاد ءَ دوستر اِنت۔
پنجابیءِ در کنگءِ سوال داں پٹان، مہاجرءَ سر بوت، دیوان دراج بوان بوت۔ داں شپ ءِ دومی پاس ہمدا گوست۔ پشکپتگیں دیوان نوں لوگءَ بیت، مرچیءُ باندا چئیرمین انگہ ہمدا اِنت۔ دیوان ہال دیگ بوت کہ چئیرمین ءَ کجا داشتہ۔
روان انت۔
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
