بلۆچی زبانئے سرا نبشته کنگ نۆزدهمی کرنا هما وهدا بندات بوتگ که برتانیهئے پئوجارا بلۆچی زبانئے در برگئے زلورت بوتگ۔ آ وهدا بلۆچی زبانئے جندارا نبشتهێں شکلے نبوتگ۔ چه آ زمانگا بگر داں انّونا بلۆچی زبانئے بازێں پهناتانی سرا بازێں کارے بوتگ بله چُشێں کتابے نێست که تئو بگوَشئے که بلۆچی زبانئے سرجمێں بُنرَهبند (گرامر) ئے سرا هبر بکنت۔
بلۆچیئے زُبانزانت، سویدی پرئوپیسر کارینه جهانیئے کتابے ”گْرامَر آف ماڈرن سْٹئینڈَرڈ بلۆچی“ دسمبر دوهزارنۆزدها چاپ و شنگ بوتگ۔ اے دوسد و نئوَد و چار تاکدێمی انگرێزی کتابئے تها، ائولی رَند اِنت که کارینه جهانیا بلۆچی زبانئے کِساس سرجمێں گْرامَرێئے سرا هبر کتگ و سْٹئینڈرڈ گْرامرئے گچێنے هم شۆن داتگ۔
بیستُمی کَرن کساس وتی نێما که رسیت، بلۆچی زبانئے نبشته یک نه یک رنگێا شکل گِرانَ کنت۔ کراچی ریڈیو بلۆچیا پرئوگرامَ کنت۔ کراچیا بلوچیا تاک چاپ و شنگ بئیَگ بَنداتَ بیت۔
نبشته که بئیان و دێما رئوانَ کنت، ته زبانارا یک گیشتگێں شکلێا نبشته کنگئے جهدے دێما کئیت۔ همے زمانگا، بلۆچی زبانا ائولی رَندا سئید هاشمی بلۆچی زبانئے سرجمێں بُنرَهبَند (گْرامَر) ئے سرا کتابے نبشته کنت۔ ”بلۆچی سیاهگئے راست نبیسگ“ ئے تها ائولی رَندا سئید هاشمی په بلۆچی زبانا یک گیشّتگێں زُبانے و گیشّتگێں نبشه رَهبَندے دێما کاریت۔ بله سئیدئے زِندا اے کار آ کِساسا مان آرگَ نبیت۔ البت سئیدئے چه اے جهانا سَپَر کنگا رَند سئیدئے شۆن داتگێں نبشته رَهبَند سَک مهشورَ بیت و تاں رۆچِ مرچیا بلۆچیئے کتاب و تاک، هما نبشته رَهبندا اَنت که سئید رَهبَند گوَشگَ بیت۔ البت دنیگه سَک کَم چشێں نبشته کار، شنگکار و تاک هست که سَد در سَد هما رهبندا نبشته بکننت که سئیدا سۆج داتگ۔
کارینه جهانیا هم وتی نۆکێں کتابئے تها په بلۆچی زبانئے نبشتها کَم و گێش هما زبانئے سَلاه داتگ که سئیدا گوشتگ۔ اے رِدا کَمّے دێمترا رئوانا، کارینها، چه بلۆچیئے بازێں گالواراں گْرامَرئے هما ٹُکُّر هم چتگ و مان کتگ اَنت گۆں که سئیدئے وهدا مان نبوتگ اَنت۔
کارینه جهانیا وتی اے کتابئے تها، گیشتگێں زبانێئے همراهیا گیشتگێں نبشته رَهبندے هم دێما آورتگ، یک ارَبی نبشته رَهبندے و یَک لاتینیے۔
کارینه جهانی چه نۆزده سَد وهشتادئے زمانگا گۆں بلۆچی زبانا بندۆک اِنت۔ کارینها وهد وهدئے سرا بلۆچیئے بازێں تک و پهناتانی سرا نبشته کتگ و دنیایا بلۆچی زبانئے مسترێں زانتکار زانگَ بیت بله کارینهئے چد و پێش مسترێں کار آییئے پی ایچ ڈی تهیسِز انت که بلۆچی زبانئے سْٹئینڈرڈ نبشته رهبندئے سرا اِنت۔
”اے گرامر آف ماڈرن سْٹئینڈرڈ بلۆچی“ پنچ بھرا اِنت۔ ائولی بھرا بلۆچی زبانئے تئوار و تئواررَھبندئے سرا ھبر کنگ بوتگ۔ دومی بھرا نامگالئے سجھێں شکلانی سرا تپسیلا ھبر بوتگ۔ سئیمی بھرا کارگالئے پھناتانی سرا، چارُمی بھرا گپ و گالردانی سرا و پنچمی بھرا لبزسازیئے سرا ھبر کنگ بوتگ۔
Taj Baloch is a poet and linguist. He published the first anthology of his poetry in 2016 in both Roman and Arabic scripts. Baloch is the Coordinator of Human Rights Council of Balochistan.
He can be reached at @TajBloch
