دنیا مرچی اے جاہءَ که رستگ، اے دێمرئویءِ تها مسترێں کِرد شَهکارێں آئیڈیا، لێکه، فسلفه ءُ زانشت‌ئیگ اِنت. تامس پینءِ ’کامن سِنس‘ امریکهءِ مهلوکءَ په آشۆبءَ تئیار کنت. سوشلزم ءُ کمیونزمءِ سئوَبءَ روسءِ آشۆب ءُ چینی آشۆب دنیاءِ بندپترءَ مَٹّێننت. کارل مارکسءِ تاکتورێں لێکه مزنێں جهانی مَٹّی‌یے کاریت. همے رنگءَ اے دگه سْیاسی لێکه ءُ زانت اَنت که دنیااِش مَٹّێنتگ. انسانی دێمروئیءِ اے سپر بِه اۆشت‌آماچ نبوتگ، مدام وهدءِ همرائیءَ انسانی زانت ءُ سماءَ دێمروئی کنان کُتگ ءُ وهد وهدءِ سرا اے بدلی سیاسی، چاگردی، لێکهی ءُ بندپتری درۆشمءَ دێما اتکگ‌اَنت.
باز جاگهءَ اے بدلی مزنێں لٹریچرءِ کمکءَ اتکگ‌اَنت ءُ باز جاگهءَ اے چاگردی ءُ سیاسی بدلیانی سئوبءَ مزنێں لبزانک پێدا بوتگ. بازێں جاگهےءَ جنگ، سیاسی چست ءُ اێر ءُ چاگردی جُنزانی سئوبءَ هم بدلی اتکگ. چاگردی بدلیانی اے املءَ هچبر اۆشت ندیستگ، چێا که مُدام یک contradiction یے مئوجود بوتگ. اے همے کَنٹراڈکشن، همے تَزاد اِنت که یکشلءَ بدلی آران اِنت. تَزاد ابرمی اِنت. تَزاد که مبیت، چیز چه وتی ابرمی هالتءَ در کاینت. چۆ هچبر نبوتگ که کُلّێں چاگرد گۆں یک سسٹمےءَ تپاک بکنت. چاگرد، سیاست ءُ جُنز تَزادءِ سئوبءَ تهنا نگدءِ کمکءَ گهتر بوّان کننت. همے رئوانی، هئیال ءُ لێکهانی تها نۆکی ءُ نگدی پَرّێس چیزانی تها گهتری آرگءِ املءَ برجاه داریت.
اے نگدی باوست اے دگه چیزانی همراهیءَ سیاسی جُنزانی تها هم اهم اِنت. مسالءِ هبرءَ چه فینن ءُ کیبرالءِ نبشتانکاں گِندگ بیت که آیاں وتی جُنزانی بابتءَ چینچو هورت‌چاری کتگ. فینن زۆرگیرءَ هئوار اێردستءِ سرا هم تنکید کنت، راجی گَلانی نزۆریانی سرا هبر کنت ءُ جُنزانی تها گهتری آرگءِ هبرءَ کنت. فینن اے هبرءَ گیشّێنیت که باز وهدا جُهدکارانی رَدێں پالیسیانی سئوبءَ جُنز تاوانبار بنت. همے رنگءَ کیبرالءِ وڑێں لیڈر یکێں وهدا جُنزءِ سرۆکیءَ هم کنت ءُ گۆں وتی پارٹیءِ سنگت ءُ دۆزواهاں اے ترانءَ هم کنت که چِه پئیما گۆں لس مهلوکءَ بندۆک بوت کننت. آئیءِ کِتاب Resistance and Decolonisation ءِ مسترێں بنگپ همێش اِنت. کیبرال سجهێں چیزاں کبزہ‌گیرءِ سرا نلڈّیت، باز وهدا وتا هم مئیاریگ کنت. آئیءِ گُشگ اِنت که ربێدگ ببیت یا دگه پِڑے، باز جاگهءَ نِزۆر تَرّت ءُ تاوانبار بوت کنت، پمێشکا لازُم اِنت که ما چیزانی سرا اڑگءِ بدلءَ چیزاں نگدی هسابءَ بچارێں.
تَبکاتی جُنزانی تها هم اے رَنگێں باوست گِندگ بیت. لینن ءُ ماؤءِ وڑێں لیڈر تبکاتی جنزانی تها اندێمێں نزۆریانی سرا هبر کننت. لیننءِ کتاب What is to be done همے شۆنءَ دنت که نگد جنزءَ نِزۆر نکنت، شرترئےِ کنت. ماؤ سرجمێں جُنزءَرا عوامی بنیادءَ جُنزێنگءِ هبرءَ کنت. On contradiction ءُ On Practice همے شۆنءَ دئینت که گۆں نگدی باوستءَ جنز گێشتر مهکم بنت.
گهترێں چاگرد ءُ شرترێں ریاستے هما وهدا جۆڑ بوت کنت که آئیءِ جُنز شَرّ ببیت. سْیاسی جهدءِ زمانگءَ سْیاسی ءُ نگدی رئوِشت، سَگّ ءُ اۆپار، گۆش دارگ ءُ جێڑہ ءُ تَزادانی گۆں جُهلانکیءَ چار ءُ تپاس هما چیز اِنت که هستێں وهدءِ ءُ بانداتءِ سرجمێں رئویهءَ گیشّێنیت ءُ ڈٹرمائن کنت. همے رئوِشت آیۆکێں ریاستءِ رئویهءَ گیشّێنیت. مئے آیۆکێں وهد چۆن بیت، اِشیءِ مسترێں نشانی همێش اِنت که ما انوں چِه وڑا اێں. جُنزےءِ رئویّه کبزه‌گیرءِ پئیما مبیت. وگں نه جُنز وتی کبزہ‌گیرءِ دومی ورژن جۆڑ بیت ءُ کَم کَمّءَ چه کبزه‌گیرءَ گَنتر هم بیت. پمێشکا فیننءِ نۆکێں انسان ءُ نۆکێں چاگردءِ جۆڑشتءِ بابتءَ گُشیت که هما سجهێں گَند ءُ گَسَڑ که کبزہ‌گیرءَ مارا داتگ‌اَنت یا چاگردءِ تها هست‌اَنت، آهانی گْوجگ ءُ در کنگ ڈی‌کالۆنائزیشن اِنت. اے جراسیم زمینءِ همراهیءَ چه زهنءَ هم کشّگی اَنت. اے هما وهدا بیت که نَگد برجاه بیت، گپّ ءُ باوَست بیت. زُبان‌بندی کبزہ‌گیر ءُ تاکتورءِ زلورت اِنت. اگں جُنزےءِ رئوِشت هم همے ببیت، گڑا پَرک چی اِنت؟ اگں جُهدءِ وهدا گپّ ءُ باوَست نێست، گڑا چِه پئیمێں آزاتێں چاگردےءِ واب گِندگ بوگا اِنت؟
وهدے انسانی زانتءِ دێمروئیءِ بابتءَ گپ بیت، گڑا گُشگ بیت که اے کرن انسانی زانتءِ دێمروئیءِ گڈی سیمسر اِنت، بلے انسانی زانت مُدام دێمروئیءِ تها اِنت ءُ رۆچ په رۆچ اے دێمروئیءِ سپر دێما رئوان اِنت. چۆ هچبر نبوتگ که انساناں جێڑگ یل داتگ. چه کۆہ ءُ اگاراں بگر تانکه هلک ءُ دِهاتاں، انسانی دۆدمان مَٹّان بوتگ ءُ تا اے پۆسٹ‌ماڈرن اهدءَ سر بوتگ. انسانی زهن مُدام جێڑیت، منانک دنت، سوال کنت. وهدے انسان گِندیت که چیزے یا کارے هراب اِنت، آئیءِ زهن جێڑگ بنا کنت. اے جێڑگءِ سنچ لهتێنءِ تها کم اِنت ءُ لهتێنءِ تها گێش. گرامشی گُشیت درهێں مردم دانشوَر اَنت، بلے درستانءَ چاگردءِ تها دانشوری کرد نێست. بزاں جێڑگا وَه دراهێں مردم جێڑنت، بلے آ کجام مردم اِنت که آئیءِ جێڑگ سرجمێں چاگردءَ پائده دئیگا اَنت، اِشیءِ سرا باوست پکار اِنت. کئی جێڑگ، هئیال ءُ لێکه اجتمائی تبےءَ گۆناپ زورنت ءُ یکێں وهدا تاکت، چاگرد ءُ هستێں سسٹمءَ چیلنج کت کننت. سوال چِست کنگءِ اے امل چۆ ارزان نه‌اِنت. زۆراوَر اے جێڑۆک ءُ سوال کنۆکێں زهنءَ وتی واستا خترهے سرپد بیت. تاکتوَر لۆٹیت که هرکس آئیءِ پالیسی، کار ءُ املاں بگلائیت، بمَنّیت، آیانی ستاءَ بکنت. اگں اے کارءَ کُرت نکنت، گڑا تُک ءُ نُک ببیت. سسٹم وتی هلاپێں مردمءَ برداشت نکنت. سسٹم همائیءَ جاگه دنت که سسٹمءِ بنیفشری بوگا رازی اِنت، اے مردم بِلّ تُری هچے نه‌اِنت. همے سئوَب اِنت که زۆراور شپءِ شپ په وتا اهوالکار، دپترنئویس یا زانتکار پێدا کنگءِ جهدا کنت. بلے بےسۆب بیت. چێا که هکّێں زانتکار همک انسان‌کُشێں پالیسیءِ هلاپءَ تئوار چست کنت. کارانی سرا هبر کنت. مهلوکءَ رد ندنت، وتسرێں درۆگێں اُمێت ندنت.
اِشیءِ مسترێں مسال سارتر، ایڈورڈ سعید، فینن، نوم چومسکی، اقبال احمد، گرامشی، صباء دشتیاری، ساجد حسین ءُ هما کلێں زانتکار اَنت که آهاں هستێں سسٹم چیلنج کتگ‌اَنت، ءُ راستیءِ پلّه‌مَرزیءَ هچبر چَکّ ءُ پد نبوتگ‌اَنت. اِشاں زانتگ که فرد دائمی نه‌اِنت، پگر ءُ مکسد مدامی اَنت. اِشاں زانتگ که کارانی سرا نگد کنگ ءُ ردێں پالیسیانی نشاندهی په جُنزءَ شرتر اِنت. اگں اے گپّ ءُ نگد کَسےءِ تبءَ نکپنت، اے آ مردمءِ وتی مسله اِنت.
زانتکارءِ تها اے همّت بیت که راستءَ راست ءُ درۆگءَ درۆگ گُشت بکنت. وتی هئیال ءُ لێکهانی تها تچک اِنت، گڑ ءُ منج نه‌اِنت. وتی ردی ءُ نزۆریاں هم منیت ءُ اے هبرءَ هم زانت که راست‌گشیءِ مزنێں کیمتے دئیگ کپیت.
باز وهدا چۆ هم بیت که زانتکارێں مردم یکێں وهدا دژمنءِ چمّاں بدێں نگاهےءَ چارگ بیت ءُ وتی مردمانی نێمگا شکءِ نگاہءَ. سرکار دژمنے. آ هجبر تئی دانائێں مردماں برداشت نکنت، بلے جێڑگی هبر اِش اِنت که تئی جندءِ مردم، همایانی هاترا که تئو هبرءَ ئے، نبشته کنگا ئے، په همایاں که جنجال ئے، آ ترا چێا برداشت نکننت؟
اِشیءِ سئوب اِش اِنت که دانشور ریا ءُ رو نکنت. راجی جُنزءَ بهر ءُ بانگ نکنت. آم مردمےءِ وڑا هر پئیسلهءِ سرا شاتکامی کت نکنت. زانتکار پارٹیانی کاررهبندانی سرا جێڑیت. زانتکار زانت که یک کارے که مرچی زاهرءَ شَرّ اِنت، باندا مسترێں تاوانے هم آورت کنت. مرچیگێں شاتکامی باندا مۆتکے هم بوت کنت. گُڑا زاهر اِنت که هر جاگهءَ ردی‌یے، نزۆری‌یے گندیت، آئیءِ نشاندهیءَ کنت. ردێں پالیسیءِ هلاپءَ هبر کنگءِ سرا آئیءِ هلاپءَ زا ءُ بهتامءِ درے پچ کنگ بیت. آ مردم شکءِ نگاهاں چارگ بیت. تچکێں نگدءِ سئوَبءَ ساجد حسین گۆنگێں مردم هم زا ءُ بد کنگ بوتگ‌اَنت… اپسۆز که آئیءِ آئیءِ جاگه مرچی هم هالیگ اِنت.
ما په زانت یا په نازانتی، دانشورءِ نامءَ برے برے انچێں بُت سازێں که آهانی کار بس مئے ستاءَ کنگ ببیت. مارا بگلایَنت. بگشنت که ما چۆنێں آئیڈیلێں سیاستے کنگا اێں. ما چۆں بےمسال ءُ بےدروَر اێں. انچێں مردم که راستیءَ اندێم بکننت… ءُ پدا ما یکدومیءِ تئوسیپءَ بکنێں. من ترا هاجی گشاں، تئو منا مُلّا بگش.
بلے راستی اِش اِنت که مرچی مارا اَنچێں مردم پکار اِنت که سیاسی جێڑهانی سرا سنگینێں باوست بکننت. ایماندار ببنت. مئے ریاءَ گَٹ مبنت. ستا کنۆک باز انت، بلے راجےءَ که جنگ گیپت، لازُم اِنت که کَسے بئیت ءُ آئیءَ آئیءِ نزۆریاں پێش بداریت. سرپد بکنت که جێڑہ چی اَنت، جێڑهانی تئوجیل چی اِنت. اے کار گْران اِنت، بلے دانشورءِ هکّێں منسب همێش اِنت.
کسے که راستیءِ شۆنءَ دنت، زاهر اِنت جنَگ، کُشگ، گار کنگ، وڑ وڑێں زۆراکیانی آماچ بوت کنت. اگں جنگ ءُ کُشگ مبیت، ڈالچار وَه لازُم کنگ بیت. بلے زانتکار اے رئوِشتاں کِمار نکنت. په اے گپءَ ملور نبیت که کئیا منی هبر دۆست بنت ءُ کئے منا زا دنت. ما گندێں که نوم چومسکیءِ وڑێں دانشورے امریکهءِ جهمنند بوتگ، بلے امریکهءِ انسان‌کُشێں پالیسیانی هلاپءَ نبشته‌ئےِ کتگ. آ امریکهءَ لَکّاں انسانءِ کۆشءِ زمّه‌وار سرپد بیت، آئیءَ زۆراکێں ریاستے لێکیت. همے وڑا ایڈورڈ سعید یکێں وهدا فلسطینی جُنزءِ مزنێں پلّه‌مرزے بیت، بلے راستءِ گُشگا چک ءُ پد نبیت. وهدے آ فلسطینی جُنزءِ تاوانبارێں پالیسیانی سرا نگد کنت، یاسر عرفاتءِ وڑێں لیڈرے آئیءِ کتابانی سرا پابندی جنت.
اے هبر تچک اِنت که راستیءِ منۆگر ءُ نگدکار چه دوئێں نێمگاں مشکوک کنگ بنت که آیانی ترندێں هبر بازێں بُتے پرۆشنت، وت‌گلائیانی دێما دارنت، بلے آ وتی مهکمێں آوازءَ دگرےءِ گُشگءِ پدءَ لَهم نکننت.
زانتکار زانت که دانشورےءِ کار ستا ءُ گلاهگ نه‌اِنت، ریشنل، وانۆک ءُ سرپدێں مردمے هچبر گۆں گلاهگءِ چماں چیزاں نچاریت. آ سرپد اِنت که اگں آ بنندیت تهنا تئوسیپ بکنت، اے گۆں جُنزءَ بےایمانی‌یے بیت. اے یک هسابےءِ پراڈی‌یے. اے جُنز که په مکسدےءَ جُنزگا اِنت، اِشیءِ تها هزاراں پُسگءَ کُربانی داتگ. گڑا باید اِنت که اشیءِ سرا تْران ببیت. باز رندا چُش بیت که لهتێں ناسرپدێں مردم، گروپ یا ٹولی اے رێپءِ تها بیت که گپ تهنا هما بجنت که مئے همراه اِنت ءُ مارا مَنّیت یا مئے همریشے. آیانی نزءَ شرترێں ءُ زانتکارێں مردم تهنا ما اێں پمێشکا گپءِ هک تهنا مارا هست ءُ دگه کسءَ نێست. آیانی مسترێں نزۆری اِش اِنت که چه همک نگدکارءَ ستا لۆٹنت، ءُ کَسے که سَتا نکنت، مَلامت اِنت.
راستی اِش اِنت که اے جُهد راجی جُهدے. بازێں مردمے وڑے نه وڑے اِشیءِ بهر اِنت. کَسے گُشتانک دئیگا اِنت، کَسے نارہ جنگا اِنت، کسے نبشته کنگا اِنت، کسے چه وتی هلک ءُ مێتگاں دور اِنت. اے جُهد که اِشیءِ بُنهِشت اینچو مردمءِ کربانیءِ سرا اێر اِنت، په نگد کنگا نزۆر نبیت. نگد اِشیءَ مهکم‌تِر کنت. شرترێں پالیسی اڈ دئیگا کمک کنت. تئوسیپ ءُ گلاهگ راستیءَ اندێم کنت ءُ پالیسی جۆڑ کنۆکاں کۆر کنت. سرۆک همے ملارءِ تها بنت که جُهد دێمروئی کنگا اِنت، بلے ردێں پالیسی مهلوکءِ برۆسهءَ پرۆشیت. وهدے جنز، پارٹی، ادارہ ءُ گلانی سیادی چه مهلوکءَ سدیت، آ نزۆر ترنت، آیانی اسٹانْس نزۆر تریت، چێا که جنزانی تاکت آیانی جندءِ راج اِنت. آ په همے راجءَ جهدا اَنت. اگں راج گۆن مبیت، راجءَ گپءِ هک مبیت، گڑا اے گَل چۆنێں آزاتی‌یے ءِ وابءَ پێش دارگا اَنت؟ گڑا سیمسر وَه آزات بنت، بلے اۆدءِ مردم گُلام بنت، ءُ اے گُلامیءِ ترسناک ءُ هترناکێں شکلے.
آزاتی پێچیدهێں املے. نۆکێں انسانےءِ جۆڑشت اِنت. اے جُهدءِ املءِ تها سیاسی ءُ چاگردی رنگءَ مهلوکءِ هئوار بوّگ اَلّمی اِنت. آزاتی وَ افریقهءِ مُلکاں هم گِپتگ، بلے وتی بےایمان، کرپٹ ءُ پرشت ءُ پرۆشێں هکومتانی سئوبءَ بنام اَنت ءُ ناکام اَنت هم. جُنز وتی منزلءِ، آیۆکێں ریاستءِ ریاستی ماڈل اِنت.
کبزه‌گیرءِ داتگێں گَند ءُ گسڑ آزاتیءِ جُهدءِ دئورانءَ شۆدگ کپنت. مهلوکءِ رول ماڈل آیانی سیاسی مردم اَنت ءُ زانتکار اَنت ءُ گپّ ءُ باوَست یکێں راه اِنت. پمێشکا مئے تب انچۆ ببیت که مردماں شِهمێں نگد، لبزانک، سنچ ءُ آزاتی برسیت. اگں ما وتی مردماں زبان‌بند کنێں، گڑا ما مردماں ڈبل‌کالونائز ءُ مارجنلائز کنێں. پمێشکا په دانشور، زانتکار ءُ وتی پِڑانی سرپد ءُ زانتکارێں مردماں هژدری اِنت که سرپدی ءُ زانت ودی بکننت تانکه شِهمێں نگد ءُ گهتری بئیت. چاگردی زانت ءُ سرپدی هما وهدا ودیت وهدے مردمانی تها اے همت ءُ هاٹیگ کئیت که راستیءِ پلّه‌مَرزی کنگی اِنت ءُ مردم راستءِ گُشگا چَکّ ءُ پد مبنت. املءِ سنگینی گۆں راستیءِ پله‌مرزیءَ بندۆک اِنت. هرکس وتی سیاسی هکءَ کامرز کنانا چیزانی تها وتی بهرءَ مان گێجیت. اَنچێں زانتکار ءُ اکیڈمک مردم ودی ببیت که وتی پِڑانی تها نۆکێں هئیال ءُ لێکه دارنت. ڈی‌کالونائزیشنءِ امل وتی تیوگێں پِڑ ءُ تک ءُ پهناتانءَ دوبر سازگءِ املے. اے هما وهدا بوت کنت که نگد، زانت ءُ سنچ تچکێں لێکهےءِ پاسدار بنت. هِرّاں‌بوستی سنجیدگیءِ لۆٹ نه‌اِنت. اے رنگێں جاوراں دانشور ءُ زانتکار شِهمێں تران ءُ باوستءِ دراں پچ کننت ءُ پالیسیانی سرا تران بکننت، مهلوکءَ سر ءُ سۆج بکننت، نبشته بکننت، دانکه جُنز وتی سیاسی لۆٹ ءُ مکسدانی گِرگا سۆبمند ببیت.
