میر مندو کہ میرچاکر ءِ وارِس اَت ءُ رِند ٹَکّ ءَ چہ سیالداری است اَت ئےِ، اے زمانگاں کلاتءِ ہاکم جوڑ کنگ بیت چیا کہ رند ءُ لاشار وتی ہاکمی ءَ مستر کنگ ءِ ہاترا دیم پہ سیوی ءُ ڈہاڈرءَ سر بنت ءُ اود ءَ اُرش ءِ سروکی ءَ اوں چاکر رند ءُ گہرام لاشاری کننت۔ دومی نیمگا میر عمر میرواڑی ءِ بچّ میر بجار میرواڑی، کہ رند ءُ لاشاریانی ہواریں ارش ءِ سوب ءَ آئی ءِ پت سردارعمر میرواڑی کُشگ بوتگ ات، آئی ءَ اوں یکبرے پدا کلات ءِ ہاکمی ءِ واب دیست ءُ کلات ءِ سرا ارش کت ءُ میر مندو ءِ ہاکمی ہلاس کت۔
میر بجّار داں دیراں ہاکم نہ بیت چیا کہ آ سکّیں نرم دلیں ءُ مہروانیں مردمے ات ءُ ہاکمی ءِ زیادہیں شوک ئےِ نیست ات۔ کلات ءِ سرا اُرش ءُ میر مندو ءِ ہاکمی ءِ ہلاس کنگ آئی ءِ پت ءِ بیر اَت کہ گپت ئےِ۔ وتی پت ءِ بیرءَ پد ہاکمی ءَ یلہ دنت ءُ پہ حج ءَ رؤت ءُ کلات بے ہاکم بیت۔
ہر یک ٹکّے گوں وت مُشکول بیت۔ ہمے زمانگ ءَ کامران مغل نامیں مردے کہ ماں اوگانستان ءَ ارغون ہاندان ءِ ہاکمی ءَ ہلاس کنت تہ وتی لشکرءَ کلات ءَ دیم دنت ءُ کلات ءِ سرا بے جنگ ءُ جدل ءَ قبضہ کنت۔ بلئے کمے وہد ءَ پد ارباب شمس الدین گہرام نامیں مردے کلات ءِ مغل ہاکم ءِ داشتگیں گورنرءِ سرا ارش کننت ءُ آئرا کُشنت۔ اے اُرش ءَ پد میرواڑی ٹَکّ میر حسن ءَ کلات ءِ خان جوڑ کننت۔ میر حسن ءِ بیرانی ءَ پد میر احمد خان اوّل خان جوڑ کنگ بیت۔ چہ میر احمد خان اول ءَ پد میر محراب خان کلاتءِ ہاکم جوڑ بیت ءُ چہ میر مہراب خان ءَ پد میر احمد خان دوہم۔
اے زمانگاں میر عبداللہ خان کہ میر احمد خان دوئم ءِ کستریں برات بیت، شالکوٹ (کوئٹہ) ءِ ہاکم جوڑ کنگ بیت۔ دپتر نویس گشنت کہ میر احمد خان دوئم سکیں بزدلیں ءُ عیاشیں ہاکمے بیت پمشکہ آئی ءِ کستریں برات میر عبداللہ خان لوٹیت کہ آئرا چہ کلات ءِ ہاکمی ءَ دز کش بکنت۔ 1716 ءَ میر عبداللہ خان وتی برات میر احمد خان دوئم ءَ کُشیت ءُ کلات ءِ ہاکم جوڑ بیت۔ داں پانزدہ سالاں میر عبداللہ خان کلات ءِ ہاکم بیت ءُ اے زمانگاں آ کچہی، ڈیرہ جات، بوری، ژوب، چمن، کندہار، خاران، چاگی، شوراوک، ہلمند، مکران، تاں بندرعباسءَ گوں پنچ ہزار مردماں لشکر کشی کنت ءُ ہود ءِ جہہ مننداں لُٹ ءُ پل کنت۔ بلوچ شائر ماں شعرانی تہا میر عبداللہ خان ءَ قہار (زالم) خان ءِ نام ءَ یات کننت۔ میر عبداللہ خان پنجگور، کیچ تاں بندر عباس ءَ لُٹ ءُ پُل بندات کنت ءُ تیوگیں دمگاں پتائیت۔ ہر میتگ ءُ بازاراں جنگ کنان ءُ جاگہاں ویرنداں کنت۔
میر عبداللہ خان، (قہار خان)، یک جاگہے گشیت:
کوہنگءِ اے کوہیں کلات
کَسّی پت ءِ میراس نہ اَنت
ما پہ سگاراں گپتگ اَنت
عبداللہ خان وہدیکہ مکران ءِ سرا ارش کنت تہ آئی ءِ مول ءُ مراد وتی ہاکمی ءِ ودّینگ ءُ بلوچستان ءِ مہکم کنگ نہ بیت بلکن لُٹّ و پُل بیت۔ ہمے زمانگ ءَ ماں اوگانستان ءَ اشرف شاہ اوگانی ءِ ہاکمی بیت ءُ اشرپ گوں وتی لشکرءَ اوگانستان ءِ بازیں ہند ءُ دمگاں قبضہ کنان ءَ بلوچستان ءَ سر بیت۔ وہدیکہ میر عبداللہ خان سرپد بیت کہ اشرپ اوگانی ماں بلوچستان ءَ پُترتگ ءُ آئی ءِ نیت ہمیش انت کہ آ کلات ءِ سرا قبضہ کنت، تہ میر عبداللہ خان پیسرا اشرپ اوگانی ءِ سرا ارش کنت ءُ اے جنگ ءَ دوئیں نیمگاں مزنیں جانی تاوانے بیت۔ اشرپ اوگانی دزگیر کنگ بیت۔ آئی ءِ لشکر ءِ مزنیں مردمے تچیت دیم پہ اوگانستانءَ ۔
میر عبداللہ خان اوں ماں جنگ ءِ پڑءَ کشگ بیت۔
چہ میر عبداللہ خان ءَ پد کلات ءِ خان آئی ءِ مستریں بچ میر محبت خان بیت۔ چونہا آئی ءِ سئے بچ بنت۔ مستریں بچ میر محبت خان، میانجی ءِ بچ میر اہلتاز خان ءُ کستریں بچ میر نصیر خان۔ اہلتاز خان ءُ نصیر خان یکیں مات ءِ چک بنت ءُ محبت خان دگہ ماتے ءِ۔ وہدیکہ کلات ءِ لس مہلوک میر عبداللہ خان ءِ واہشانی پدا چرائی ءَ پد آئی ءِ مستریں بچ ءَ وتی سروک جوڑ کننت تہ اولی روچ ءَ آئی ءِ کستریں برات اہلتاز خان ءُ نصیر خان آئی ءِ ہلاپ ءَ کاربندات کننت ءُ سرداری ءَ وتی دست ءَ زورگ ءِ جہد کننت۔
لہتیں وہداں پد اے دوئیں برات سوبین بنت ءُ میر محبت خان ءَ دزگیر کننت ءُ کلات ءِ ہاکم میر اہلتاز خان جوڑ کنگ بیت۔ انچش گشنت کہ سردار گیشتر کہ بوتگ انت، عاشق مزاج ءُ عیاش ءُ کرپٹ بوتگنت۔ میر محبت خان ءِ وڑا میر اہلتاز خان اوں ہمے رنگ ءَ عیاشے بوتگ۔ بلئے میر اہلتاز خان پہ عیاشی دستے دیما بوتگ۔ ہمے ہاترا آئی ءِ کش ءُ کرّاں مردم چرائی ءَ نہ وش بوتگنت ءُ یکبرے پدا لس مہلوک ءِ لوٹ بیت کہ ما میر محبت خان ءَ کلات ءِ سروک بکناں۔ ہمے زمانگ ءَ اوگانستان ءِ شاہ میر اہلتاز خان ءُ محبت خان، نصیر خان ءُ اندگہ جہل ءِ سرداراں وتی ملک ءَ لوٹائینیت کہ منی مستری ءَ بہ من اِت من شمارا کمک کناں۔ اے درس ماں اوگانستان ءَ رونت،ہمودا اندگہ سردار اہلتاز خان ءِ شکایت ءَ کننت ءُ یکبرے پدا میر محبت خان کلات ءِ ہاکم جوڑ بیت ءُ میر اہلتاز خان ءُ میر نصیر خان دزگیر کنگ بنت ءُ کندہار ءِ شاہی محل ءَ بندیگ بنت۔ یک روچے دوئیں برات میر اہلتاز خان ءُ میر نصیر خان ہبرے ءِ سرا اَڑنت ءُ میر نصیرخان میر اہلتاز خان ءَ زہمے جنت ءُ کُشیت۔
وہدیکہ میر نصیر خان وتی برات اہلتاز خان ءَ کُشیت تاں میر محبت خان سک گَل بیت کہ نوں میر نصیر خان اوں اہلتاز خان ءِ مرگ ءِ الزام ءَ کُشگ بیت ءُ منی ہاکمی ءَ کسےءَ چہ تُرس نیست۔ بلئے نصیر خان سکّیں تیزیں مردمے بیت ءُ زوت یلہ دئیگ بیت۔
ہمے زمانگ ءَ اوگانستان ءِ شاہ اوں وتی وَسِرک ءِ دستا کُشگ بیت ءُ اوگانستان ءِ سرا احمد شاہ ابدالی ءِ ہاکمی بندات بیت۔ اے ہمے زمانگ اِنت کہ کلات ءِ ہاکم اوں اوگانستان ءِ ہاکمانی دست ءِ چیرءَ بنت۔ میر محبت خان وتی نزیک تریں سردارے احمد شاہ ابدالی ءِ گوْرا دیم دنت۔ ہمے سردار میر محبت خان ءَ سرپد نہ کنت ءُ چرائی ءِ نیمگا میر محبت خان ءِ جنکیں چُکّ ءِ سانگبندی ءَ گوں احمد شاہ ابدالی کنت۔ اے سردارءِ نیت ہمیش بیت کہ میر محبت خان ءِ جنک وہدیکہ احمد شاہ ابدالی ءِ لوگ بانک بیت تہ محبت خان ءِ ہاکمی مہکم تر بیت۔ بلئے وہدیکہ اے سردار واتر بیت دیم پہ کلات ءَ داں میر محبت خان اے ہال ءَ کہ سرپد بیت سک زہر گیپت ءُ احمد شاہ ابدالی ءَ پہ زاماتی نہ زوریت۔ احمد شاہ ابدالی اوں سک زہر بیت کہ خان کلات ءَ منا کم شرپ کُتگ۔ احمد شاہ ابدالی گوں لشکر ءَ کئیت کہ من محبت خان ءَ دزگیر کناں تہ راہ ءِ نیما یک سردارے کُرآن مجید ءَ زوریت ءُ احمد شاہ ابدالی ءِ دیما اوشتیت کہ اے وڑ مہ کن۔ احمد شاہ ابدالی مذہبی مردمے بیت، چداں واتر ماں اوگانستانءَ رؤت۔ بلئے ہما وہد ءَ کہ دیم پہ کلات ءَ رہادگ بوتگ اے وہداں دیم پہ مستونگ ءِ نیمگا آ مزنیں مردمے جنت ءُ کُشیت۔
ہاکمیءِ مہکم کنگ ءِ ہاترءَ محبت خان دل ءَ جیڑیت کہ من چیا احمد شاہ ابدالی ءَ وتی جنک نہ دات۔؟ ہمے جیڑگاں گوں فیصلہ کنت ءُ دوار احمد شاہ ابدالی ءَ وتی زامات کنت ءُ گوں جنک ءَ نکاح دنت۔
بلئے اے وہداں میر محبت خان ءِ کستریں برات نصیر خان ماں اوگانستان ءَ نشتگ ءُ پہ ہاکمی ءِ ہاترا وتی برات ءِ ہلاپ ءَ کار کنگا بیت۔ نصیر خان رؤت احمد شاہ ابدالی ءِ گوْرا کہ تو محبت خان ءِ ہاکمی ءَ مہکم کنگائے بلئے محبت خان تئی ہلاپ ءَ ماں کلات ءَ کار کنگا انت، تئی سرا ارش کنگ ءِ اوں تیاری کنگا انت۔ گواہ ءُ شاہد تیار کنگ بنت ءُ خان کلات محبت خان دزگیر کنگ بیت ءُ کمیں وہدے ءَ پد محبت خان ماں اوگانستان ءِ بندی جاہ ءَ پاہو دئیگ بیت۔ کلات ءِ سرا نوں نصیر خانءِ ہاکمی بندات بیت۔
Iltap Baloch has been associated with journalism for many years. He writes on social, historical and literary issues.
داکٹر نصیر دشتی ې سیاهگ ‘Abdali was not a saint, but a murderer’ وانگ به بیت. اے سیاهگ ې تها بلوچستان ې سرا آېی اۏرۏشانی قصه مان أنت.