چارده سال پیش، کراچی
چو بوت کہ من ءُ سنگتے چہ ملّیر ءَ بس ءَ سوار سدّر ءَ روَگا اتیں. چه بس ءِ سواری ءَ پیسر سنگت ءَ منی گُوش ءَ گُشت کہ بٹواءِ خاس ھیال ءَ بدار:”ادا کیسّگاں چاکو ءِ سرا بُرّنت، بٹواءَ کَشّنت، و مردم سَہی نبیت“۔
داں ما سدّرءَ رستیں، من وتی بٹوا شلوارءِ چِیری کیتّوءَ کُت ءُ جِرّوک بست۔ بس پُرّ اَت چہ مردمءَ، ءُ مارا دراہیں راہ ءَ اوشتگی ات، چوناہا من باز وَہم نکناں بلے سنگت ءَ انچیں وڑے ءَ اے گپ منی گُوش ءَ کُت کہ من دلءَ گُشت ہرچی ببیت، بٹواءِ دُزّی ءِ نُکسان کراچی وڑیں شَھرےءَ سرا زُورگی نہ اِنت۔
ہمے کہ نوکیں مردمے بس ءَ سوار بوت، من وتی دست بُرت شلوار ءِ چِیری کِیتّوءَ، بٹوا تُرندی ءَ مُچّءَ کُت۔ بزاں بٹواءِ دُزی یا کَپگءِ ہِچ چانس مبیت۔ داں ما اِیر کپتیں، مردم ہمے گپ ءَ ھیران اتنت کہ اِشیا دراہیں راہ ءَ ہر نوکیں مُساپرے دیستہ، دست ئِےِ وتی شلوار ءَ بُرتہ۔
واپسی ءَ سنگتءَ منی سرا بزگ بوت، چارت ئِےِ خلیجی چُکے، کراچی ءِ گرم ءَ بلکیں نسگّیت، ٹیکسی یے لوٹائینت ئِے۔
ما راہءَ نوکیں دُنیاءِ تہا بلوچ سیاستءِ سرا گپءَ اتیں کہ سنگت پدا منی نزیکءَ اتک ءُ گُوش ءَ گُشت ئِے: ”ما شُتگیں بابا مری ءِ چارگ ءَ۔ مئے دیما بابا ءَ اے گپ وت جتگ انت۔“
اِشی ءَ کہ بابا مری ءِ نام گِپت، کُدرتاں ما دوئیں گُشئے یک چِیری کردارےءِ تہا شُتیں ءُ گپ ءِ جند «سِکریسی» ءِ فارمولہ ءِ تہا دوئیناں اِشکُت ءُ نہ اِشکُت۔ من دیم ءِ ٹیکسی والا چارِت کہ چو مبیت مئے گپاں رکارڈ کنگا اِنت۔ زمانگءَ ہِچ بھروسہ نیست اَت۔
خیر بکش مری منا دو وجہءَ دوست بوتہ۔ یکے وَ واجہءِ زَگریں مارکسسٹے بوّگ، دومی واجہءِ رِیش۔ من ہروہدا ہمے ہیال کُتہ کہ خیر بکش ءِ رِیش سکیں ڈولدارین ءُ سپائیں رِیش انت۔ ہچ رَندگ نلوٹنت، بس دستاں سرئَے مُش۔
چوناہا مارکس ءُ لینن ما کماشانی دپءَ ہر وہدا اِشکُتہ، بلے نو وتی منّءَ زندگی ءِ مکسد گُشئے ہمے دوئینانی سرا اِیمّان آرگ بوتہ۔ اِنکلاب، سامراج، کیپٹلزم ءُ دگہ بازیں ڈیپریشن زندگی ءِ الّمی بہر جوڑ بوتگ اَنت۔
کمیونسٹ بوّگءِ وتی لہتیں شوکی ءُ نُکسان بوتگ اَنت۔ مسلَن، ترا سُہریں رنگ چہ درستاں دوست دارگی بوتہ۔ دُنیا ءِ تہا ہرچ مسلہءِ ہَل ہمے بوتہ کہ دراہیں مردم، کار والا، وانوک، بِہیا، لوپر، نِشہی، ٹپُر، دراہ یکیں وڑا چارگ ببنت ءُ ہرکسءَ ہمینچو چُک ہست ہمینچو لاپ ئِے برسیت۔ انسانی ترکّی ءِ بنیاد کابلیت ءِ سرا مبیت، آئیءِ چُکءِ پیداک کَنگءِ سلاہیتءَ ببیت۔
بلے اے دراہیں فارمولا پہ دگرانی واستا بوتگ انت۔ کمیونسٹ ءَ پہ وتی جندءِ بارہءَ پکر کَنگءِ وہد نبوتہ، اگاں بوتہ ہم آئیءَ اے چیزانی تہا وہد زوال نکتہ۔ آ ہر وہدا دگرءِ چُکانی واستا پریشان بوتہ۔ باریں ارجنٹینا ءَ چینچو چُک شدیک، یا چین ءَ آبادی ءِ ہساب ءَ بچارئے، سرکاری راشن بہر کَنگءِ وہدا مردمانی چنچکیں مزنیں لین اوشتیت؟ اے لین ءِ دارگءَ کمیونسٹ سرکار چے گامگیج بزوریت؟ ءُ چہ درستاں مستریں مسلہ کہ بےبراتیں بلوچ وہدے کمیونسٹ ملکے جوڑ کننت، اے لینانی اوشتارینگءَ کُجا اینچو مردم بیارنت؟
سوشلسٹ شُت امریکہ ءَ
زندگی ہمے جنجالانی تہا ات کہ منی سر اولی رندا امریکہ ءَ کپت۔ اُمر 19 سال، نیم سوشلسٹ، نیم کمیونسٹ، ءُ پشکپتگیں نیم، بلوچ۔ امریکہ ستر جنّتے ات بلے ہچ نجت کمیونسٹیں دلءَ گواتے۔
اولی رندا منا زندگی ءَ اے محسوس بوت کہ مُلکانی مزنی دراجیں لینانی اوشتگ ءِ سرا نہ اِنت، مہلوک ءِ پردی آجوئیءِ سرا اِنت۔ من اے گپ ءَ ہیران تر اِتاں کہ اے سِسٹُم چون چلگا اِنت کہ سرکار ءَ گوں مردمانی کارءَ، بیدء ٹیکس ءِ گِرگا، ہچ کار نیست۔ ہرکس پہ وت اِنت۔ ہرچی کنئے بکن، دگر ءِ کار ءَ کار مدار، کس تئی کارءَ کار نداریت۔ کار کنئے، سیر بئے، نکنئے شُد ءَ بمِر۔ سرکار ءَ تئی زندگ بوّگ ءُ مِرگ ءِ پیسلہ تئی جندءِ دستا داتہ۔
ہردیں کہ من پِنڈوکے دیست، وتی تہءِ کمیونسٹ تسلّا دات کہ سامراج ءَ مردم شُدءَ کُشتنت، اے نوں ہالے۔
مئے وانینوک یک 35 سالی سائوتھ افریکن اِسپیتیں، ڈڈّیں جنینے اَت۔ آئیءَ مدام وتا چہ مردین ءَ گیشتر مردین پیش داشت ءُ منی دلءَ مزنیں واہگے ہمیش ات کہ دریگتیں اے کمیونسٹے بوتیں! مارا چُشیں جنینانی باز زلورت اِنت۔
نام ئِے ملنڈا ات، مزنیں، بُرزیں، تیاریں جنین، کوپگ بُرز ءُ سینگ مِک، ترندیں دست ءُ نرمیں لنکُک۔ ملنڈا ءَ وہدے گپ کتہ من تہنا ہمے ہیال کُتہ کہ تکریرا اِنت ءُ مارا اے گُشگا اِنت کہ سامراج ءِ ہلاس کَنگ ءُ مہلوکانی پردی آجوئی ءِ یکیں تریکہ تُپنگ اِنت۔ ما بس ہمت بکنیں روس پیداک اِنت۔ ہمے کہ ملنڈا ءَ وتاس کابءَ کشِتہ، ترینتہ، دستءَ کُتہ، منی دل بال بوتہ۔ من ملنڈا ءِ لائک تریں سٹوڈنٹ بوتگاں۔
یک روچے ملنڈا ءَ مارا جُست کُت کہ مئے نزّا اسامہ بن لادن دہشتگردے یا شریں مردمے؟ منی ہمراہ مسلمان اِتنت، کسءَ ہچ نگوشت۔ ”مُجرمے “ من توار بُرز کُت۔ ملنڈا ءَ منا انچیں وڑےءَ چارِت گُشئے چہ من رازیگ بوت ءُ اِندگہ دراہیں ناشُگرانی سرا زہر ئِے اتک کہ اے چِہ بلاہ اَنت امریکہءَ اتکگ اَنت؟
منی دلءَ اسامہ بن لادن یا مذہب مسلہ نہ اتنت۔ اے جیڑہ واجہ ھُدا ءِ مہربانیءَ چہ کَسانیءَ منی ذہن ءَ گِیش اتگ ات کہ منا یک کاپِریں مسلمانے ءِ لوگءَ پیداک ئِے کُت۔ کَسانی ءَ اگاں ما مڑتگیں مئے بالیچہی ہمساہگاں مدام منا ہمے شگان جتہ کہ تئی پت نماز نوانیت، روچگ نداریت۔ منا تورِتہ، اے واستا کہ اے گپ راست بوتگ انت۔
یک روچے ہمے شگانانی پُشتءَ من زہرا زہر لوگءَ اتکاں، چمپل مانبُر کُتنت چاراں پِت سُبارگءَ نِشتہ۔ دل ءَ گوشت بگر ئِے گُٹءَ، گِران ئِے کن، برئِے مسیت ءَ، زور دزنمازئَے بگِر ءُ دراہیں نمازان ئِے پرما۔ پدا جیڑت گِہتر ہمیش اِنت کہ شگاناں تُکّءِ وڑا گُٹءَ ایر بران ءُ ہچ مگوشاں۔
مزن بوّان، بازارءِ دراہیں گوّنڈو پنجابی مُلاءِ کرا، بیگاہاں کُران وانگءَ شُتنت۔ من اوں گون کپتاں گوں کہ پشت مکپاں۔ مُلا ءَ منا دیست، منی دستءِ کُران ئِے پچ گِپت ءُ کائدہ ئِے دستءَ دات۔ گُشی تو نوک ائے۔
منی پونز چہ کَسانی ءَ برے پَچ ءُ برے بند بوتہ، ہر وہدا کہ ہبر کُتہ نیم پونز ءُ نیم گُٹ بوتگاں۔ اے مُلا ءَ منا نندارینتہ ءُ زور پرماتہ: ”حاااااااااا“ یہاں سے۔ ”ح آآآآآآآآآ“ خلق سے آواز نکالو، تم عجمی ہو؟؟ گوّنڈواں کندتہ۔
یک روچے منا سک پشل ئِے کُت، دستانی دلءَ لٹ ئِے جت۔ منی دماگ خراب بوتنت۔ مگرب ءِ وہدا دراہیں گونڈو شُتنت نمازءَ، من مُلاہءِ کَشءِ اِیریں کُران زُرتنت پشکءِ تلءَ داتنت، تتکاں۔ تچان تچان لوگانی کرا رستاں، ہیال کُت نوں کُجا برئواں، اے کُران لوگءَ وَ بَرگ نبنت کہ پِت نشتہ۔
بازارا ہال شِنگ بوت کہ مرید ءَ مُلاہءِ کُران دُزتگ انت۔ اے منی زندگی ءِ اولی بگاوت ات، ہما روچ ءَ رند من نماز، کُران، روچگ دروہ یلہ داتنت۔
امریکہءِ گِندگءَ رند منا گُشئے کمیونسٹ ءُ سوشلسٹانی سرا پیسریگی وڑا اوست نبوت۔ سنگتاں برے سٹالن میاریگ کُت، برے ماؤزے تُنگ، من دلءِ تہا نوں کم کمءَ دگہ وڑا چیزاں چارگ ءَ لگ اِتاں۔ پہ من کتابانی گپ وتی مانایا گار کنان اتنت۔ من ہر جُستے کُت، دیمءِ مردم ءَ برے روسءِ انکلاب ءِ مسال دات ءُ برے کیوبا ءِ مردمانی کُربانیانی منا ترانگا گیتک۔ بلے نوں دل ہچ وڑا منّگءِ وڑا نہ اَت۔ چیزے گُشئے گار اَت۔
کنان پروشان، من چہ کمیونزم ءَ سِستاں۔ اے منی مزن بوّگءِ نشانی اَت۔
سوشلسٹ، نیشنلسٹے بوت
نوں من نیشنلسٹے بوتاں۔
نیشنلزم بنداتءِ روچاں یک دگہ فیلنگے ات۔ مردمءَ گُشئے اولی رندا اے کنفیڈنس رسیت کہ ما اوں چو دگہ کومانی وڑا وتی مستر وت بوت کنیں۔ منی واستا اے انچُش اَت کہ مردمے چیزےءِ شوہاز ءَ دراہیں جہان ءَ بگولیت ءُ پدا چیز مردمءِ جندءِ لوگ ءَ دستءَ بکپیت۔
انچو وہد گوزان بوت اے گپ گیشان بوت کہ انسان ءَ انسان بوّگءِ واستا “ازم” ءِ زلورت نہ اِنت، بلکیں لہتیں چیزاں “ازم” ءِ نبوّگءِ زلورت اِنت۔ مردمءِ زمین، زُبان، مہلوک، لوگ، جاگہ ءُ مردم دوستی یک کُدرتی ہبرے۔
کسے بلوچءِ لوگءَ پیداک بیت یا افریکی یے ءِ، اِشیءِ تہا آ مردمءِ جندءِ نہ گپے ہست نہ کہ بوت کنت۔ اے گپ ہچ جاگہ لِکگ نبوتہ کہ پلانی پلان سال ءَ پلانی ءِ لوگءَ پیداک بیت ءُ اگاں گلتی ءَ دگہ جاگہے بوت گُڑا واپس ئِے کن اِت۔
زندگی پدا ہمے جنجالانی سرا ات کہ منی سر کیوبا ءَ کپت۔
کیوبا پورا کوہنیں انگریزی پلمانی وڑا ات۔ کوہنیں 60 ءِ زمانگءِ گاڑی، کوہنیں لوگ، کوہنیں روڈ۔ بازارءَ ٹیلا والہانی کرّا بیدء ہمے بے تامیں ڈبل روٹی کہ سرکار ءِ داتگیں آرتءَ اڈ بوتگ اَنت، دگہ ہچ نیست اَت۔
ہر کسءَ راشِن کارڈے گون، ماہءِ سرا وتی آرت، شکر، داناں دست گیپت۔ پمے ہاترا کیوبا ءِ ورگ ہچ وش نہ اَنت۔ چون وش بنت کہ 60 سالیں مردم یکیں آرت، شکر ءُ دانءِ سرا انت۔ یانی تئی اُمر اگاں 60 سال اِنت ءُ تو کیوبا ءَ پیداک بوتگئے، تو بزاں زندگی ءَ وشیں ورگ نوارتہ۔
ہر کیوبنے بگندئے ترا انچو چارِیت کہ تو زانئے اے اینچو دلمانگی ءَ بیزار اِنت۔ گونڈو مزن بنت مستریں کار اشانی دلءَ ویٹرءِ نوکری، جاگہے 5 سٹار ریسٹوریٹےءَ بلگّیت۔ ویٹر چہ ڈاکٹراں گیشتر کمائیننت۔ ڈنّی ٹئورسٹانی واستا ریسٹورینٹانی تہا وش وشیں ورگ ہست، ہمے ورگانی دیما دیوک پدا کیوبن انت کہ وتی نسیبءَ نیست اِش۔
کیوبن پورا دگرانی واستا زندگ اتنت۔ اشانی کرا وہد ہمینچو باز ات کہ وہدءِ زوالی ءِ ہچ مسلہ نیست ات۔ ہر وہدا بچار سمبہتگ انت، ٹاپ اش نوکیں گشئے ہمیش اِنت جاگہے روگا سرگِپتگ انت۔ ہر کیوبنے کہ من دیستہ، چہ کیوبا ءَ در آیگ لوٹیت۔
اے ہمے وہد اِنت کہ کاسترو تنیگہ زندگ ات بلے درستاں زانت کہ نوں مِرگی انت۔
اولی رندا منی دیما من دیست کہ یک سرکارےءِ پُل ٹائم روزگار وتی مردمانی پردی آجوئی ءِ پولیس کَنگ ات۔
مرچاں من فیمنسٹے آں۔
