Sajid Hussain

دو بَر چاپ: سْیَه‌گْواتئے ڈێه

Balochistan, Baluchistan, Sajid Hussain

نۆدان. تپَتگێن سِنگ و سورمگێن کۆهانی ڈێه. گۆریچ، لِوار و سْیَه‌گْواتئے هَنکێن.

کَسانیا ،کۆهان که سیَه‌گواتا بستگ، ما تچان تچانا ماتئے همراهیا پێژگاهئے تاپێن گُد و تهتانی سرئے هیران چتگ‌اَنت و بانئے تها پنهگیر بوتگێن. دَروازگئے بندگئے همراهیا گوات هم ژپّگا رَستگ. ما دروازگ گۆن دوێن دستان تان هما وهدا داشتگ تان گواتا بَسّ نکرتگ، همے تُرسا که تهتگ چه کَبزَهان در مئیئیت.

کسانیا ما گوَشتگ کۆهانی تها تهنا سیَه‌گوات نِشتگ یا جِنّ و پرَی آباد اَنت.  سیَه‌گوات وَه ما چَمِّ وت چه کۆهان آیگا دیستگ، جِنّ و پریانی کِسّه چه بَلُّکئے دپا اِشکتگ‌اَنت. گوَشتگِش مئے بنُپیرک یکّ رندے شِکارا کۆها شُتگ. دیستگی چه رَمگا سِستگێن گَٹّۆرے بارّگا اِنت. آییا گٹّۆر بڈّا کرتگ که بلکێن واهندی دَر آتک. کَمّے دێما که شُتگ، گٹّۆرا وتی سر کشِّتگ، پاد لۆنجان کرتگ‌اَنت، دنتان نِجێنتگ‌اَنت و گۆن مئے بنُپیرکا دَرّاێنتگ:

“مَزار! تئو اے وڑێن دنتان دیستگ؟” پیرُکا زانتگ جِنّے که وتا گٹّۆرے کرتگی، بله آییئے جانئے پُٹے هم پاد نئیاتکگ. زهمی کَشِّتگ: ”تئو اے وڑێن زهم دیستگ؟” جِنّ چه تُرسا لَرزَگا لَگِّتگ، پریاتی کرتگ که منا مَکُش، من وتی جنِکّا گۆن تئو سانگَ دئیان. اے وڑا مئے پیرُکا پَریے سانگ کرتگ.

مارا مدام که شپان تُرسِتگ، بَلُکا یا ماتا همے کِسّه آورتگ و مارا دِلڈَڈّی داتگ که جِنّ مارا هِچَّ نکننت که مئے وارِس اَنت.

من همے کِسّه اسکولا سنگتێئے کِرّا آورت. آییا هم همے گوَشت که آیانی بَلّکئے هسابا آیانی پیرُکا پَریے سانگ کرتگ. پدا دگه سنگتے در آتک که جِنّی وتی سانگبَند کرتنت.

نۆدانا جِنّ و پَری مئے سیاد بوتگ‌اَنت. ما بانانی تها نِشتگێن و جِنّ که چه کۆها بازارا آتکگ‌اَنت، کهورانی تها نِشتگ‌اَنت. کهور، جِنّانی لۆگ بوتگ‌اَنت.

یک رندے مئے نۆک‌سورێن همساهِگێن جنێنے جِنّا گِپت. شپان آییئے لئولارَگان مارا پدّرَهێنت. مئے پیرُکا مَسیتے هست‌اَت که اۆدا آ و دگه چار پنچ مردما رۆچے پنچ رندا نُمازَ وانت و کِشار و شِکارئے کِسّهَ آورت.

جنێنئے وارِسان مئے پِیرُک کڈَّن کرت که بیا، جِنّا کَشّ.

ما هم نِداره چارگا شُتێن. جَنێن گجّ و کپ اَت. پیرُکا هِزرانے گۆن اَت و آییا جنَگا اَت. “تئو جِنّے ائے که پَریے، چه چُنکی لَنکُکا در آ” آییا هکّل دات.

 جِنّا منی پیرُک تُشے هم مان نئیاورت: ”مُلّا! برئو بانگے بدئے. منی سرا بِکَپ. اے جَنێن من په دۆستی گِپتگ.

منَ گوَشان منی کارا کار مدار” چه جنێنئے گُٹّا گَرّناکێن مردێنی آوازے در آیَگا اَت.

منی پیرُکئے دِلا جِنّ پوره مردمے اَت: ”تئیی بَهت کپتگ. اے زالا گُل هُرّێن مردے هست، ترا چے کنت؟ منَ گوَشان در آ چه چُنکی لَنکُکا” آییا سَر برُزاد کرت و آیتێئے وانَگا لَگِّت.

دمانے نَگوَست جنێن درَهێنَگێا گِپت. آییئے چمّانی سیاهگ شُتنت.

جِنّا پدا جَبزه کرت: ”منَ گوَشان، مُلّا! منی کارا کار مدار. من هپت براتئے برات آن، بی‌اِس‌اۆئے سَدر آن، تئیی سجّهێن چُکّ و نماسگان گنۆکَ کنان.“

نۆدانئے جِنّ هم بی‌اِس‌اۆئے باسک بوتگ‌اَنت. درَچک و دار هم. چُشێن درَچک کَمّ بوتگ که آییئے سرا بی‌اِس‌اۆئے بئیرَکّ مِکّ نبوتگ.

نۆدانا درَچکان نام پِر بوتگ. مئے پێژگاهئے چِنالئے نام لاگَر بوتگ. بِهانی بِه گَمرئوی نکرتگ، شاهی نجتگ.

بَسّ دراج دراج، بارَگ بارَگا گواتئے همراهیا چۆ کُران‌وانێن زَهگا کۆچَنڈِتگی. ماتا گوَشتگ چِنالا جِنّێا، گۆن جَن و چُکّان لۆگ و جاگه کرتگ. پدا ما زانتگ که چنال کُتَگێن سِنگێئے سرا کِشَگ بوتگ، پمێشکا جُهل هُنڈالَ نجنت.

مئے بازارئے نام ڈلئے بازار بوتگ و ما گوَشتگ زمینئے چێرا تهنا سِنگ مان. منی پِتا مئے بانئے کَشا ڈگارے هَرِن کرت. شپا ما و مئے همساهِگ نِشتێن و ڈگارئے سِنگ در کَلۆنڈِتنت. رۆچ و هپتگ و ماه گوَستنت، ما همینچُک سِنگ کَشِّت چه اِد و گێشتر در آتک. ڈگار تنینگه هما وڑا گئیر آباد اِنت.

نۆدان تهنا مئے، کۆهانی، سِنگانی، جِنّانی، پَریانی، گۆریچئے، لِوارئے، سیَه‌گواتئے ڈێه بوتگ. ما نزانتگ کۆهان سُهر مان، زمینئے چێر چه گَنجا پُرّ اِنت. مئے ڈگار که ٹِکٹِرا نَنگار کرتگ، ڈۆک دَر آیان بوتگ. ما که ٹیریئے لئیبا پِلّ جتگ، سُهر در نئیاتکگ.

مارا په گَنجا گرَزے هم نبوتگ. نۆدان مئے ڈێه بوتگ و مارا دۆست بوتگ. زمستانا مارا بادێنتگ، گرماگا

پیلّۆشتگ، بله مارا انگت وَشّ بوتگ. گۆریچا کشِّتگ، ما چادرے سَر و گۆشان مان پۆشتگ، رۆتاپئے سَرا نِشتگێن. لِوارا، گۆن گدُان جۆا جان شُشتگ و کاپرئے چێرا پنهگیر بوتگێن یا شپا چادر آپ جَتگ و پِر داتگ.

ماتا نرُنڈِتگ که آپ‌تابیے گیپت.

ما نزانتگ دنیائے دگه مُلکێا چه اِد و شَرتِرێن مۆسم بوتَ کنت، چه اِد و وَشتِرێن زێدے هست. نۆدان مئے دنیا بوتگ.

اے هما وهدئے گپّ اِنت که نۆدانا کَسّ گار نبوتگ. هرکَسا هرکَس پجّاه آورتگ. یک رندے من وتی پتئے گاڑیئے رندا کپتان و لۆگئے راه گار کرت. سَکّ گوَنڈ اَتان، پتئے نام منی کِرّا انگت اَبّا اَت. مردێا منا دیست، زانتی گارێن چُکّے. منا جُستی کرت کئیی چُکّ ائے؟ من گوَشت اَبّائے. په شَرّێن دمانے منا چارِتی، پدا دستی گپت و بُرتی منی پیرُکئے لۆگا. ”یاه… اے منی نُماسگ تئو چه کو چِتگ؟” پیرک گڑِتگ‌اَت.

مردا دَرّاێنت: ”مُستُکئے پَلّئے کِرّا یله اَت. من چَمّ چارِتنت، زانت شُمئے کٹُمئے چُکّے.” آییا همے هبر اَنچۆ په پهرے کرت، گوَشئے چَمزانتیئے اِلما نۆبل دادی گِپتگ.

آ وهدان چه چمّان، چه پدان مردم پجّاه آرگ بوتگ‌اَنت. پَسے، دَلوَ تے گار بوتگ، ما پَد گِران کرتگ، شۆهازِتگ.

نۆدانا دَرامَدێن پَد، ناآشناێن چمّ نبوتگ. برے برے پَٹانێا بُکچهے بڈّا بوتگ، گُدئے یا کالینئے بهایا آتکگ.

سالے یک رندے کُرنڈُکێن جنێن آتکگ‌اَنت و پُٹبالئے گراوونڈا تَمبواِش جتگ، نِشتگ‌اَنت. مَنگَلیکّ و اے دگه جَنێنی اَزبابِش بها کرتگ، بله آ هم دَرامَد نبوتگ‌اَنت. سالانی سالئے رئو و آیا آ هم آشنا بوتگ‌اَنت. آیان نۆدانئے درُستێن مردمانی نام زانتگ‌اَنت، مئے زبانا گَپّ جتگ، ما هم آ پجّاه آورتگ‌اَنت. وهدے هپتگے ده رۆچا رند آیان وتی تمبو کرۆتکگ و دگه هَلکێا شُتگ‌اَنت، نۆدان اَبێتک بوتگ.

دَرامَد تهنا ما برے برے راهئے گوَزگا دیستگ‌اَنت. ماهے یکّ و دو رندا لۆنڈۆانی گاڑیے گوَستگ. نه ما آیانی نام زانتگ، نه آیان مئے. ما ڈۆک چِتگ و آیانی رندا کپتگێن. تپُنگ آیانی کُٹّا اێر بوتگ‌اَنت و نلِش مئے نێمگا.

دێما که بندے آتکگ و ما گاڑیئے نزّیکّا رَستگێن، آیان مئے گَلّێنَگئے واستا مارا تُکّ جتگ. برے برے گوات که  ترُند بوتگ، تُکّ همایانی جِندا لَگّتگ و ما دلئے سێرا کندِتگ. مارا اے گَت و گُمان نبوتگ که یکّ رۆچے لۆنڈۆانی گاڑی نۆدانا داریت و آ شهرئے درُستێن دَمکانَ بندنت و نِندنت.

مارا دێر اِنت چه نۆدانا لَڈِّتگێن. چه ما رند دگه بازێنے لَڈِّتگ. بازێنے گار بوتگ. پنچ سال پێسر که من نۆدانا لهتێن رۆچئے واستا تَرّ و تابا شُتان، منا تُشے وَشّ نبوت. بان و کَمپان هالیگ اَتنت. کَزا بانێا مردم مان اَت. من دلا گوَشت نون جِنّ کهورانی بدلا یله داتگێن بانانی تها نِشتَ کننت، بله بگندئے جِنّان هم نۆدان وئیل کرتگ.

نون گۆن آیان کئے سانگَ کنت.

بله سیَه‌گوات وَه انگت کۆهانی تها اِنت و دایمَ بیت. آ که بندیت و کئیت، نۆدانا دَرامَدێن پدَ نمانیت، بله مئے مُرتگێنانی کبرَ ماننت، و کَسّ وتی مُردَگان یلَهَ نکنت.

Published: Nov 22, 2016

Republished: March 01, 2022

Don’t miss posts from Balochistan Times!

We don’t spam!

+ posts

Sajid Hussain (1981-2020) was a writer and senior journalist from Balochistan. He had a degree in Economics, International Relations and English Literature from Karachi University. He had the experience of working with Pakistani newspapers Daily Times and The News International. Sajid Hussain was also the founding editor of this online magazine.

Leave a Comment